L’isotopie de connaissance dans les Pensées de Blaise Pascal : approche microsémantique et textuelle

Katarzyna Wołowska

Katarzyna Wołowska Wydział Nauk Humanistycznych, Katolicki Uniwersytet Lubelski

Słowa kluczowe: izotopia; tekst; sem; dyskurs; poznanie

Abstrakt

[Abstrakt tylko w j. polskim / Abstract only in Polish]

Izotopia poznania w Myślach Blaise’a Pascala: ujęcie mikrosemantyczne i tekstowe

Choć analizy tematyczne utworów literackich stanowią jedno z najbardziej tradycyjnych podejść do badania treści w tekście, rzadko się zdarza, by korzystały one z metodologii wypracowanej w nurcie semantyki językoznawczej, która pozwala na systematyczne – a nie tylko intuicyjne – prześledzenie analizowanego zjawiska z poziomu treści. Niniejszy artykuł proponuje próbę takiego właśnie podejścia do tekstu literacko-filozoficznego, jakim są Myśli B. Pascala, skupiając się na jednym tylko wątku tematycznym (poznanie) i odwołując się do osiągnięć teoretycznych i metodologicznych wypracowanych w ramach semantyki interpretacyjnej F. Rastiera. Oparta na koncepcie izotopii dyskursywnej (związanej z badaniem sensu na poziomie mikrosemantycznym) analiza mikrostruktury semicznej jednostek leksykalnych aktualizowanych w dyskursie pozwala na odkrycie i metodyczny opis tworzenia się sensu w tekście, z uwzględnieniem nietypowych relacji semantycznych, obecnych zarówno na poziomie leksykalnym (synonimia, antonimia), jak i tekstowym (specyficzne związki miedzy izotopiami). Przeprowadzone w artykule analizy dotyczą tworzenia się izotopii poznania w tekście Pascala oraz jej związków z innymi wątkami tematycznymi (izotopiami), takimi jak niewiedza, szczęście, wiara i miłość.

Bibliografia

Arrive, M. (1973) : « Pour une théorie des textes polyisotopiques », Langages, 31, 53-63.

Bachtin, M. (1952-53 / 1986) : Estetyka twórczości słownej, przeł. D. Ulicka, Warszawa, PIW.

Berrendonner, A. (1976) : « De quelques aspects logiques de l’isotopie », Linguistique et sémiologie, I, 117-135.

Charaudeau, P. et Maingueneau, D. (dir.) (2002) : Dictionnaire d’analyse du discours, Paris, Seuil.

Duteil-Mougel, C. (2004) : « Référence et textualité : le point de vue de la sémantique interprétative », site Net Texto ! (http://www.revue-texto.net/Reperes/Parcours/Duteil).

Greimas, A.J. (1966) : Sémantique structurale, Paris, Larousse.

Greimas, A.J. / Courtés J. (1979) : Sémiotique. Dictionnaire raisonné de la théorie du langage, Paris, Hachette.

Groupe  (1977, rééd. 1990) : Rhétorique de la poésie, Paris, Seuil, coll. « Points ».

Hjelmslev, L. (1943, trad. fr. 1969) : Prolégomènes à une théorie du langage, Paris, Minuit.

Kerbrat-Orecchioni, C. (1976) : « Problématique de l’isotopie », Linguistique et sémiologie, I, 11-33.

Kerbrat-Orecchioni, C. (1979), De la sémantique lexicale à la sémantique de l’énonciation, Thèse de Doctorat d’État, Lille, Service de reproduction des thèses.

Pottier, B. (1964) : « Vers une sémantique moderne », Travaux de linguistique et de littérature, 107-138.

Pottier, B. (1974), Linguistique générale. Théorie et description, Paris, Klincksieck.

Rastier, F. (1972) : « Systématique des isotopies », in : A. J. Greimas, Essais de sémiotique poétique, Paris, Larousse.

Rastier, F (1983) : « Isotopies et impressions référentielles », Fabula, I, 2, 107-120.

Rastier, F (1987) : Sémantique interprétative, Paris, PUF.

Rastier, F (1994 a) : « Sur l’immanentisme en sémantique », Cahiers de linguistique française, 15, 325-335.

Rastier, F (1994b) : Sémantique pour l’analyse (avec la collaboration de M. Cavazza et A. Abeillé), Paris, Masson.

Rastier, F (2001), Arts et sciences du texte, Paris, PUF.

Rastier, F (2003) « Le langage comme milieu : des pratiques aux œuvres », site Net Texto ! (http://revue-texto.net/Reperes/Reperes.html), rubrique Dits et Inédits.