Między Wschodem a Zachodem. Eklezjonimy prawosławne w języku polskim – studium przypadku

Anna Małgorzata Szczęsny

doi:10.18290/rh22707.13

Anna Małgorzata Szczęsny Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0001-8207-9338

DOI: https://doi.org/10.18290/rh22707.13

Słowa kluczowe: nazwa własna, eklezjonim, heortonim, uzus oficjalny, ekwiwalent uznany, przekład

Abstrakt

Artykuł jest poświęcony eklezjonimom prawosławnym w języku polskim, utrwalonym w obiegu oficjalnym. Pierwsza część tekstu stanowi przegląd nazw obiektów sakralnych zawierających warianty heortonimu Zaśnięcie Matki Bożej, druga zaś omawia ich potencjalne zastosowania w charakterze odpowiedników w przekładzie z języka rosyjskiego na polski. Autorka podkreśla, że poza perspektywą onomastyczną i przekładoznawczą istotne są ustalenia językowe o charakterze preskryptywnym, a także czynniki historyczne, kulturowe oraz teologiczne.

Bibliografia

Blaza, Marek. „Matka Boża w teologii prawosławnej”. Studia Bobolanum, t. 29, nr 1, 2018, ss. 23-45.

Bruncz, Dariusz. „Wniebowzięcie, które dzieli, ale może łączyć?”, www.ekumenizm.pl/ ekumenizm-na-swiecie/wniebowziecie-ktore-dzieli-ale-moze-laczyc/. Dostęp 14.08.2021.

Dudra, Stefan. Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w obszarze polityki wyznaniowej oraz polityki narodowościowej Polski Ludowej i III Rzeczypospolitej. Scholar, 2019.

Charkiewicz, Jarosław. „Nazewnictwo prawosławnych świętych w języku polskim”. Prace Filologiczne, t. LXV, 2014, ss. 43-53.

Charkiewicz, Jarosław. „Wybrane aspekty kultu Matki Bożej w Prawosławiu”. Elpis, nr 16, 2014, ss. 23-31.

Charkiewicz, Jarosław. „Opracowanie listy źródeł «Słownika polskiej terminologii prawosławnej»”. Elpis, nr 20, 2018, ss. 181-186.

Deluga, Waldemar. Malarstwo i grafika cerkiewna w dawnej Rzeczypospolitej. Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego, 2000.

Fedyukina, Yelena. „Pravoslavnaya traditsiya v Pol'she: istoriya i sovremennost'”. Vestnik slavyanskikh kul'tur, t. 40, nr 2, 2016, ss. 79-93 [Федюкина, Елена. „Православная традиция в Польше: история и современность”. Вестник славянских культур, t. 40, nr 2, 2016, ss. 79-93].

Gałkowski, Artur. „Nazwy synagog polskich jako przykład utrwalonych w pamięci kulturowej judaików onomastycznych”. Nazwy własne w języku, literaturze i kulturze. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesor Zofii Abramowicz, red. Anna Rygorowicz-Kuźma i Krzysztof Rutkowski, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2019, ss. 218-241.

Gałkowski, Artur. „Terminologia onomastyczna. Aktualizowana lista podstawowych haseł terminologii onomastycznej w języku polskim”, 2012. Terminologia onomastyczna, onomastyka. uni.lodz.pl. Dostęp 7.02.2022.

Hejwowski, Krzysztof. Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004.

Ivanov, M.S. „Katolicheskoye ucheniye o Bozhiyey Materi” (stat'ya „Bogoroditsa”). Pravoslavnaya Entsiklopediya pod redaktsiyey Patriarkha Moskovskogo i Vseya Rusi Kirilla, elektronnaya versiya [Иванов, М.С. „Католическое учение о Божией Матери” (статья „Богородица”). Православная Энциклопедия под редакцией Патриарха Московского и Всея Руси Кирилла, электронная версия], www.pravenc.ru/text/149527.html. Dostęp 10.07.2021.

Kamalova, Alla. „Imya svyatogo v pravoslavnoy traditsii”. humanistica 21, t. 2, 2018, ss. 63-75 [Kamalova, Alla. „Имя святого в православной традиции”. humanistica 21, t. 2, 2018, ss. 63-75].

Kijas, Zdzisław. „Prawosławny a katolicki obraz Maryi”. Salvatoris Mater, nr 3/4, 2001, ss. 120-143.

Kozłowska, Zofia, i Anna Szczęsny. Tłumaczenie pisemne na język polski. Kompendium. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018.

Kostiuczuk, Jakub, Jerzy Tofiluk, Marek Ławreszuk, Włodzimierz Misijuk i Jarosław Charkiewicz. Specyfika polskiej terminologii prawosławnej. Koncepcja normatywizacji pisowni. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2016.

Kurianowicz, Małgorzata, i Anna Rygorowicz-Kuźma. „Nazwy własne w słowniku polskiej terminologii prawosławnej”. Nazwy własne w języku, literaturze i kulturze. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesor Zofii Abramowicz, red. Anna Rygorowicz-Kuźma i Krzysztof Rutkowski, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2019, ss. 341-349.

Lewicki, Roman. Khristianstvo. Russko-pol'skiy slovar'. Chrześcijaństwo. Słownik rosyjsko- polski [Христианство. Русско-польский словарь. Chrześcijaństwo. Słownik rosyjsko-polski]. Instytut Wydawniczy PAX, 2002.

Lewicki, Roman. Zagadnienia lingwistyki przekładu. Wydawnictwo UMCS, 2017.

Lista ICOS kluczowych terminów onomastycznych, tłum. i oprac. Artur Gałkowski i Urszula Bijak, Grupa Terminologiczna ICOS International Council of Onomastic Sciences, Łódź–Kraków, 2018. Wersja PDF: onomastyka.uni.lodz.pl/wp-content/uploads/2019/03/Lista-ICOS-kluczowych-termin%C3%B3w-onomastycznych.pdf. Dostęp 7.02.2022.

Ławreszuk, Marek. „Polska terminologia prawosławna – analiza stanu obecnego”. Elpis, nr 20, 2018, ss. 159-163.

Markunas, Antoni, i Tamara Uczitiel, Leksykon chrześcijaństwa rosyjsko-polski i polsko-rosyjski. Leksikon khristianstva russko-pol'skiy i pol'sko-russkiy. [Leksykon chrześcijaństwa rosyjsko- polski i polsko-rosyjski. Лексикон христианства русско-польский и польско-русский]. Wydawnictwo Naukowe UAM, 1999.

Przybylska, Renata, i Wiesław Przyczyna. Pisownia słownictwa religijnego. Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, 2018.

Rygorowicz-Kuźma, Anna. „Terminologia prawosławna w rosyjsko-polskich słownikach specjalistycznych”. Studia Wschodniosłowiańskie, t. 15, 2015, ss. 405-414.

Rygorowicz-Kuźma, Anna. „O normatywizacji pisowni polskiej terminologii prawosławnej (na przykładzie zapożyczeń cerkiewnosłowiańskich) – wybrane zagadnienia”. Roczniki Humanistyczne, t. 68, z. 6, 2020, ss. 169-181.

Strus, Andrzej. „Legenda, tradycja i historia o zaśnięciu i wniebowzięciu NMP”. Ruch Biblijny i Liturgiczny, t. 37, nr 2, 1984, ss. 127-139.

Szczęsny, Anna. „Eklezjonimy jako problem przekładowy (na materiale języka rosyjskiego i polskiego)”. Studia Rossica Gedanensia, nr 8, 2021, ss. 79-94.

Szczęsny, Anna. „Tradycja, tłumaczenie czy transkrypcja? O mikrotoponimach i antroponimach z perspektywy dydaktyki tłumaczenia”. Komunikacja Specjalistyczna, nr 13, 2017, ss. 61-78.

Szczęsny, Anna. „Trudnosti peredachi imën sobstvennykh. Mikrotoponimy v kinoperevode s tochki zreniya didaktiki” [„Трудности передачи имён собственных. Микротопонимы в кинопереводе с точки зрения дидактики”]. Język rosyjski jako obcy. Dydaktyka przekładu, słowniki i pomoce naukowe, red. Dorota Muszyńska-Wolny, Piotr Michałowski i Dorota Urbanek, Uniwersytet Warszawski, 2019, ss. 83-98.

Włoskowicz, Wojciech. „Dissemination and Correctness of Geographical Names. Geographers and Cartographers as Toponym Users and Promoters”. Mitteilungen der Österreichischen Geographischen Gesellschaft, nr 161, 2019, ss. 291-324.

Wolnicz-Pawłowska, Ewa. „Nazwy własne w przekładzie. Zarys problematyki”. Poznańskie Spotkania Językoznawcze, t. 27: Przestrzenie językoznawstwa: prace dedykowane Profesor Irenie Sarnowskiej-Giefing, red. Magdalena Graf, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2014, ss. 201-214.

Yermolovich, Dmitriy. Imena sobstvennyye: teoriya i praktika mezh"yazykovoy peredachi. R. Valent, 2005 [Имена собственные: теория и практика межъязыковой передачи. Р. Валент, 2005].