Prawo grzebalne w Królestwie Polskim w latach 1815-1914. Zarys problematyki
Abstrakt
The times of the Kingdom of Poland, like the earlier period, were characterised by a lack of distinct separation of the competence of particular authorities: canon law was not then separated from the norms established by the lay legislature. The so-called res mixtae – mixed matters – that were in both in the competence of the Church and State authorities were regulated by means of canon law as well as by means of lay law, which resulted in interfering of the two authorities.
In the article an attempt was made to briefly and – as it seems comprehensively – analyse the norms and customs concerning the burial law in the Kingdom of Poland in the years 1815-1914. In order to find out about the proper relations of the extra-legal nature, the considerations were backed by archive documents, which aimed at finding an answer to the question about the practice of meeting the norms. This proved necessary because a discrepancy occurred between observing the regulations and their literal formulation. As an example the situation in the Lublin Diocese was subjected to analysis. The conclusions that are formulated here considerably exceed the range of the present considerations – the situation was similar in other dioceses in the Kingdom, and it was similar on the territory of the whole Polish Republic partitioned among three empires: everywhere the lay power, with similar successes, tried to enter the matter. However, norms issued by the State legislator, were basically limited to ensuring public order and meeting the rules of the sanitary-epidemiological nature. The lay legislator nowhere even tried to enter such a delicate matter as ritual matters that were the domain of canon law. In the presented material a concordant co-operation is seen between both the powers. And although the standard of medical knowledge draws one's attention by being very far from its present state, the authorities' care of the citizens' health should be pointed to.
Bibliografia
Bączkowicz F., Prawo kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa, t.II, Opole 1958.
Brückner A., Cmentarz, w: Encyklopedia Staropolska, t. I, Warszawa 1939, s.181.
Chełchowski K., O potrzebie u nas domów przedpogrzebowych, Warszawa 1900.
Chodyński Z., Cmentarze w Polsce, w: Encyklopedia Kościelna, t.III, Warszawa 1873, s.421-439.
Continuatio edictorum mandatarium et universalum, Leopoli 1784.
Dekret Konsystorza Diecezji Lubelskiej z dnia 4 lutego 1849 r., AAL 60 XI 38, s. 80.
Dekret królewski z dnia 23 lutego 1809 r., „Dziennik Praw Xsięstwa Warszawskiego”, t. I, 1809.
Dębiński K., Dozory Kościelne Rzymsko-Katolickie w Królestwie Polskim, Warszawa 1913.
Dziobek-Romański J., Cmentarze – zarys regulacji historycznych, prawnych ikanonicznych, „Rocznik Historyczno-Archiwalny”, 13(1999), s.3-32.
Filarska B., Cmentarz, w: Encyklopedia katolicka, t. III, Lublin 1979, kol.517-519.
Gloger Z., Cmentarze polskie i ciał grzebanie, w: Encyklopedia Staropolska, t. I, Warszawa 1985, s.249-271.
Glosa do rozporządzenia Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zdnia 12 września 1833 r., w: Dębiński, Dozory Kościelne, s. 103.
Insadowski H., Kościelne prawo pogrzebowe, Włocławek 1930.
Instrukcja Policji Lekarskiej: Przepisy względem grzebania ciał zmarłych, Warszawa 1848.
Kodeks Cywilny Królestwa Polskiego z dnia 28 listopada 1825 r., Dz. Pr. Król. Polsk., t. X, 1825.
Kodeks Karny Królestwa Polskiego z dnia 17 lipca 1818 r., Dz. Pr. Król. Polsk., t. V, 1818.
Lex P., Das kirchliche Begräbnisrecht, Regensburg 1904.
Nakaz Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych z dnia 18 września 1853 r. AAL 60 XI 38, s. 107.
Nicieja S., Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786-1986, Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk−Łódź 1989.
Niedzielski J., Cmentarze w Polsce, w: Podręczna Encyklopedia Kościelna, t. VII, Warszawa 1906, s.128-129.
Nota Gubernatora Cywilnego Lubelskiego z dnia 13 grudnia 1852 r., AAL 60 XI 38, s. 102.
Nowowiejski A., Ceremoniał parafialny – podręcznik dla duchowieństwa, Warszawa 1892.
Nowowiejski A., Ceremoniał parafialny. Przewodnik liturgiczny dla duchowieństwa, t. I-II, Warszawa 1892.
Odezwa biskupa lubelskiego z dnia 16 stycznia 1921 r., AAL 61 XVI 12 bns.
Odezwa Konsystorza Diecezji Lubelskiej z dnia 14 kwietnia 1913 r., AAL 60 XVI 2 bns.
Odezwa Naczelnika Lubelskiej Guberni z dnia 23 lutego 1891 r., AAL 60 XVI 2 bns.
Odpowiedź Kongregacji Świętego Officjum z dnia 12 sierpnia 1897 r., w: Insadowski, Kościelne prawo pogrzebowe, s.20.
Odpowiedź Konsystorza Diecezji Lubelskiej z dnia 13 maja 1859 r., AAL 60 XVI 10 bns.
Odpowiedź Konsystorza Diecezji Lubelskiej z dnia 18 czerwca 1873 r., AAL 60 XI 38, s.161.
Odpowiedź Konsystorza Diecezji Lubelskiej z dnia 9 grudnia 1903 r., AAL 60 XVI 2 bns.
Odpowiedź Świętej Kongregacji Obrzędów z dnia 12 stycznia 1892 r., cyt. za: Insadowski, Kościelne prawo pogrzebowe, s. 25.
Pałka P., Cmentarze, w: Encyklopedia katolicka, t. III, Warszawa 1979, s.519-521.
Pawluk T., Prawo kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II, t. II, Olsztyn 1986, s.446-447.
Polecenie Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych z dnia 6 października 1834r., AAL 60 XI 38, s. 37.
Postanowienie Konsystorza Diecezji Lubelskiej z dnia 4 lutego 1848 r., AAL 60 XI 38, s. 82.
Postanowienie Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego z dnia 12 czerwca 1846 r., Dz. Pr. Król. Polsk., t. XXXVIII, 1846, s. 64-107.
Postanowienie Tymczasowej Rady Najwyższej Xsięstwa Warszawskiego z dnia 20 września 1814 r., AAL 60 XI 38, s. 28.
Pozwolenie Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych z dnia 4 czerwca 1849 r., AAL 60 XI 38, s. 77.
Pozwolenie Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych z dnia 19 czerwca 1849r., AAL 60 XI 38, s. 79.
Protokół Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych z dnia 18 czerwca 1856 r., AAL 60 XI 38, s. 110.
Protokół Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych z dnia 23 września 1856 r., AAL 60 XI 38, s. 110.
Przytuła F., Pozostałe akty kultu bożego, w: Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, t. III, Lublin 1986, s.363-364.
Raport Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych z dnia 15 lutego 1859 r., AAL 60 XI 38, s. 131.
Raport Konsystorza Diecezji Lubelskiej z dnia 26 listopada 1849, AAL 60 XVI 382 bns.
Raport Konsystorza Diecezji Lubelskiej z dnia 1 maja 1897 r., AAL 60 XVI 2 bns.
Reskrypt Departamentu Spraw Duchownych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 18 lipca 1873 r., AAL 60 XI 38, s. 161.
Reskrypt Departamentu Spraw Duchownych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 7 października 1873 r., AAL 60 XI 38, s. 157.
Reskrypt Departamentu Spraw Duchownych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 20 października 1887 r., AAL 60 XVI 2 bns.
Reskrypt Departamentu Spraw Wewnętrznych Obcych Wyznań Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 25 kwietnia 1888 r., AAL 60 XVI 2 bns.
Reskrypt Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych z dnia 27 lutego 1858 r., AAL 60 XI 38, s. 118.
Reskrypt, Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych z dnia 23 września 1859 r., AAL 60 XI 38, s. 132.
Rituale Romanum Pauli V Pontificis Maximi iussu editum aliorumque pontificum cura recognitum atque auctoritate Sanctissimi D. N. Pii Papae XI, Romae 1926.
Rozporządzenie Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 30 grudnia 1818 r., w: Dębiński, Dozory Kościelne, s.85.
Rozporządzenie Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 13 kwietnia 1819 r., AAL XI 38, s. 15.
Rozporządzenie Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 18 października 1824 r., w: Dębiński, Dozory Kościelne, s.85.
Rozporządzenie Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 12 września 1833 r., w: tamże, s.104.
Rozporządzenie Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych z dnia 23 września 1851 r., AAL 60 XI 38, s. 128.
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Religii z dnia 18 lipca 1819r., w: Dębiński, Dozory Kościelne, s.108.
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 18 sierpnia 1892 r., AAL 60 XVI 2 bns.
Rozporządzenie Namiestnika Królestwa Polskiego z dnia 14 sierpnia 1821 r., w: Dębiński, Dozory Kościelne, s.104.
Sawicki J., Concilia poloniae. Źródła i studia krytyczne, t. III, Warszawa 1946.
Sokołowski C., Grób chrześcijański, w: Podręczna Encyklopedia Kościelna, t. XIII, Warszawa 1907, s.343-345.
Sotkiewicz J., Cmentarz, w: Encyklopedia Kościelna, t. III, Warszawa 1873, s.421-423.
Sztafrowski E., Podręcznik prawa kanonicznego, t. IV, Warszawa 1986.
Trzciński A., Uwaga nad miejscem szczególnym na cmentarz, Poznań [brak daty wydania – ok. 1900].
Ukaz cara Aleksandra I z dnia 18 marca 1817 r. Dz. Pr. Król. Polsk., t.VI, 1817, art. 8.
Ukaz Naczelnika Guberni Lubelskiej z dnia 12 stycznia 1873 r., AAL 60 XI 38, s.150.
Ukaz Rządu Guberni Lubelskiej z dnia 2 lutego 1898 r., w: Dębiński, Dozory Kościelne, s.11.
Upomnienie Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych z dnia 15 stycznia 1849r., AAL 60 XI 38, s. 80.
Upomnienie Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych z dnia 15 stycznia 1849r., AAL 60 XI 38, s. 80.
Upomnienie Konsystorza Diecezji Lubelskiej z dnia 21 sierpnia 1911 r., AAL 60 VI 12 bns.
Ustawa lekarska z dnia 23 marca 1882 r. Dz. Pr. Król. Polsk., t. X, 1882, s.68-75.
Wniosek Zarządu Służby Zdrowia z dnia 16 lutego 1858 r. w przedmiocie zastosowania wobec rtonicy przepisów o chorobach zakaźnych. AAL 60 XI 38, s. 103.
Wójcik W., Prawo cmentarne w Polsce do połowy XVI wieku, „Polonia Sacra” 1958, nr10, s.165-218.
Wypowiedź Świętej Kongregacji Obrzędów z dnia 12 sierpnia 1860 r., w: Nowowiejski, Ceremoniał parafialny, s.22.
Zapytanie Konsystorza Diecezji Lubelskiej do Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych iDuchownych 14 lutego 1849, z powołaniem się na Corpus Iuris Canonici, lib. II, de sepulturis, sit. 24, w sprawie oddzielnych kwater, AAL 60 XI 38, s. 92.
Zarządzenie Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych z dnia 30 czerwca 1830r., AAL 60 XI 38, s. 34.
Zarządzenie Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych z dnia 23 września 1851r., AAL 60 XI 38, s. 127.
Zarządzenie Komisji Województwa Lubelskiego z dnia 14 stycznia 1826 r., AAL 60 XI 38, s.6.
Zarządzenie Komisji Województwa Lubelskiego z dnia 17 listopada 1836 r., AAL 60 XII 38, s. 37.
Zarządzenie Naczelnika Lubelskiej Guberni z dnia 12 stycznia 1873 r., AAL 60 XI 38, s. 150.
Zaświadczenie Komisji Województwa Lubelskiego z dnia 20 listopada 1892r., AAL 60 XVI 38 bns.
Copyright (c) 2003 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
