Między starą a nową ojczyzną – muzyczna aktywność cymbalistów na Dolnym Śląsku w latach 50. XX wieku

Gabriela Gacek

doi:10.18290/rh227012.11

Gabriela Gacek Uniwersytet Opolski https://orcid.org/0000-0002-2676-2308

DOI: https://doi.org/10.18290/rh227012.11

Słowa kluczowe: cymbaliści, Dolny Śląsk, kresy wschodnie, migracja, nagrania archiwalne

Abstrakt

W artykule omówiono zagadnienie muzycznej aktywności cymbalistów, którzy zmuszeni byli do migracji z przedwojennych kresów wschodnich (Wileńszczyzny, Galicji Wschodniej) na Dolny Śląsk po II wojnie światowej. Będąc nowymi osadnikami na tzw. Ziemiach Odzyskanych, otoczeni ludnością o różnym pochodzeniu regionalnym, cymbaliści próbowali w nowych warunkach kontynuować muzyczną działalność. W tekście ukazane są różne sposoby adaptacji do nowej sytuacji wykonawczej w nowym miejscu zamieszkania: budowanie kolejnych instrumentów, granie w kapelach ludowych składających się z członków o różnym pochodzeniu regionalnym, próby indywidualnego muzykowania oparte na wykonywaniu muzyki tanecznej z regionu pochodzenia czy założenie zespołu składającego się z uczniów szkoły średniej uczących się wykonywać aranżację melodii pieśni ludowej z Dolnego Śląska i repertuar z Wileńszczyzny. Za bazę źródłową służą archiwalne przykłady muzyczne nagrane w latach 50. XX wieku przez Józefa Majchrzaka (1909-1985), polskiego folklorystę, muzykologa i redaktora radiowego pracującego w Polskim Radiu Wrocław.

Bibliografia

Dahlig, Piotr. Cymbaliści w kulturze polskiej. Instytut Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, 2013.

Dahlig, Piotr. „Cymbaliści w Polsce południowo-zachodniej”. Instrumenty muzyczne w polskiej kulturze ludowej, red. Ludwik Bielawski, Piotr Dahlig, Alojzy Kopoczek, Ludowy Instytut Wydawniczy, 1990, ss. 55-60.

Dahlig, Piotr. Tradycje muzyczne a ich przemiany. Między kulturą ludową, popularną a elitarną Polski międzywojennej. Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1998.

Gacek, Gabriela. „Muzyka tradycyjna Dolnego Śląska lat 50. XX w. w nagraniach Józefa Majchrzaka”. Polska muzyka tradycyjna – dziedzictwo fonograficzne. Stan aktualny – zachowanie – udostępnianie, t. II, red. Jacek Piotr Jackowski, Instytut Sztuki PAN, Stowarzyszenie Liber Pro Arte, 2019, ss. 14-49.

Gacek, Gabriela. „Nieznane nagrania muzyki przedwojennych polskich mieszkańców Galicji Wschodniej ze zbiorów archiwum Polskiego Radia we Wrocławiu”. Etnomuzykologia na przełomie tysiącleci: historia, teoria, metodologia/Eтнoмyзикoлoгiя нa злaмi тиcячoлiть: icтopiя, тeopiя, мeтoдoлoгiя, red. Zbigniew Jerzy Przerembski, w serii: Musicologia Wratislaviensia, nr 12, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2015, ss. 63-71.

Golla, Hanna. „Wprowadzenie”. Instrumentarium tradycyjne. Wystawa ze zbiorów Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu, red. Dorota Szechińska, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 2019.

Klukowski, Józef Tadeusz. „Instrumenty ludowe, ich twórcy i budowa oraz możliwości wykorzystania w zespołach szkolnych i amatorskich”. Wychowanie Muzyczne w Szkole, nr 4, 1976, ss. 230-233.

Klukowski, Józef Tadeusz. „Instrumenty ludowe, ich twórcy i budowa oraz możliwości wykorzystania w zespołach szkolnych i amatorskich (dokończenie)”. Wychowanie Muzyczne w Szkole, nr 5, 1976, ss. 289-294.

Kolbuszewski, Jacek. „Oswajanie krajobrazu. Z problematyki integracji kulturowej na Ziemiach Odzyskanych”. Symbolika regionów: studia etnologiczno-folklorystyczne, red. Dorota Simonides, Instytut Śląski w Opolu, 1988, ss. 67-82.

Kordylewska, Mirosława. „Amatorska twórczość artystyczna na Dolnym Śląsku”. Kultura na Dolnym Śląsku, red. Jan Trzynadlowski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977, ss. 509-572.

Kuczek, Piotr, redaktor. Cymbaliści wileńscy z warmińsko-mazurskiego. Centrum Kultury Gminy Ełk z siedzibą w Stradunach, 2012.

Linette, Bogusław. „Folklor muzyczny w procesie integracji społeczno-kulturowej na ziemiach zachodnich i północnych”. Etnologia i folklorystyka wobec problemu tworzenia się nowego społeczeństwa na ziemiach zachodnich i północnych (materiały z sesji 10-11.10.1986 r.), red. Dorota Simonides, Instytut Śląski w Opolu, 1987, ss. 165-179.

Majchrzak, Józef. „Folklor na antenie Rozgłośni Wrocławskiej P.R.”. Literatura Ludowa, nr 1, 1958, s. 62.

Majchrzak, Józef. Polska pieśń ludowa na Dolnym Śląsku. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983.

Matławski, Bogdan. Cymbaliści na Pomorzu Zachodnim po 1945 roku. Spadkobiercy Jankiela. Książnica Pomorska, 2006.

Nowak, Tomasz. Tradycje muzyczne społeczności polskiej na Wileńszczyźnie. Towarzystwo Naukowe Warszawskie, 2003.

Sielicki, Franciszek. „Białoruskie obrzędy i pieśni weselne we wsi Mikulino”. Slavica Wratislaviensia, z. 18, 1979, ss. 111-144.

Sielicki, Franciszek. „Folklor dziecięcy i młodzieżowy na Wilejszczyźnie w okresie międzywojennym”. Slavica Wratislaviensia, z. 71, 1992.

Simonides, Dorota. „Etnospołeczne potrzeby tworzenia się nowych regionów kulturowych na ziemiach zachodnich i północnych”. Symbolika regionów: studia etnologiczno-folklorystyczne, red. Dorota Simonides, Instytut Śląski w Opolu, 1988, ss. 29-43.

Simonides, Dorota. „Folklor jako odzwierciedlenie tworzenia się nowych społeczności regionalnych na ziemiach zachodnich i północnych”. Etnologia i folklorystyka wobec problemu tworzenia się nowego społeczeństwa na ziemiach zachodnich i północnych (materiały z sesji 10-11.10.1986 r.), red. Dorota Simonides, Instytut Śląski w Opolu, 1987, ss. 133-150.