Archaizacja i modernizacja. Przemiany stylowe dekoracji sklepiennych na przykładzie kościoła i klasztoru ss. Brygidek w Lublinie
Abstrakt
Three stages of stucco decoration of the Bridgettines' Lublin church are clearly pictured by the transformations in the sphere of stucco vault decorations. They correspond to the three widely spread stylistic tendencies: a recurrence to gothic, mannerism and baroque that interpenetrate in the Polish art of the first half of the seventeenth century.
The post-gothic decorations of ails' ceilings were made at the end of the sixteen century. Together with the gable erected then they may be interpreted as an example of conscious the archaisation of architecture, highlighting the medieval genesis of the order. The most proximate analogy for this decoration is found in the vaults of the Augustinians church in Kraśnik. The archaising forms are also in the church in Czemierniki, erected from the foundation of the Firlej family, whose members belonged to the main protectors of Lublin Bridgettines.
The first state of modern stuccoes, composed of battens and plaques, was made by Jan Wolff, who decorated the vaults of the two rooms in the monastery and its small church in Czerniejów. The fact that Wolff was employed means that the fashion to correspond to gothic architecture was dying. An expression of this tendency was the church in Rohatyn transformed by Wolff. Its last gothic stage fell on ca. 1600.
The stuccoes in the church's presbytery consist of batten divisions made by Wolff, the figural and ornamental decoration made later, in terms of its style, most probably under the influence of the moulding in the Olelkowicz family's chapel. It is likely that being influenced by this work Wolff's mouldings were supplemented by another artist.
Bibliografia
Biedroń A., Kościół p.w. Panny Marii i św. Brygidy, brygidów i brygidek, [w:] Architektura gotycka w Polsce, red. T. Mroczko, M. Arszyński, t. 2, Warszawa 1995, s. 144.
Biedroń A., Kościół par. p.w. Wniebowzięcia Panny Marii i św. Augustyna kanoników regularnych, [w:] Architektura gotycka w Polsce, red. T. Mroczko, M.Arszyński, t. 2, Warszawa 1995, s. 131.
Borkowska M., Miscellanea brygitiańskie: Dwie fazy reformy potrydenckiej klasztoru lubelskiego, „Nasza Przeszłość”, 89(1998), s. 125-150.
Borromeo C., Instructiones fabricae et supellectilis ecclesiasticae, [w:] Trattati d'arte del Cinquecento fra Manierismo e Controriforma, oprac. P. Barocchi, t. 3, Bari 1962.
Czapliński, Firlej Henryk, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 6, 1948, s.477.
Czyżewski K. J., Walczak M., O średniowiecznych wzorach nowożytnych kościołów z kaplicami in modum crucis na ziemiach Rzeczypospolitej, [w:] Sztuka dawnej ziemi chełmskiej i województwa bełskiego, red. P. Krasny, Kraków 1999, s. 25-37.
X. F. G., Kanonicy regularni, [w:] Encyklopedia kościelna, t. 9, Warszawa 1876, s.451-464.
Gajewski J., Falconi w Podkamieniu oraz jego dzieła architektoniczno-rzeźbiarskie (problematyka artystyczna i zagadnienie odbioru), „Ikonotheka”, 5(1993), s. 23-80.
Gawarecki H., Najstarszy widok Lublina A. Hogenberga i jego powtórzenia w XVII i XVIII w., „Studia i Materiały Lubelskie”, 1(1963), s. 53-72.
Giebuta W., Franciszkanie w Szczebrzeszynie, „Zamojski Kwartalnik Kulturalny”, 1998, nr 2-3(56), s. 71-75.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 7: Województwo lubelskie, z. 4: Powiat bychawski, red. R. Brykowski, Z. Winiarz, Warszawa 1960.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 7: Województwo lubelskie, z. 9: Powiat kraśnicki, red. R. Brykowski, E. Rowińska, Z. Winiarz, Warszawa 1961 z. 9, s. 13.
Knothe Z., Kościół Najświętszej Marii Panny w Lublinie. Z dawnych zabytków Lubelszczyzny, „Gazeta Lubelska”, 1947, nr 10, s. 5.
Kofroňová J., Problematika sakrálního prostoru po Tridentském koncilu ve světle názorů církevních autorit, „Umìní”, nr 48, 2000, s. 41-54.
Kowalczyk J., Architektoniczno-rzeźbiarskie dzieło Falconiego w Lublinie, „Biuletyn Historii Sztuki”, 24(1962), nr 1, s. 27-43.
Kowalczyk J., Turobińsko-zamojski murator Jan Wolff oraz jego dzieła na Lubelszczyźnie, „Biuletyn Historii Sztuki”, 24(1962), nr 1, s. 123-127.
Krasny P., Po starém způsobu vel opere gotico. O roli średniowiecznych zakonów w podtrzymywaniu średniowiecznej tradycji architektonicznej w Europie Środkowej, [w:] Artifex doctus. Studia z historii sztuki ofiarowane panu profesorowi Jerzemu Gadomskiemu w 70 rocznicę urodzin [w druku].
Kurzątkowska A., Głos w dyskusji nad referatem Jerzego Kowalczyka, „Biuletyn Historii Sztuki”, 24(1962), nr 1, s. 127-129.
Kurzątkowski M., Renesansowy kościół p.w. św. Wawrzyńca w Czerniejowie, „Roczniki Humanistyczne”, t. 6, 1957 [1958], z. 4, s. 297-303.
Kurzej M., Kościół bernardynów p.w. św. Macieja w Leszniowie, nieznane dzieło Jana Wolffa, [w:] Sztuka Kresów w Wschodnich, t. 6, red. A. Betlej, P.Krasny [w druku].
Lepszy K., Firlej Jan, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 7. z. 1, Kraków 1948, s. 7.
Łatak K., Kanonicy regularni laterańscy w Krakowie do końca XVI w., Ełk 1999.
Łoziński J. Z., Grobowe kaplice kopułowe w Polsce 1520-1620, Warszawa 1973.
Łoziński W., Sztuka lwowska w. XVI i XVII wieku: Architektura i rzeźba, Lwów 1898.
Majewski K., O działalności kilku muratorów lubelskich, [w:] Sztuka około 1600 r. Materiały Sesji SHS, Warszawa 1974, s. 179-199.
Majewski K., Wzorek J., Twórcy tzw. renesansu lubelskiego w świetle nowych badań, „Biuletyn Historii Sztuki”, 31(1969), nr 1, s. 127-131.
Michoński M., Kościół i klasztor pobrygidkowski w Lublinie przy ul. Narutowicza 8, mps DBZ Lublin, 1984.
Miłobędzki A., Architektura polska XVII w., Warszawa 1980.
Miłobędzki A., Odrodzenie gotyku w Polsce w epoce baroku, „Biuletyn Historii Sztuki”, 20(1985), nr 1, s. 117-118.
Morawska W., Obrazy w stallach kościoła Bożego Ciała, 2: Studia z dziejów kościoła Bożego Ciała w Krakowie, red. Z. Jakubowski, Kraków 1977, s. 63-110.
Morelowski M., Sprostowanie w sprawie dekoracji stiukowej katedry lubelskiej, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, 21(1949), nr 1-2, s. 165.
Mroczko T., Kościół par. p.w. ŚŚ. Piotra i Pawła w Reszlu, [w:] Architektura gotycka w Polsce, red. T. Mroczko, M. Arszyński, t. 2, Warszawa 1995, s. 200.
Niesiecki K., Herbarz polski, t. 4, Lipsk 1839.
Ostrowski J. K., Kościół parafialny w Rohatynie, [w:] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, red. tenże, t. 10, Kraków 2002, s. 285-300.
Piechotkowie M. i K., Bramy Nieba. Bóżnice murowane na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1999.
Rewski Z., Konieczność poznania dawnej sztuki Szwajcarii, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, 10(1948), nr 1, s. 40-55.
Samek J., Nawrót do gotyku w sztuce Krakowa pierwszej połowy XVII w., „Folia Historiae Artium”, 5(1968), s. 71-130.
Schmidt M., Reverentia und Magificentia. Historizität in der Architektur Süddeustchlands, Österreichs und Böhmens von 14. bis 17. Jahrhudert, Regensburg 1999.
Siennicki J., Kościół Najświętszej Marii Panny w Lubliniȩ „Ochrona Zabytków”, 1930-1931, z. 1, cz. 1, s. 131-142.
Smoliński J., Kościół pp. brygitek, później pp. wizytek w Lublinie i odkryte malowidła ścienne z XV w., „Sprawozdania Komisii do Badania Historii Sztuki w Polsce”, t. 9, Kraków 1915, szp. 267-300.
Stoch J., Kościół szpitalny św. Cecylii w Janowcu, Janowiec 1999.
Stoch J., Kościół parafialny w Janowcu nad Wisłą, Janowiec 2001.
Szyszko-Bohusz A., Sokołowski M., Trzy kościoły halowe: Olkusz, Kraśnik, Kleczków, „Sprawozdania Komisii do Badania Historii Sztuki w Polsce”, t. 9, Kraków 1915, szp. 131-236.
Tomaszewski Z. W., Klasztor oo. Karmelitów Bosych w Lublinie – dawny zbór warowny, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, 10(1948), nr 1, s. 310-320.
Wadowski A., Kościoły lubelskie, Kraków 1907, s. 407-492.
Wojtasik Z., Sztukaterie w kaplicy Olelkowiczów-Słuckich w katedrze lubelskiej, [w:] Studia nad sztuką renesansu i baroku, t. 1, red. A. Maśliński, Lublin 1989, s. 197-218.
Żywicki J., Architektura neogotycka na Lubelszczyźnie, Lublin 1998.
Copyright (c) 2006 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
