Drewniane rzeźby lwów w polskiej sztuce gotyckiej
Abstrakt
Przedmiotem artykułu pt. „Drewniane rzeźby lwów w polskiej sztuce średniowiecznej”? są pełnoplastyczne figury leżących lwów, zgrupowane w większe zespoły rzeźbiarskie. Część z nich, w liczbie dwudziestu dziewięciu, skupiona jest w kręgu zakonu cystersów – w cysterskich i pocysterskich kościołach i klasztorach na terenie całej Polski tj. w Koprzywnicy, Sulejowie, Szczyrzycu, Krakowie-Mogile, Lądzie n/Wartą. Pozostałe rzeźby lwów, w liczbie dwudziestu czterech, znajdują się w kościołach parafialnych lub innych miejscach nie związanych z zakonem cystersów na terenie Polski tj. w Dobrym Mieście, Leżajsku, Borku Wielkopolskim i Koźminie Wielkopolskim.
Większości figurom przypisuje się średniowieczny czas powstania, wskazując na XIII-XVI w. W niektórych przypadkach (Ląd n/Wartą, Borek Wielkopolski, Koźmin Wielkopolski) lwy datuje się na czas późniejszy tj. XVII-XVIII w., wskazując na nie, jako na kontynuację średniowiecznego typu przedstawieniowego „dźwigającego” lwa.
Rzeźby nawiązują formą przedstawieniową do kamiennych i brązowych dzieł europejskiej średniowiecznej sztuki sepulkralnej. Funkcjonalne ukształtowanie lwich ciał wskazujące na dźwiganie i ruchomy charakter drewnianych figur, nasuwa myśl, jakoby stanowiły one część składową konstrukcji katafalkowej do dźwigania trumny podczas uroczystości pogrzebowych. Lwy z poduszkami na grzbietach w pocysterskich kościołach w Sulejowie i Koprzywnicy mogły być używane jako siedziska do czuwania przy zmarłym, które to zazwyczaj było praktykowane podczas żałobnych nabożeństw.
Lew w kontekście sztuki sepulkralnej wyraża eschatologiczną prawdę jaką jest pokonanie śmierci przez Chrystusa i zmartwychwstanie. Jest znakiem wiary i nadziei zmarłego na życie wieczne.
Bibliografia
Adhemar J., Dordor G., Catalogue des tombeaux de la collection Gaignieres a la Bibliotheque Nationale. Dessins d'archeologie du XVII siecle. „Gazette des Beaux – Arts” 1(1974), 2(1976).
Bauch K., Das mittelalterliche Grabbild: figürliche Grabmäler des 11. bis 15. Jahrhunderts in Europa, Berlin 1976.
Białoskórska K., Imago leonis. Drewniane rzeźby lwów z XIII w. z opactw cysterskich w Koprzywnicy i Sulejowie. Funkcja i treści ideowe, W: Cystersi w społeczeństwie Europy Środkowej, red. A. M. Wyrwa, Poznań 2000, s. 581-623.
Bidermann H., Knaurs Lexicon der Symbole, Augsburg 2000.
Champeaux de G., Sterckx D. S., Einführung in die Welt der Symbole, Würzburg 1990.
Chrzanowski T, Kornecki M., Sztuka Śląska Opolskiego. Od średniowiecza do końca w. XIX, Kraków 1974.
Cooper J. C., Zwierzęta symboliczne i mityczne, Poznań 1998.
Cystersi w Szczyrzycu: historia i kultura. Katalog wystawy w galerii „Dawna Synagoga”, red. R. Ślusarek, Nowy Sącz 2000.
Debidour H. V., Le bestiaire sculpte du moyen age en France, Strasbury 1961.
Dolberg L., Sterben und Begräbnis eines Cisterciesers, W: Studien und Mittheilungen aus dem Benedictiner und dem Cistercienser – Orden, t. 19, 1898, s. 256-264, 433-440.
Domasłowski J., Kościół i klasztor w Lądzie, Warszawa 1981.
Forstner D. OSB, Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990.
Heinz-Mohr G., Lexicon der Symbole. Bilder und Zeichen der christlichen Kunst, München 1971.
KZSP (Katalog Zabytków Sztuki w Polsce), t. III. Woj. kieleckie, z. 3. Pow. opoczyński, red. J. Łoziński, B. Wolff, Warszawa 1958.
KZSP, T. III. Woj. kieleckie. Z. 11. Pow. sandomierski, red. J. Łoziński, B. Wolff, Warszawa 1962.
KZSP. T. I. Woj. krakowskie, z. 7. Pow. limanowski, red. J. Dudkiewicz, Warszawa 1951.
KZSP. T. V. Woj. poznańskie, z. 4. Pow. gostyński, red. T. Ruszczyńska, A. Sławska, Warszawa 1961.
KZSP. T. V. Woj. poznańskie, z. 11. Pow. krotoszyński, red. T. Ruszczyńska, A. Sławska, Warszawa 1973.
Kębłowski J., Nagrobki gotyckie na Śląsku, Poznań 1969.
Kopaliński W., Słownik symboli, Warszawa 1990.
Lurker M., Słownik obrazów i symboli biblijnych, Poznań 1989.
Łuszczkiewicz W., Opactwo Sulejowskie – zabytek architektury XIII w. SKHSP („Sprawozdania Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce”) 1(1879), s. 3-24.
Łuszczkiewicz W., Kościół i reszty klasztoru cysterskiego w Koprzywnicy. Przyczynek do dziejów romańszczyzny w Polsce, SKHSP 3(1888), s. 38-63.
Rogoziński M. ks., Zabytki polskiego średniowiecznego snycerstwa, Poznań 1937.
Rzempołuch A., Zespół kolegiacki w Dobrym Mieście, Olsztyn 1989.
Schmidt H. i M., Die vergessene Bildersprache christlicher Kunst. Ein Führer zum Verstandnis der Tier-Engel-und Mariensymbolik, München 1984.
Sokołowski M., Sprawozdania z Posiedzeń Komisyi Historyi Sztuki za czas od 1 stycznia do 31 grudnia 1908 r., SKHSP 9(1915), s. 226.
Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII wieku, red. M. Walicki, Warszawa 1971.
Vanitas. Portret trumienny na tle sarmackich obyczajów pogrzebowych, red. J. Dziubkowa, Poznań 1996.
Copyright (c) 2005 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
