Inspiracje polskim folklorem i pieśnią religijną w koncertach fortepianowych Wojciecha Kilara

Joanna Miklaszewska

doi:10.18290/rh227012.13

Joanna Miklaszewska Uniwersytet Wrocławski https://orcid.org/0000-0003-4020-5521

DOI: https://doi.org/10.18290/rh227012.13

Słowa kluczowe: polski folklor, polska pieśń religijna, koncert fortepianowy, nowy romantyzm, postminimalizm

Abstrakt

Celem artykułu jest ukazanie związku materiału dźwiękowego oraz warstwy estetycznej koncertów fortepianowych Wojciecha Kilara z tradycją polskiego folkloru oraz polskiej pieśni religijnej i śpiewów liturgicznych. Pod tym kątem zostały przaanalizowane dwa koncerty Kilara na fortepian solo i orkiestrę, powstałe odpowiednio w latach 1996-1997 oraz 2011. Wpływy folkloru są najbardziej wyraźne w II Koncercie fortepianowym, w którym pojawiają się aluzje do pieśni podhalańskich. W obu koncertach Kilara natomiast pojawiają się silne związki materiału dźwiękowego z polską pieśnią religijną oraz śpiewem liturgicznym. Podjęte w dalszej części artykułu rozważania nawiązują do metodologii M. Tomaszewskiego i dotyczą obecnych w koncertach fortepianowych Wojciecha Kilara czterech idiomów stylistycznych, składających się na indywidualny styl muzyczny tego kompozytora w trzecim okresie twórczości. Są to: pierwiastek sacrum, nowy romantyzm, folkloryzm i postminimalizm.

Bibliografia

Będkowski, Stanisław. „Determinanty stylistyczne Koncertu na fortepian i orkiestrę Wojciecha Kilara”. Muzyka fortepianowa, t. 14. Prace Specjalne 74, red. Janusz Krassowski i in., Wydawnictwo Akademii Muzycznej, 2007, ss. 367-383.

Chomiński, Józef, i Krystyna Wilkowska-Chomińska. Formy muzyczne, tom 2: Wielkie formy instrumentalne. Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1987.

Gann, Kyle. „A Technically Definable Stream of Postminimalism, Its Characteristics and Its Meaning”. The Ashgate Research Companion to Minimalist and Postminimalist Music, red. Keith Potter, Kyle Gann i Pwyll Ap Siôn, Routledge, 2013.

Gruszka-Zych, Barbara. Takie piękne życie. Portret Wojciecha Kilara. Wydawnictwo Niecałe, 2015.

Internetowa encyklopedia PWN, encyklopedia.pwn.pl. Dostęp 18.04.2022.

Jagodyński, Stanisław Serafin. Pieśni Katholickie nowo reformowane…, Kraków, ok. 1638.

Krawczyk, Roman. „Pieśń dziękczynna Zachariasza (Łk 1, 68-79)”. Studia Redemptorystowskie, nr 13, 2015, ss. 215-229.

Krzymowska-Szacoń, Kinga. W ramionach Matki, pod płaszczem Królowej. Wybrane aspekty kultu maryjnego w twórczości kompozytorów polskich w latach 1956-2018. Wydawnictwo KUL 2021.

Łukaszewski, Marcin Tadeusz. „Aspekty religijne w polskiej muzyce fortepianowej XX i XXI wieku”. Aspekty Muzyki, nr 5, 2015, ss. 27-58.

Łukaszewski, Marcin Tadeusz. Przewodnik po muzyce fortepianowej. Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2014.

Machowska, Antonina. „Kilar Wojciech”. Encyklopedia Muzyczna PWM. Część biograficzna, red. Elżbieta Dziębowska, tom V klł, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1997, ss. 78-83.

Mierczyński, Stanisław, opracowanie. Muzyka Podhala. Książnica-Atlas, 1930.

Mioduszewski, Michał Marcin. Śpiewnik kościelny czyli pieśni nabożne z melodyjami. Kraków: w drukarni Stanisława Gieszkowskiego, 1838.

Na Jasnej Górze odnalazłem wolną Polskę… i siebie. Z Wojciechem Kilarem o jego zażyłości z Matką Jasnogórską, spotkaniu z Najwyższym Twórcą, o życiu, ojczyźnie i muzyce – rozmawia o. Robert Łukaszuk OSPPE. Edycja Świętego Pawła, 2003.

Nidecka, Ewa. Twórczość polskich kompozytorów drugiej połowy XX i początku XXI wieku wobec przemian i osiągnięć muzyki europejskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018.

Nidecka, Ewa. „Wojciecha Kilara droga do dojrzałości twórczej”. Sacrum i element narodowy w muzyce Wojciecha Kilara, red. Jolanta Skorek-Münch, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017, ss. 32-56.

Nowak, Anna. „Koncerty fortepianowe H.M. Góreckiego i W. Kilara. Filiacje – tradycje – styl”. Muzyka fortepianowa XII. Prace Specjalne 59, red. Janusz Krassowski i in., Wydawnictwo Akademii Muzycznej im. S. Moniuszki, 2001, ss. 263-272.

Nowak, Anna. Współczesny koncert polski: przemiany gatunku. Wydawnictwo Akademii Muzycznej im. F. Nowowiejskiego, 1997.

Paja-Stach, Jadwiga. Muzyka polska od Paderewskiego do Pendereckiego. Musica Iagellonica, 2009.

Podobińska, Klaudia, i Leszek Polony. Cieszę się darem życia. Rozmowy z Wojciechem Kilarem. Wyd. III uzup. Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2014.

Polony, Leszek. Kilar. Żywioł i modlitwa. Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2005.

Siedlecki, Jan, opracowanie. Śpiewniczek zawierający pieśni kościelne z melodyami dla użytku młodzieży szkolnej. Wyd. 5 popr. XX Misyonarze na Kleparzu, 1908.

Strzelecki, Paweł. „Nowy romantyzm” w twórczości kompozytorów polskich po roku 1975. Musica Iagellonica, 2006.

Szwajgier, Krzysztof. „Duchowe – intymne. Poetyka duchowości jako wyznanie”. Duchowość Europy Środkowej i Wschodniej w muzyce końca XX wieku, red. Krzysztof Droba, Teresa Malecka i Krzysztof Szwajgier, Wydawnictwo Akademii Muzycznej, 2004, ss. 259-278.

Thomas, Adrian. Górecki. Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1998.

Tomaszewski, Mieczysław. Interpretacja integralna dzieła muzycznego. Rekonesans. Wydawnictwo Akademii Muzycznej, 2000.

Tomaszewski, Mieczysław. O muzyce polskiej w perspektywie intertekstualnej. Studia i szkice. Wydawnictwo Akademii Muzycznej, 2005.

Wilczek-Krupa, Maria. Kilar. Geniusz o dwóch twarzach. Znak, 2015.

Wiśniewski, Piotr. „Duchowość chorału gregoriańskiego”. Liturgia Sacra, nr 1(41), 2013, ss. 103-118.