Wady Senatu Rzeczypospolitej w wykładni Antoniego Popławskiego

Arkadiusz M. Stasiak

doi:10.18290/rh2272.6

Arkadiusz M. Stasiak Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Polska https://orcid.org/0000-0003-1828-8199

Słowa kluczowe: Senat, republikanizm, myśl polityczna, sprawiedliwość, wolność, Antoni Popławski

Abstrakt

W tekście podejmuję analizę tytułowych wad senatu Rzeczypospolitej w pracach Antoniego Popławskiego. Dodatkowo próbuję odpowiedzieć na pytanie o oryginalność wykładni autora wybranych do analizy prac. Dochodzę do wniosku, że w pracach przedstawiających refleksję moralną Popławski pozostawał pod przemożnym wpływem idei fizjokratycznych, kopiując prace Françoisa Quesnay’a. Natomiast w kwestiach ustrojowych rezygnował z bezpośredniego powielania pomysłów politycznych fizjokratów. Wbrew temu jednak w Zbiorze niektórych materii politycznych Popławskiego czytelna jest fizjokratyczna obawa o sprawność władzy kolegialnej i ufność w system monarchistyczny. Konsekwencją przyjęcia tej postawy była krytyka władzy senatu, jako narażonej na nieprzestrzeganie sprawiedliwości i naruszanie szlacheckiej wolności politycznej. Polityczne wywody Popławskiego, w przeciwieństwie do pism moralnych, nie były jedynie prostą kompilacją.

Bibliografia

Bibliografia literatury polskiej, Nowy Korbut. T. 6, cz. 1. Oprac. Elżbieta Aleksandrowska, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970.

Blaszke, Marek. „Antoni Popławski. Fizjokratyczna wizja jednostki i społeczeństwa”. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 33, 1988, ss. 305-335.

Blaszke, Marek. „Edukacja permanentna w perspektywie historycznej. Antoniego Popławskiego plan nauczania i wychowania dzieci chłopskich”. Zamojskie Studia i Materiały, z. 1, 2011, ss. 47-53.

Blaszke, Marek. „Sylwetka człowieka i obywatela w podręcznikach Komisji Edukacji Narodowej Antoniego Popławskiego ‘O rozporządzeniu i wydoskonaleniu edukacji obywatelskiej projekt...’”. Zamojskie Studia i Materiały, z. 3, 2009, ss. 69-81.

Blaszke, Marek. Obraz i naprawa Rzeczypospolitej w myśli społeczno-politycznej fizjokratyzmu: Baudeau i Le Mercier de la Rivière. Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, 2000.

Chamcówna, Mirosława. Uniwersytet Jagielloński w dobie Komisji Edukacji Narodowej. Szkoła Główna Koronna w okresie wizyty i rektoratu Hugona Kołłątaja 1777-1786. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1957.

Fujak, Halina. „Moralność a gospodarka – Antoni Popławski”. Physiocracy Yesterday and Today. Economy – Philosophy – Politics, red. Janina Rosicka, ‎Cracow Academy of Economics, 1996, ss. 183-196.

Hinz, Henryk. „Nauka i edukacja w systemie filozoficznym Kołłątaja”. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 17, 1971, ss. 3-44.

Indan-Pykno, Maciej. „Fizjokratyzm oczyma polskich przedstawicieli myśli polityczno-prawnej”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, t. 58, 2011, ss. 117-130.

Kleszcz, Ryszard. „Co to znaczy ‘sprawiedliwość’?” Filozofia Nauki, t. 7, nr 1-2, 1999, ss. 31-41.

Lityńska, Aleksandra. „Idee fizjokratyczne w twórczości profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego”. Physiocracy Yesterday and Today. Economy – Philosophy – Politics, red. Janina Rosicka, Cracow Academy of Economics, 1996, ss. 171-182.

Opałek, Kazimierz. Prawo natury u polskich fizjokratów. Książka i Wiedza, 1953.

Sadurski, Wojciech. Teoria sprawiedliwości. Podstawowe zagadnienia. PWN, 1988.

Stasiak, Arkadiusz M. „Charakter zróżnicowania polskiej teorii politycznej w drugiej połowie XVIII wieku”. Między barokiem a oświeceniem. Staropolski regionalizm, red. Stanisław Achremczyk, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2008, ss. 190-202.

Stasiak, Arkadiusz M. Teoria władzy monarszej czasów stanisławowskich. Studium idei. Towarzystwo Naukowe KUL, 2013.

Stasiewicz, Irena. Poglądy na naukę w Polsce okresu Oświecenia na tle ogólnoeuropejskim. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1967.

Stasiewicz-Jasiukowa, Irena. Człowiek i obywatel w piśmiennictwie naukowym i podręcznikach polskiego Oświecenia. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1979.