Kancelaria królewska Andegawenów i Jagiellonów jako środowisko awansu na drodze do arcybiskupstwa gnieźnieńskiego

  • Artur Kuźma
Słowa kluczowe: arcybiskupstwo gnieźnieńskie; kancelaria koronna (królewska) /urzędy kancelaryjne; kariera; nominacja; promocja

Abstrakt

The Polish Royal Chancellery of the Angevins and Jagiellos (1370-1572), as the central institution of the King's executive power, was the basic circle in which to enter on one's State and Church career that lead, based on a loyal service to the ruler, to high State offices and Church dignities. The monarch, who, starting from the end of the 14th century, had an ever-greater influence on nominations to the bishop's position, in the sixties of the 15th century finally gained advantage over other factors competing for this capacity. His creative role in forming the composition of the Episcopate also included the highest position in the Polish Church – the Metropolitan See in Gniezno where from 1418 the Primates of Poland resided. The Gniezno Archbishop who was only second to the Monarch as far as prestige, wealth and territorial range of his power were concerned, belonged to the close elite of power in Poland at the close of the Middle Ages and at the threshold of the modern times.

In the years 1374-1562 the Gniezno Archbishopric was governed by 22 dignitaries of which 18 had worked in the Crown Chancellery at one stage of their career. The later archbishops may be found at all the grades of the Chancellery career. The average time of work in the Chancellery for this group was nearly 17 years. The executive posts (those of Chancellor and Deputy Chancellor) were held by 10 people altogether, that is 55% of the Archbishops who had Chancellery experience. The average length of time of staying at such a post was a little over 9 years. The post of the Secretary was the most often held office: 12 people had held it. At least one third of the latter ones were next promoted to the office of the Great Secretary which was the third most important in the Chancellery hierarchy.

The average age at which the Chancellery career was begun was 29, and the average age of promotion to the post of the Chancellor – 38. The average age of appointment to the position of Archbishop was 53 and it is not significantly different from the age of those people who had not had any Chancellery experience. The factor that accelerated promotions was education, especially studies in law crowned with obtaining a degree, accompanied by a magnate family background.

Bibliografia

Bieniak J., Urząd jako droga awansu wśredniowiecznej Polsce (tezy), w: Pamiętnik XII.Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich, cz. 2, Katowice 1979.
Dybkowa A., Opowoływaniu biskupów za panowania Zygmunta Augusta, w:Między monarchią ademokracją. Studia zdziejów Polski XV-XVIII w., red. A.Sucheni-Grabowska, M.Żaryn, Warszawa 1994, s.116-142.
Fałkowski W., Elita władzy wPolsce za panowania Kazimierza Jagiellończyka 1447-1492. Studium aspektów politycznych, Warszawa 1992.
Gąsiorowski A., Arcybiskupi gnieźnieńscy wPolsce pierwszych Jagiellonów, „Roczniki Historyczne” 59(1993), s.93-109.
Gąsiorowski A., Rotacja elity władzy wPolsce średniowiecznej, w: Społeczeństwo Polski średniowiecznej, red. S.Kuczyński, t.I, Warszawa 1981, s.264-290.
Grabowski J., Kancelarie i dokumenty książąt mazowieckich w latach 1341-1381, Warszawa 1999.
Gromnicki T., Świętopietrze wPolsce, Kraków 1908.
Grzywacz J., Nominacja biskupów wPolsce przedrozbiorowej, Lublin 1960.
Hartleb K., Piotr Gamrat wświetle nieznanego życiorysu, Lwów 1928.
Historia dyplomacji polskiej, t.I, red. M.Biskup, Warszawa 1980.
Kłoczowski J., Biskupi ikapituły wdziele Janka zCzarnkowa, w: Mente et litteris. Okulturze ispołeczeństwie wieków średnich, red. H.Chłopocka iin., Poznań 1984, s.208-212.
Korytkowski J., Arcybiskupi gnieźnieńscy, prymasowie imetropolici polscy..., t.I-III, Poznań 1888-1889.
Krzyżaniakowa J., Kancelaria królewska Władysława Jagiełły, cz. 1-2, Poznań 1979.
Krzyżaniakowa J., Początki kariery Mikołaja Trąby, „Roczniki Historyczne” 35(1969), s.125-135.
Lichończak – Nurek G., Wojciech herbu Jastrzębiec, arcybiskup imąż stanu, Kraków 1996.
Likowski H., Powstanie godności prymasowskiej arcybiskupów gnieźnieńskich, „Przegląd Historyczny” 19(1915).
Nowacki J., De archiepiscopi Gnesnensis dignitate ac praerogativa primatiali, „Collectanea Theologica” 18(1937), s.616-700.
Polski słownik biograficzny, t.I-, Kraków 1935-.
Ożóg K., Intelektualiści wsłużbie Królestwa Polskiego wlatach 1306-1382, Kraków 1995.
Pociecha W., Królowa Bona (1492-1557). Czasy iludzie Odrodzenia, t.I-III, Poznań 1949-1958.
Sawicki J., Arcybiskupi metropolici gnieźnieńscy, w: Chronologia polska, red. B.Włodarski, Warszawa 1957.
Smołucha J., Papiestwo a Polska w latach 1484-1526. Kontakty na tle zagrożenia tureckiego, Kraków 1999.
Sułkowska- Kurasiowa I., Dokumenty królewskie iich funkcje wpaństwie polskim za Andegawenów ipierwszych Jagiellonów 1370-1444, Warszawa 1977.
Sułkowska- Kurasiowa I., Polska kancelaria królewska wlatach 1447-1506, Wrocław 1967.
Urzędnicy centralni inadworni Polski XIV-XVIIIw.Spisy, red. A.Gąsiorowski, Kórnik 1992.
Urzędnicy małopolscy XII-XV wieku. Spisy, oprac. J.Kurtyka iin., Wrocław 1990.
Warężak J., Rozwój uposażenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego wśredniowieczu, Lwów 1929.
Wdowiszewski Z., Genealogia Jagiellonów, Warszawa 1968.
Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa 1981.
Wiesiołowski J., Ambroży Pampowski − starosta Jagiellonów. Z dziejów awansu społecznego na przełomie Średniowiecza i Odrodzenia, Warszawa 1976.
Wiesiołowski J., Episkopat Polski wXV wieku jako grupa społeczna, w:Społeczeństwo Polski średniowiecznej, red. S.Kuczyński, t.IV, Warszawa 1990, s.236-295.
Wyczański A., Między kulturą apolityką. Sekretarze królewscy Zygmunta Starego (1506-1548), Warszawa 1990.
Wyczański A., Polityka iKościół wdobie Odrodzenia. Nominacje biskupie Zygmunta Starego, w: Kultura polska akultura europejska, Warszawa 1987, s.61-68.
Żytkowicz L., Studia nad gospodarstwem wiejskim wdobrach kościelnych wXVI wieku, Warszawa 1962.
Opublikowane
2019-08-08
Dział
Artykuły