Pragmatyka nominacji жид i złożeń z podstawą słowotwórczą жид- w dyskursie rosyjskiego ruchu konserwatywno-prawosławnego

Piotr Zemszał

doi:10.18290/rh22706.14

Piotr Zemszał Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu https://orcid.org/0000-0002-0822-8937

DOI: https://doi.org/10.18290/rh22706.14

Słowa kluczowe: Żyd, dyskurs, nacjonalizm, antysemityzm, Rosja

Abstrakt

Nominacja жид w języku rosyjskim jest negatywnie nacechowanym i stylistycznie niskim, obraźliwym określeniem używanym w odniesieniu do osób narodowości żydowskiej. Prawdopodobnie zdawano sobie z tego sprawę już w XVIII w. W XIX wieku nominacja ta była jeszcze używana jako neutralna w stylu potocznym, ale od początku XX wieku coraz powszechniej uznawana była za obraźliwą. Dziś jej inwektywny charakter nie budzi wątpliwości, co więcej, jej bezpośrednie używanie naraża nadawcę na sankcje karne. Dlatego w antysemickim dyskursie współczesnych rosyjskich radykalnych nacjonalistów unika się bezpośrednich użyć. Nie oznacza to rezygnacji z nominacji жид. Pojawia się ona w cytatach, w funkcji metajęzykowej czy w użyciach ironicznych. Zasada unikania bezpośrednich użyć nominacji nie dotyczy natomiast interfiksalnych złożeń z podstawą słowotwórczą жид-, które stosowane są bez żadnych ograniczeń.

Bibliografia

Allport, Gordon W. The Nature of Prejudice. Reading, MA, 1966.

Cała, Alina. Wizerunek Żyda w polskiej kulturze ludowej. Oficyna Naukowa, 2005.

Galyashina, Yelena Igorevna. „Lingvistika vs ekstremizma. V pomoshchʹ sudʹyam, sledovatelyam, ekspertam”. Yuridicheskiy Mir, 2006 [Галяшина, Елена Игоревна. Лингвистика vs экстремизма. В помощь судьям, следователям, экспертам. Юридический Мир, 2006].

Grosbart, Zygmunt. „«Yevrey» i «zhid»» etnolingvisticheskiye refleksii” [«Еврей» и «жид»» этнолингвистические рефлексии”]. Studia Rossica Posnaniensia, nr 28, 1998, ss. 73-78.

Krysin, Leonid Petrovich. „Nenormativnyye etnonimy: problema slovarnogo opisaniya”. Ekologiya yazyka i kommunikativnaya praktika, nr 1, 2015, ss. 46-56 [Крысин, Леонид Петрович. „Ненормативные этнонимы: проблема словарного описания”. Экология языка и коммуникативная практика, № 1, 2015, сс. 46-56].

Krysin, Leonid Petrovich. Slovo v sovremennykh tekstakh i slovaryakh. Ocherki o russkoy leksike i leksikografii. Znak, 2008 [Крысин, Леонид Петрович. Слово в современных текстах и словарях. Очерки о русской лексике и лексикографии. Знак, 2008].

Masłowska, Ewa. „Z problemów pejoratywizacji lub melioracji nazw własnych użytych w funkcji apelatiwów”. Język a Kultura, t. 3, 1991, ss. 29-40.

Pereferkovichʹʹ, Naumʹʹ. „Filologicheskiya zamtki. I. Kʹʹ istoríi slova «subbota». II. Kʹʹ istoríi slova «zhidʹʹ»”. Zhurnalʹʹ ministerstva narodnago prosvshcheniya, oktyabrʹ, 1913, ss. 260-274 [Переферковичъ, Наумъ. „Филологическiя замѣтки. I. Къ исторіи слова «суббота». II. Къ исторіи слова «жидъ»”. Журналъ министерства народнаго просвѣщенiя, октябрь, 1913, сс. 260-274].

Polyakov, A.S. „Nekotoryye voprosy slovoobrazovaniya nenormativnykh etnonimov v Internet-diskurse”. Yurislingvistika, nr 1(12), 2012, ss. 84–96 [Поляков, А.С. „Некоторые вопросы словообразования ненормативных этнонимов в Интернет-дискурсе”. Юрислингвистика, № 1(12), 2012, cc. 84-96].

Sokolovskaya, Yevgeniya. „Lider pravoslavnykh ekstremistov svyazal volnu evakuatsiy po vsey Rossii s protestom protiv «Matilʹdy»” [Соколовская, Евгения. „Лидер православных экстремистов связал волну эвакуаций по всей России с протестом против «Матильды»”], snob.ru/news/151429. Dostęp 01.11.2021.

Soldatov, Aleksandr Valerʹyevich. „Pravoslavnyy IGIL, poka yeshche ne zapreshchennyy v Rossii” [Солдатов, Александр Валерьевич. „Православный ИГИЛ, пока еще не запрещенный в России”], www.novayagazeta.ru/articles/2017/09/12/73792-pravoslavnyy-halifat. Dostęp 01.11.2021.

Stepanov, Anatoliy Dmitriyevich. „Chernaya sotnya – vzglyad cherez stoletiye” [Степанов, Анатолий Дмитриевич. „Черная сотня – взгляд через столетие”], 3rm.info/ publications/5150-chernaya-sotnya-vzglyad-cherez-stoletie.html. Dostęp 01.11.2021.

Turanskaya, Nadezhda Vladimirovna. „Lingvoekologiya etnostereotipov sovremennogo mediynogo prostranstva [Туранская, Надежда Владимировна. „Лингвоэкология этностереотипов современного медийного пространства”], psyjournals.ru/langpsy/2015/n3/ Turanskaya.shtml. Dostęp 01.11.2021.

Vepreva, Irina Trofimovna, Kupina, Nataliya Aleksandrovna. „Trevozhnaya leksika tekushchego vremeni: neofitsialʹnyye etnonimy v funktsii aktualʹnykh slov”. Politicheskaya lingvistika, nr 3(49), 2014, ss. 45-50 []Вепрева, Ирина Трофимовна, Купина, Наталия Александровна. „Тревожная лексика текущего времени: неофициальные этнонимы в функции актуальных слов”. Политическая лингвистика, № 3(49), 2014, cc. 45-50].

Vikhnovich, Vsevolod Lʹvovich. Iudaizm. Piter, 2006 [Вихнович, Всеволод Львович. Иудаизм. Питер, 2006].

Voroshilova, Mariya Borisovna. „Chernaya chuma: nominatsii vraga v ekstremistskom tekste”. Yurislingvistika, nr 1, 2012, ss. 67-72 [Ворошилова, Мария Борисовна. „Черная чума: номинации врага в экстремистском тексте”. Юрислингвистика, № 1, 2012, cc. 67-72].

Wierzbicka, Agnieszka. „Żyd, Żydzi, Żydy, Żydki – stereotypes and judgments ingrained in the Polish language”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica, nr 49, 2015, ss. 57-67.

Zemszał, Piotr. „Ideologem i ideologemnoye slovo – k opredeleniyu terminov” [„Идеологем и идеологемное слово – к определению терминов”]. Przegląd Rusycystyczny, nr 2, 2019, ss. 150-170.