Śpiewy kalwaryjskie funkcjonujące w tradycji pisanej i ustnej w Kalwarii Zebrzydowskiej i w Kalwarii Pacławskiej w kontekście ich percepcji w wybranych parafiach południowo-wschodniej Polski

Kinga Strycharz-Bogacz

doi:10.18290/rh227012.4

Kinga Strycharz-Bogacz Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0001-5199-578X

DOI: https://doi.org/10.18290/rh227012.4

Słowa kluczowe: śpiewy kalwaryjskie, kalwarie, ludowy kult pasyjny, wariabilność, regionalne uwarunkowania wykonawcze

Abstrakt

Celem artykułu jest charakterystyka śpiewów kalwaryjskich funkcjonujących w tradycji pisanej i ustnej w Kalwarii Zebrzydowskiej i Kalwarii Pacławskiej w kontekście ich percepcji w wybranych parafiach południowo-wschodniej Polski. Pielgrzymowanie na te Kalwarie sprzyjało rozwojowi lokalnych śpiewów. Ich analiza porównawcza wykazała, że stykając się z odmiennością pątniczych wykonań ulegały ich wpływowi, a dzięki percepcji przez wiernych nawiedzających Kalwarie tutejsze śpiewy rozprzestrzeniały się w innych regionach kraju. Repertuar wykonywany przez pielgrzymów w ich parafiach łącząc się z lokalnymi pieśniami zyskał określenie „śpiewy kalwaryjskie”. Bogactwo ich melodii i treści jest olbrzymie, wśród nich spotykamy też kontrafaktury. Zbiory foniczne Archiwum Muzycznego Folkloru Religijnego KUL zawierają nagrania 47 incipitów śpiewów kalwaryjskich z południowo-wschodniej Polski. Badania dowiodły, że jako udokumentowana tradycja ustna ulegają wariabilności czyli różnego typu przekształceniom ich zapisów śpiewnikowych, często uwarunkowanym regionalnie. Śpiewniki kalwaryjskie potwierdzają współistnienie tradycji pisanej i ustnej. Wykazano, że zapis śpiewnikowy jest zarówno identyczny w stosunku do tradycji ustnej, jak i stanowi jedynie wydane drukiem źródło funkcjonujące równolegle do praktyki wykonawczej tego repertuaru.

Bibliografia

Adamowski, Jan. Kategoria przestrzeni w folklorze. Studium etnolingwistyczne. Wydawnictwo UMCS, 1999.

Barcik, Józef Symeon. Kalwaria Pacławska. Cieszyńska Drukarnia Wydawnicza, 1985.

Bartkowski, Bolesław. „Badanie żywej tradycji polskich pieśni religijnych a hymnologia”. Materiały X Ogólnopolskiej Konferencji Muzykologicznej (Katowice, 10-12.XII.1976 r.), Zeszyty Naukowe PWSM w Katowicach, 1978, ss. 90-99.

Bartkowski, Bolesław. „Przedmiot badań i źródła etnografii muzycznej”. Muzyka, nr 3, 1977, ss. 77-85.

Bartkowski, Bolesław. Polskie śpiewy religijne w żywej tradycji. Style i formy. Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1987.

Bilska-Wodecka, Elżbieta. Kalwarie europejskie. Analiza struktury, typów i genezy. Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, 2003.

Bystroń, Jan Stanisław. Dzieje obyczajów w dawnej Polsce w. XVI-XVIII, t. 1. Nakładem Księgarni Trzaski, Everta i Michalskiego, 1960.

Chadam, Augustyn. „O kalwaryjskich pieśniach”. Śpiewnik Kalwaryjski, wyd. III. Wydawnictwo Calvarianum, 1984, ss. 31-39.

Górni, Stanisław. „Nabożeństwo dróżkowe”. Pielgrzym Kalwaryjski, nr 34, 2008, ss. 8-10.

Grochowski, Piotr. „Polskie pieśni pielgrzymkowe i kalwaryjskie”. Łódzkie Studia Etnograficzne, t. 55, 2016, ss. 23-45.

Kałwa, Dobrochna. „Polska doby rozbiorów i międzywojenna”. Obyczaje w Polsce, red. Andrzej Chwalba, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, ss. 221-336.

Kopczyńska-Jaworska, Bronisława, i Wanda Paprocka. „Przekazy kultury w społeczności wiejskiej”. Etnografia polski. Przemiany kultury ludowej, t. 2, red. Maria Biernacka, Maria Frankowska i Wanda Paprocka, Ossolineum. Wydawnictwo PAN, 1981, ss. 371-389.

Kopeć, Jerzy Józef CP. „Kalwaria Zebrzydowska jako Nowa Jerozolima”. Kalwaria Zebrzydowska, Polska Jerozolima skarbem Kościoła i Narodu Polskiego, red. Czesław Gniecki, Wydawnictwo Calvarianum, 2002, ss. 153-176.

Krąpiec, Albert OP. „Od Ks. Rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego”. Polskie śpiewy religijne społeczności katolickich. Studia i materiały, t. I, red. naukowa Bolesław Bartkowski, współpraca Karol Mrowiec i Jan Stęszewski, Towarzystwo Naukowe KUL, 1990, ss. 7-8.

Obruśnik, Andrzej Efrem. „Kalwaria Leżajska”. Peregrinus Cracoviensis, z. 7, 1999, ss. 73-85.

Prusowski, Wojciech. „Współczesny ruch pątniczy do Sanktuarium Matki Bożej Licheńskiej”. Peregrinus Cracoviensis, z. 17, 2006, ss. 149-162.

Sołjan, Izabela. „Kalwaria Zebrzydowska na tle innych ośrodków pielgrzymkowych w Karpatach Polskich”. Peregrinus Cracoviensis, z. 2, 1995, ss. 77-90.

Strycharz-Bogacz, Kinga. „Józef Jasek z Milówki jako wybitny śpiewak i depozytariusz lokalnej religijnej tradycji muzycznej”. Muzyka, nr 2, 2021, ss. 141-161.

Świerczek, Edmund. „Kalwaria jako polska Jerozolima”. Peregrinus Cracoviensis, z. 2, 1995, ss. 27-37.

Wyczawski, Hieronim Eugeniusz. Kalwaria Zebrzydowska. Historia Klasztoru Bernardynów i kalwaryjskich dróżek. Wydawnictwo Calvarianum, 2006.

Zoła, Antoni. „Problem autentyczności żywej tradycji ludowych śpiewów religijnych w Polsce”. Współczesna polska religijna kultura muzyczna jako przedmiot badań muzykologii, red. Bolesław Bartkowski, Stanisław Dąbek i Antoni Zoła. Redakcja Wydawnictw KUL, 1992, ss. 85-89.

Zoła, Antoni. Melodyka ludowych śpiewów religijnych w Polsce. Wydawnictwo Polihymnia, 2003.

Żerańska-Kominek, Sławomira. Muzyka w kulturze. Wprowadzenie do etnomuzykologii. Wydawnictwa UW, 1995.