Siedem „grzechów głównych” popełnianych w badaniach nad przemocą antyżydowską

Artur Markowski

doi:10.18290/rh2272.11

Artur Markowski Uniwersytet Warszawski, Polska https://orcid.org/0000-0002-0788-8036

Słowa kluczowe: historia przemocy, pogromy, błędy metodologiczne, historia Żydów

Abstrakt

Artykuł wyznacza obszary zaniedbań i błędów metodologicznych, jakie najczęściej popełniane są w studiach nad przemocą antyżydowską. Wyróżnionych zostało siedem takich stref. Pierwsza dotyczy celu badań, druga to kwestia poszukiwania uniwersalnej definicji, trzecia zamyka się w uznawaniu przemocy antyżydowskiej za fenomen. Czwarta strefa to zagadnienie kontekstualizacji badań, piąta to uprzedmiotowienie „obiektu” badań, szósta kontrast między poziomami analizy, a siódmą określam jako problemy koherentności źródeł i narzędzi badawczych.

Bibliografia

Aleksiun, Natalia. „Nihil Novi? Historiografia pogromów z lata 1921-1939”. Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Tom 3: Historiografia, polityka, recepcja społeczna (do 1939 roku), red. Kamil Kijek, Artur Markowski, Konrad Zieliński, Wydawnictwa IH PAN, 2019, ss. 93-110.

Astrashkevich, Irina. Gendered Violence: Jewish Women in the Pogroms of 1917 to 1921. Academic Studies Press, 2018.

Bechta, Mariusz. Pogrom czy odwet. Akcja zbrojna Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” w Parczewie 5 lutego 1946 r. Zysk i S-Ka Wydawnictwo, 2014.

Bemporad, Elissa. Legacy of Blood: Jews, Pogroms, and Ritual Murder in the Lands of the Soviets. Oxford University Press, 2019.

Bergmann, Werner. Tumulte. Excesse, Pogrome. Kollektive Gewalt gegen Juden in Europa 1789-1900. Wallstein Verlag, 2020.

Buchen, Tim. Antisemitism in Galicia. Agitation, Politics, and Violence against Jews in the Late Habsburg Monarchy. Berghahn, 2020.

Cała, Alina. Asymilacja Żydów w Królestwie Polskim (1864-1897). Postawy, konflikty, stereotypy. Państwowy Instytut Wydawniczy, 1989.

The Cambridge World History of Violence. T. 4: 1800 to the Present, red. Louise Edwards, Nigel Penn and Jay Winter, Cambridge University Press, 2020.

Cichopek-Gajraj, Anna. Beyond Violence: Jewish Survivors in Poland and Slocakia 1944-1948. Cambridge University Press, 2014.

Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski. T. 1-2, red. Barbara Engelking, Jan Grabowski, CBnZ, 2018.

Datner, Szymon. „Eksterminacja ludności żydowskiej w okręgu białostockim”. Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego, nr 60, 1966, ss. 3-50.

Diatłow, Wiktor, i in. Kitajskij pogrom. Błagowieszczeńskaja „utopija” 1900 goda w ocenkie sowriemiennikow i potomkow. Nestor-Istorija, 2020.

Domańska, Ewa. Historie niekonwencjonalne. Refleksja o przeszłości w nowej humanistyce. Wydawnictwo Poznańskie, 2006.

Domański, Tomasz. Korekta Obrazu? Refleksje źródłoznawcze wokół książki Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, t. 1-2, red. Barbara Engelkin, Jan Grabowski, Warszawa 2018. Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, 2019.

Engel, David. „Away from a Definition of Antisemitism: An Essay in the Semantics of Historical Description”. Rethinking European Jewish History, red. Jeremy Cohen, Moshe Rosman, Littman Library of Jewish Civilization, 2009, ss. 30-53.

Engel, David. „What’s in a Pogrom? European Jews in the Age of Violence”. Anti-Jewish Violence. Rethinking the Pogrom in East European History, red. Jonathan Dekel-Chen David Gaunt, Natan Meir, Israel Bartal, Indiana University Press, 2010, ss. 19-35.

Engelking, Barbara. „Jest taki piękny słoneczny dzień…” Losy Żydów szukających ratunku na wsi polskiej 1942-1945. CBnZ, 2011.

Forecki, Piotr. Od „Shoah” do „Strachu”: Spory o polsko-żydowską przeszłość i pamięć w debatach publicznych. Wydawnictwo Poznańskie, 2010.

Gontarczyk, Piotr. „Pogrom? The Polish-Jewish Incidents in Przytyk, 9 March 1936”. POLIN Studies in Polisj Jewry, nr 17, 2004, ss. 392-396.

Grabowski, Jan. Judenjagd. Polowanie na Żydów 1942-1945. Studium dziejów pewnego powiatu. Stow. CBnZŻ, 2011.

Grabski, August. „Antysemicki pogrom jako kolejne polskie powstanie? Na marginesie pracy o pogromie w Parczewie w 1946 r.”. Kwartalnik Historii Żydów, nr 2, 2016, ss. 550-557.

Grinberg, Daniel. „Wokół idei pogromów. Definicje, główne szkoły interpretacji, źródła nieporozumień.” Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. T. 3, Historiografia, polityka, recepcja społeczna (do 1939 roku), red. Kamil Kijek, Artur Markowski, Konrad Zieliński, Wydawnictwa IH PAN, 2019, ss. 15-24.

Gross, Jan T. Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka. Pogranicze, 2000.

Guesnet, François. „Historiografia przemocy antyżydowskiej w dziewiętnastowiecznej Europie Wschodniej”. Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. T. 3, Historiografia, polityka, recepcja społeczna (do 1939 roku), red. Kamil Kijek, Artur Markowski, Konrad Zieliński, Wydawnictwa IH PAN, 2019, ss. 45-62.

Gurr Ted Robert. Why Men Rebel. Princeton University Press, 1970.

Hilberg Raul, Sprawcy, ofiary, świadkowie. Zagłada Żydów 1933-1945. Tłum. Jerzy Giebułtowski, Cyklady, 2006.

Hirszhorn, Samuel. Historja Żydów w Polsce. Od sejmu czteroletniego do wojny europejskiej (1788-1914). B-cia Lewin_Epstein i S-ka, 1921.

Horowitz, Donald L. The Deadly Ethnic Riot. University of California Press, 2001.

Kiernan, Ben, Blood and Soil. A World History of Genocide and Extermination from Sparta to Darfur. Yale University Press, 2007.

Kijek, Kamil. „On Pitfalls of Operationalization and Scholarly Hubris in the Study of Anti-Jewish Pogroms in Eastern Polands Prior to the Holocaust”. Journal of Genocide Research, nr 22, t. 2, 2020, ss. 201-307.

Kijek, Kamil. „Zanim stał się Przytyk. Ruch narodowy a geneza zajść antyżydowskich w wojewódzkie kieleckim w latach 1931-1935”. Zagłada Żydów. Studia i Materiały, nr 14, 2018, ss. 45-77.

Klier, John D. “The Pogrom Paradigm in Russian History”. Pogroms: Anti-Jewish Violence in Modern Russian History, red. John D. Klier, Shlomo Lambroza, Cambridge University Press, 2004, ss. 13-38.

Kopstein, Jeffrey, i Jason Wirtenberg. Intimate Violence: anti-Jewish Pogroms on the Eve of the Holocaust. Cornell University Press, 2018.

Korzec, Paweł. Pół wieku dziejów ruchu rewolucyjnego białostocczyzny (1864-1914). Książka i Wiedza, 1965.

Kwiek, Julian. Nie chcemy Żydów u siebie. Przejawy wrogości wobec Żydów w latach 1944-1947. Wydawnictwo Nieoczywiste, 2021.

Leociak, Jacek. Tekst wobec Zagłady. (O relacjach z getta warszawskiego). Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego, Fundacja Na Rzecz Nauki Polskiej, 1997.

Levin, Vladimir. „Preventing Pogroms: Patterns in Jewish Politics in Early Twentieth-Century Russia”. Anti-Jewish Violence. Rethinking the Pogrom in East European History, red. Jonathan Dekel-Chen, Indiana University Press, 2010, ss. 95-110.

Markowski, Artur. Przemoc antyżydowska i wyobrażenia społeczne. Pogrom białostocki 1906 roku. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2018.

The Numerus Clausus in Hungary. Studies on the First anti-Jewish Law and Academic Anti-Semitism in Modern Central Europe, red. Victor Karady, Peter Tibor Nagy, Centre for Historical Research, History Department of the CEU, 2012.

Pinker, Steven. Zmierzch Przemocy. Lepsza Strona naszej natury. Zysk i S-Ka Wydawnictwo, 2015.

Piotrowskij, Władisław, i in. Russkaja Policija. Izdatielstwo Moskwa Astriel – SPB, 2007.

Rykała, Andrzej. „Pogrom kielecki a życie gospodarcze Żydów w Polsce w okresie bezpośrednio powojennym”. Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. T. 4, Holokaust i powojnie (1939-1946), red. August Grabski, Wydawnictwa IH PAN, 2019, ss. 417-432.

Silber, Marcos. „Przemoc antyżydowska w okresie I wojny światowej i rewolucji (1914-1921). Esej bibliograficzny”. Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. T. 3, Historiografia, polityka, recepcja społeczna (do 1939 roku), red. Kamil Kijek, Artur Markowski, Konrad Zieliński, Wydawnictwa IH PAN, 2019, ss. 63-92.

Staliūnas, Darius. „Jew-Hatred and Anti-Jewsh Violence in the Former Lands of Polish-Lithuanian Commonwealth during the Long Nineteenth Century”. New Directions in the History of the Jews in the Polish Lands, red. Antony Polonsky, Hanna Węgrzynek, Andrzej Żbikowski, Academic Studies Press, 2018, ss. 285-312.

Staliūnas, Darius. Enemies for a Day. Antisemitism and Anti-Jewish Violence in Lithuania under the Tsars. CEU Press, 2015.

Tilly, Charles. The Politics of Collective Violence. Cambridge University Press, 2003.

Tokarska-Bakir, Joanna. Okrzyki pogromowe. Szkice z antropologii historycznej Polski 1939-1946. Wydawnictwo Czarne, 2012.

Tokarska-Bakir, Joanna. Pod klątwą. Społeczny portret pogromu kieleckiego. Wydawnictwo Czarna Owca, 2018.

Tomaszewski, Jerzy. „P. Gontarczyk, Pogrom? Zajścia polsko-żydowskie w Przytyku 9 marca 1936 r. Mity – fakty – dokumenty, Biała Podlaska-Pruszków 2000” (recenzja). Przegląd Historyczny, nr 2, 2001, ss. 259-261.

Understanding Ethnic Violence. Fear, Hatred and Resentment in Twentieth-century Eastern Europe, red. Roger D. Petersen, Cambridge University Press, 2002.

Unowsky, Daniel, The Plunder. The 1898 Anti-Jewish Riots in Habsburg Galicia. Stanford University Press, 2018.

Wokół Jedwabnego. T. 1, Studia, red. Paweł Machcewicz i Krzysztof Persak, Instytut Pamięci Narodowej, 2002.

Volovici, Leon. Nacjonalizm i „kwestia żydowska” w Rumunii lat trzydziestych XX wieku. Austeria, 2016.

Zaremba, Marcin. Wielka trwoga. Polska 1944-1947. Znak, 2012.

Zipperstein, Steven. Pogrom. Kishinev and the Tilt of History. Liveright Publishing Corporation, 2018.

Żyndul, Jolanta. Zajścia antyżydowskie w Polsce w latach 1935-1937. Fundacja im. Kelles-Krauza, 1994.

Żyndul, Jolanta. „If Not a Pogrom. Then What? It was No Ordinary Fight”. A POLIN. A Journal of Polish-Jewish Studies, nr 17, 2004, ss. 385-391.