Étude semantique des nomina instrumenti en -OIR

Dorota Śliwa

Dorota Śliwa

Abstrakt

Studium semantyczne nomina instrumenti na -oir

Przedmiotem artykułu jest znaczenie semantyczne derywatu w jego relacji do bazy w obrębie jednej kategorii słowotwórczej (nomen instrumenti) i jednego sufiksu (-oir).

Artykuł rozpoczyna się od sprecyzowania terminu instrument wchodzącego w parafrazę oddającą znaczenie strukturalne, by uporządkować inne pochodne parafrazy i wstępnie określić zakres przedmiotów denotowanych przez nomina instrumenti.

Następnie rozważane są przypadki, w których można mówić o znaczeniu strukturalnym derywatu: odnajdujemy je nie tylko wtedy, kiedy derywat budowany jest na czasowniku specjalizacyjnym, ale i wtedy, kiedy zbudowany jest na jednym znaczeniu czasownika polisemicznego. Istotny przy ustalaniu znaczenia strukturalnego jest nie zakres znaczeniowy bazy, lecz ścisła odpowiedniość jednego czasownika z tym, który wyselekcjonował derywat i który można odczytać w jego budowie.

Znaczenie strukturalne zaciera się dopiero w momencie, kiedy derywat jest już zleksykalizowany i tym samym może być poddawany zmianom semantycznym. Można więc mówić o regułach semantycznych wprowadzających nowe znaczenie do derywatu. Reguły te jednak w przypadku wyrazów derywowanych dzielą się zasadniczo na te, w których zakres wchodzą wyrazy proste, i te, które dotyczą wyłącznie wyrazów derywowanych. Te ostatnie zahaczają o problematykę łączenia („organicznego” lub dowolnego) kategorii słowotwórczej z jej paradygmatem sufiksów.

Bibliografia

Brodowska-Honowska M. (1967): Zarys klasyfikacji polskich derywatów, Wrocław, PAN.
Carter R. (1976): A propos des contraintes sémantiques, in: Langue Française, Paris, Larousse, no 30, pp. 111-124.
Corbin D. (1984): Les bases non autonomes en français ou comment intégrer l’exception dans un modèle lexical, in: Langue Française, Paris, Larousse, no 66, pp. 54-76.
Corbin D. (1987): Morphologie dérivationnelle et structuration du lexique, Thèse d’Etat, Université de Paris VIII et Tübingen, Niemeyer.
Grochowski M. (1975): Środek czynności w strukturze zdania, Wrocław, PAN.
Honowska M. (1979): Ewolucja metod polskiego słowotwórstwa synchronicznego (w dziesięcioleciu 1967-1977), Wrocław, PAN.
Kleszczowa K. (1981): Ograniczenia semantyczne w procesie derywacji nazw narzędzi, Katowice, UŚ.
Laskowski R. (1973): Struktura formalna a struktura semantyczna rzeczowników słowotwórczo podzielnych, in: Studia Semiotyczne, Warszawa, no 4, pp. 251-274.
Nagórko A. (1981): Motywacja derywatów rzeczownikowych we współczesnej polszczyźnie, in: Prace Filologiczne, Warszawa, UW, t. XXI, pp. 183-258.
Nagórko A. (1987): Zagadnienia derywacji przymiotników, Warszawa, PAN.
Oczkowska B. (1983): Formalno-syntaktyczne wyznaczniki serbskochorwackiej kategorii nomen instrumenti, in: Roczniki Slawistyczne, Warszawa, t. 44, cz. 1, pp. 39-46.