Stylistyczne właściwości psalmu In Te, Domine, speravi Klemensa Janickiego oraz psalmów XXXI i LXXI Heliusa Eobanusa Hessusa i George'a Buchanana

  • Angelika Modlińska Biblioteka Uniwersytecka KUL
Słowa kluczowe: parafraza (paraphrasis); naśladownictwo (imitatio); współzawodnictwo (aemulatio)

Abstrakt

The paper resumes the most important questions as regards the stylistic problems of the five selected Biblical Renaissance paraphrases of the psalms In Te, Domine, speravi by Eobanus Hessus, George Buchanan and Klemens Janicki. All the three poets transformed psalms into classical genres: into elegies (Hessus and Janicki) and odes (Buchanan), thereby imitating the most prominent representatives of those poetic genres, i.e. Ovid and Horace. As a result, completely different works were written. Buchanan's odes are characterized by a simple style, they are condensed, without unduly accumulation of rhetorical figures and this is what made them, in a sense, similar to the Biblical paradigm. Now, conversely, Horace's elegies contain long sentences and constructed with ornaments, with numerous ornaments, such as solemn apostrophes, epithets, and comparisons. Thus they are deprived of such a desirable simplicity and spontaneity in expressing feelings, things that are so important in the case of prayers. In the context of the paraphrases of those authors, Janicki's psalm looks very positive, which in fact is not a strict counterpart of one of the two biblical psalms In Te, Domine, speravi, but actually a free poetic interpretation. One observes here broader images than in the original, with a considerable number of metaphors, images and symbols drawn from many different psalms. Parallel phrases as a means of expression played in Janicki an important role as well. They allowed to divide the long sentences woven into elegiac distich into smaller rhythmic units and compose them in respect of the mood of the prayer. Despite a large accumulation of rhetorical means, the work does not smite us with artificial elaboration. On the contrary, it surprises us with its very individual approach, colorfulness, and its vivid prayerful confession. This is something that, undoubtedly, was lacking in Hessus's and Buchanan's paraphrases, which were uniform in terms of their composition and style.

Bibliografia

Budzisz A.: Biblia a tradycja antyczna. Motywy analogiczne w łacińskiej poezji biblijnej Renesansu (Polska, Niemcy, Niderlandy, Wyspy Brytyjskie). Lublin: TN KUL 1995.

Budzisz A.: Decorum i aemulatio – renesansowe normy naśladowania autorów starożytnych. „Studia nad kulturą antyczną”. Opole 1997 s. 161-167.

Cytowska M., Szelest H.: Literatura rzymska. Okres augustowski. Warszawa: PWN 1990.

Cytowska M., Szelest H.: Literatura rzymska. Okres cesarstwa. Autorzy chrześcijańscy. Warszawa: PWN 1994.

Ćwikliński L.: Klemens Janicki poeta uwieńczony. Kraków: Akademia Umiejętności 1893.

Ćwikliński L.: Nowe Ianiciana. O Ianiciusa parafrazie psalmu Dawida. „Eos” 38:1937 s. 33-37.

Dąbrowski E.: Sobór Watykański II a biblistyka katolicka. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1967 rozdz. 18: Wulgata w dziejach biblistyki i w dziejach kultury europejskiej s. 364-385.

Dobrzycki S.: Psałterz Kochanowskiego. Jego powstanie, źródła, wzory. Kraków: Akademia Umiejętności 1910.

Gaertner J. A.: Latin Verse translations of the Psalms 1500-1620. „Harvard Theological Review” 49:1956 s. 271-305.

Karpiński A.: Parafraza jako aemulatio (na przykładzie staropolskich przeróbek epody Horacego „Beatus ille qui procul negotiis”). W: Retoryka aliteratura. Red. B. Otwinowska. Wrocław: Ossolineum 1984 s. 107-119.

Krause K.: Helius Eobanus Hessus. Sein Leben und seine Werke. Ein Beitrag zur Cultur – und gelehrtengeschichte des 16. Jahrhunderts. Gotha 1879.

Kupińska Z.: Motywy tematyczne w Tristiach Klemensa Janickiego. „Roczniki Humanistyczne” 34:1986 z. 3 s. 121-133.

Lewandowski I.: Klemens Janicki – polski Owidiusz. W: Elegia poprzez wieki. Konferencja naukowa 8-9 XI 1994. Red. I. Lewandowski. Poznań: Vis 1995 s. 131-143.

Lichański S.: O pięknej sztuce parafrazy. „Poezja” 1981 nr 4 s. 3-9.

Lis R.: Klemens Janicki: z tradycją wobec rozpaczy. „Ogród” 1990 nr 2 s. 45-52.

Michałowska T.: Staropolska teoria genologiczna. Wrocław: Ossolineum 1982.

Mosdorf J.: O wpływie Owidiusza na twórczość Klemensa Janickiego. „Meander” 1957 nr 10-12 s. 377-398.

Otwinowska B.: Imitacja. W: Problemy literatury staropolskiej. Red. J.Pelc. Seria 2. Wrocław: Ossolineum 1973 s. 381-458.

Pelc J.: Miejsce Biblii w tradycji według twórców literatury polskiego Renesansu. W: Biblia a literatura. Red. S. Sawicki, J. Gotfryd. Lublin: TN KUL 1986 s. 131-152.

Poetyka okresu Renesansu. Antologia. Wybór, wstęp i opracowanie E. Sarnowska-Temeriusz. Tłum. A. Guryn, J. Mańkowski. Biblioteka Narodowa. Seria 2 nr205. Wrocław: Ossolineum 1982.

Roberts M.: Biblical Epic and Rhetorical Paraphrase in Late Antiquity. Liverpool 1985.

Sarnowska-Temeriusz E.: Zarys dziejów poetyki od starożytności do końca XVII wieku. Warszawa: PWN 1985.

Słownik terminów literackich. Red. J. Sławiński. Wrocław: Ossolineum 1998.

Starnawski J.: O psalmicznych elementach niektórych utworów Kochanowskiego (poza „Psałterzem”). W: Biblia a literatura. Red. S. Sawicki, J.Gotfryd. Lublin: TN KUL 1986 s. 169-188.

Stawecka K.: Inspiracje biblijne łacińskiej poezji wczesnego chrześcijaństwa a tradycja literacka nowołacińskich poetów religijnych Renesansu. W: Biblia aliteratura. Red. S. Sawicki, J. Gotfryd. Lublin: TN KUL 1986 s. 111-130.

Stawecka K.: Religijna poezja łacińska XVI wieku w Polsce. Zagadnienia wybrane. Lublin: TN KUL 1964.

Swoboda M., Danielewicz J.: Modlitwa i hymn w poezji rzymskiej. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. Seria Filologia Klasyczna nr 12. Poznań 1981.

Vaganay H.: Les traductions du Psautiers en vers latins au XVIe siècle. Fribourg 1898 ss. 24.

Wójtowicz H.: Elegia Seduliusza. W: Elegia poprzez wieki. Konferencja naukowa 8-9 XI 1994. Red. I. Lewandowski. Poznań: Vis 1995 s. 101-114.

Wstęp do Starego Testamentu. Red. L. Stachowiak. Poznań: Pallotinum 1990.

Ziomek J.: Renesans. Warszawa: PWN 1980.

Żukowska K.: Portrety pisarzy dawnych. (Notatki z lektury). Część 4. Ja, Klemens Janicjusz i jasność. „Ogród” 1992 nr 3/4 s. 196-201.

Opublikowane
2019-08-29
Dział
Artykuły