Кампанія за культуру мовы ў Беларусі ў 1930-я гады

Syarhyey Zaprudski

Syarhyey Zaprudski Białoruski Uniwersytet Państwowy

Słowa kluczowe: język białoruski; kultura językowa; kampania ideologiczna; polityka językowa; „oczyszczanie” języka

Abstrakt

[Abstrakt tylko w j. polskim / Abstract only in Polish]

Kampania о kulturę języka literackiego na Białorusi w latach 30. XX wieku

Prace na temat kultury języka białoruskiego w latach trzydziestych XX wieku w dużym stopniu były uzależnione od ogólnych założeń ideologiczno-politycznych tego okresu. „Oczyszczanie” języka białoruskiego z „niepożądanych” cech w pierwszej połowie lat trzydziestych odbywało się paralelnie z kolektywizacją rolnictwa oraz „czystkami” w szeregach partyjnych. Wykorzystywanie wielu tradycyjnych środków językowych, typowych dla lat 20. XX w., utożsamiano z dywersją polityczną. Charakterystyczną dla tego okresu nieufność wobec chłopów przenoszono również na lingwistykę, gdzie stosowano ostracyzm w stosunku do różnych specyficznych („wiejskich”) cech języka białoruskiego. Podstawowym celem „oczyszczania” języka białoruskiego była symboliczna legitymizacja państwowości radzieckiej. Nieodłącznym elementem władzy politycznej tego okresu były kampanie ideologiczne, które bezpośrednio określały charakter dyskusji lingwistycznych. W omawianym okresie opublikowano w prasie kilka wykazów leksyki nie zalecanej w praktyce językowej. Z powodu niesprzyjającego klimatu ideologicznego i moralno-psychoiogicznego w owym czasie uległ wyraźnej zmianie uzus językowy, który cechowało dążenie do zniwelowania różnic między językiem białoruskim i rosyjskim, jak również nieprawidłowe rozumienie stylu neutralnego.

Bibliografia

Аб бюракратызацыі газетнай мовы, „Бальшавіцкі друк” 1934, нр 23, с. 63.

Алекса ндровіч А., Класавая барацьба на мовазнаўчым фронце і рэформа правапісу беларускай мовы, у: Пісьменнікі БССР аб рэформе правапісу беларускай мовы, Мінск: Беларуская Акадэмія навук. Інстытут мовазнаўства 1934, с. 12-27.

Александровіч А., Прадмова, у: Пісьменнік і мова. Зборнік артыкулаў, прысвечаных барацьбе за культуру мовы, Мінск: Беларуская Акадэмія навук. Інстытут мовазнаўства с. 5-7.

Астрэйка С., Нядбайліцы і бракаробы на моўным фронце, „Кніга масам” 1932, нр 4-5, с. 37-41, „Літаратура і мастацтва” 1932. нр 13.

Бабровіч Л., Шпілеўскі I., Бандарэнка В., Вальфсон С„ Мацюкевіч Я., Мовазнаўства, у: „Навука” на службе нацдэмаўскай контррэволюцыі, т. I, ч. 2, Мінск 1931, с. 91-148.

Бабровіч Л., Шпілеўскі I., Мовазнаўства як сродак класавай барацьбы ў руках беларускіх нацдэмаў, „Савецкая краіна” 1931, нр 3, с. 61-73.

Бранштэйн Я., Узмоцнім сваю пільнасць, у: Пісьменнікі БССР аб рэформе правапісу беларускай мовы, Мінск: Беларуская Акадэмія навук. Інстытут мовазнаўства 1934, с. 77- 80.

Вальфсон С., Мова і класавая барацьба, „Полымя” 1930, нр 3, с. 132-150.

Вішневіч В., Супраць нацдэмаўскай кантрабанды, „Звязда” 1933, нр 73, 3 красавіка. Вынікі дыскусіі аб мовазнаўстве. Рэзалюцыя бюро ЦК КП(б)Б, у: На крутым павароце. Ідэолага-палітычная барацьба на Беларусі ў 1929-1931 гг. Дакументы, матэрыялы, аналіз. Аўтар-складальнік Р. П. Платонаў, Мінск: БелНДІДАС 1999, с. 227-231.

Галадзед М., Аб класавай барацьбе і аб шкодніцкай працы супрацьсавецкіх элементаў. „Савецкая Беларусь” 1930, 19 снежня.

Герцы к Я.. Васілеўскі М. Калі ж вы навучыцеся граматна пісаць? „Бальшавіцкі друк”

нр 1-2. с. 54.

Глебка П., Праца над словам, „Заклік” 1933, нр 2, с. 83-89.

Глебка П., Аб маіх памылках, „Звязда” 1933, 20 красавіка.

Горький М., По поводу одной дискуссии, „Литературная газета” 1934, 28 января.

Горький М., Открытое письмо Серафимовичу „Литературная газета” 1934. 14 февраля.

Горький М., О бойкости, „Правда” 1934, 28 февраля.

Горький М., О языке, „Правда” 1934, 18 марта.

Дрэйзін Ю., Самакрытычныя заўвагі, „Літаратура і мастацтва” 1934, нр 5, 31 студзеня. Дыскусія аб літаратурнай мове, „Літаратура і мастацтва” 1934, нр 25, 12 мая.

Казека Я., Аб чыстаце беларускай мовы, „Літаратура і мастацтва” 1939, 23 мая, с. 2. Карпачоў М., Культуру мовы ў школе - на належную вышыню, „Камуністычнае выхаванне” 1935. нр 3, с. 27-31.

Клімковіч М., Александровіч А., Лынькоў М., Нашы абвінавачванні Віцьбічу, „Літаратура і мастацтва” 1934, 6 лютага.

Клімковіч М., Вырваць з корнем пустазелле, у: Пісьменнік і мова. Зборнік артыкулаў, прысвечаных барацьбе за культуру мовы, Мінск: Беларуская Акадэмія навук. Інстытут мовазнаўства 1934, с. 17-24.

Колас Я., Мова М., Лынькова па раману „На чырвоных лядах”, у: Пісьменнік і мова. Зборнік артыкулаў, прысвечаных барацьбе за культуру мовы, Мінск: Беларуская Акадэмія навук. Інстытут мовазнаўства 1934, с. 25-30.

Кpаnіва К., Змаганне двух сістэм, у: Пісьменнікі БССР аб рэформе правапісу беларускай мовы, Мінск: Беларуская Акадэмія навук. Інстытут мовазнаўства 1934, с. 48-52.

Куніцкі С., Даволі „шындзёліць” і „скогліць”, у: Пісьменнік і мова. Зборнік артыкулаў, прысвечаных барацьбе за культуру мовы, Мінск: Беларуская Акадэмія навук. Інстытут мовазнаўства 1934, с. 74-82.

Кучар А., Выкрыць памылкі, павысіць пільнасць, „Літаратура і мастацтва” 1933, нр 9, 24 сакавіка.

Ламцёў Т. П., Да крытыкі нацдэмаўскай пастаноўкі пытання пра мову, „Літаратура і мастацтва” 1934, нр 62, 24 лістапада.

Лесік Я.. Некаторыя ўвагі да беларускае літаратурнае мовы, у: Ён жа. 1921-1930. Збор гвораў, уклад., прадм. і камент. А. Жынкіна, Мінск 2003 с.. 113-156.

Мацюкевіч Я., Шкодніцтва нацыянал-дэмакратаў у галіне мовы, „Савецкая Беларусь" 1930, 19 снежня.

Мурашка P., Прадоўжым пачатую справу, у: Пісьменнікі БССР аб рэформе правапісу беларускай мовы, Мінск: Беларуская Акадэмія навук. Інстытут мовазнаўства 1934, с. 63- 65.

Наспеўшае пытанне (У парадку абмеркавання), „Літаратура і мастацтва” 1940, 11 сакавіка.

Некрашзвіч С. М., Сучасны стан вывучэння беларускай мовы, у: Працы Акадэмічнай канферэнцыі па рэформе беларускага правапісу і азбукі, рэд. С. Некрашзвіч і У. Ігна- тоўскі, Менск: Інститут беларускае культуры 1927, с. 48-74.

Нікчэмныя патугі (Па поваду артикула газеты „Літаратура і мастацтва” - „Наспеўшае пытанне”), „Звязда” 1940, нр 66, 21 сакавіка.

Н-ч. Пра мову ДВБ, „Літаратура і мастацтва” 1932, нр 6, 21 красавіка.

Панов М. В., О развитии русского языка в советском обществе (К постановке проблемы), „Вопросы языкознания” 1962, нр 3, с. 3-16.

Советская наука, „Правда” 1938, нр 128, 11 мая.

Станкевіч А., Рэц. на: Пісьменнік і мова. Зборнік артыкулаў, прысвечаных барацьбе за культуру мовы, Мінск 1934, „Калоссе” 1935, кн 3 с. 173-178.

Хведаровіч М., Поспех ленінскай нацыянальнай палітыкі, у: Пісьменнікі БССР аб рэформе правапісу беларускай мовы, Мінск: Беларуская Акадэмія навук. Інститут моваз- наўства 1934, с. 59-60.

Цвяткоў Л., Рэц. на: Большая советская энциклопедия. Том второй, Москва 1926, „Асвета” 1927, нр 1, с. 135-136.

Цэлеш М., Класавая барацьба на мовазнаўчым фронце, „Літаратура і мастацтва” 1933, нр 33, 25 снежня.

Юprілевіч П., Моўныя тэорыі і практыка контррэвалюцыйных лідэраў „Узвышша”, у: Пісьменнік і мова. Зборнік артыкулаў, прысвечаных барацьбе за культуру мовы, Мінск: Беларуская Акадэмія навук. Інститут мовазнаўства 1934, с. 94-106.

Gоrham M, S., Mastering the Perverse: State Building and Language „Purification” in Early Soviet Russia. „Slavic Review” 58(2000), no. 1, p. 133-153.

Woolhiser C., Discours sur langue, ideologie et ‘édification linguistique’ dans la RSS de Biélorussie, 1920-1939, „Cahiers de PILSL” 2003, nr 14, p. 299-337.