Przynależność metropolitalna diecezji łuckiej w okresie nowożytnym
Abstrakt
Artykuł stanowi głos w sporze historiograficznym na temat przynależności metropolitalnej diecezji łuckiej w okresie nowożytnym. Odwołując się do świadectw źródłowych z późnego średniowiecza oraz okresu nowożytnego, wskazuje na korzenie złożonej sytuacji formalno-prawnej diecezji łuckiej. Za rozstrzygające uznaje różne źródła uprawnień arcybiskupów gnieźnieńskich względem diecezji łuckiej. Od XV wieku, kiedy ukształtował się urząd prymasa, arcybiskupi gnieźnieńscy uzyskali jurysdykcję także nad metropolią lwowską. Od tego momentu dość trudno określić, jakie uprawnienia względem sufraganii lwowskich wykonywał arcybiskup gnieźnieński z racji pełnienia urzędu prymasa, a które mogły wynikać ze zwierzchności metropolitalnej. To zespolenie kompetencji obrazuje dobrze uznanie synodów prowincjonalnych gnieźnieńskich za synody prymasowskie i krajowe, których dekrety obowiązywały w obu metropoliach: gnieźnieńskiej i lwowskiej. Także procedury sądowe od początku XVI wieku dawały prymasowi prawo wysłuchiwania spraw sufraganów diecezji w pierwszej instancji. Autor w konkluzji stwierdza, że wobec braku dokumentu papieskiego, który przenosi diecezję łucką do metropolii gnieźnieńskiej, przez cały okres nowożytny pozostawała ona sufraganią lwowską.
Bibliografia
Abraham, Władysław. Powstanie organizacyi Kościoła łacińskiego na Rusi. Towarzystwo dla Popierania Nauki Polskiej, 1904.
Abraham, Władysław. Jakób Strepa, arcybiskup halicki 1391-1409. Akademia Umiejętności, 1908.
Abraham, Władysław. „Sprawozdanie z poszukiwań w archiwach i bibljotekach rzymskich do dziejów Polski w wiekach średnich za lata 1899-1913”. Archiwum Komisji Historycznej, nr 2/1, 1923, ss. 1-65.
Abraham, Władysław. „Andrzej, łaciński biskup łucki”. Polski słownik biograficzny, t. 1, red. Władysław Konopczyński, Polska Akademia Umiejętności, 1935, s. 106.
Abraham, Władysław. „Buczkowski (de Butzkow) Grzegorz”. Polski słownik biograficzny, t. 3, red. Władysław Konopczyński, Polska Akademia Umiejętności, 1937, ss. 86-87.
Abraham, Władysław. „Z dziejów dawnego biskupstwa łacińskiego w Łucku”. Kwartalnik Historyczny, nr 51, 1937, ss. 141-147.
Eubel, Conrad. Hierarchia catholica medii aevi. Vol. 1, Libraria Regensbergiana, 1898.
Gams, Pius Bonifacius. Series episcoporum Ecclesiae catholicae. Karl W. Hiersemann, 1931.
Gomółka, Marcin. „Biskupstwo łukowskie – powstanie, obsada, upadek (1254-1257)”. Історія релігій в Україні: Науковий щорічник, [Istoriyarelihiy v Ukrayini: Naukovyy shchorichnyk], nr 27, 2017, ss. 3-12.
Graff, Tomasz. „Świętosław”. Polski słownik biograficzny, red. Andrzej Romanowski. T. 51, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, 2017, ss. 547-549.
Graff, Tomasz. “A usurper with a crosier? The winding paths of the ecclesiastical career of Bohemian Carmelite Świętosław, the first Catholic Bishop of Łuck (1404-ca. 1410)”. Historia Slavorum Occidentis, t. 24, nr 1, 2020, ss. 11-34.
Jemielity, Witold. „Metropolie łacińskie w Polsce (1000-2008)”. Prawo Kanoniczne, t. 51, nr 3-4, 2008, ss. 331-351.
Krętosz, Józef. Organizacja archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego od XV wieku do 1772 roku. Towarzystwo Naukowe KUL, 1986.
Królik, Ludwik. Organizacja diecezji łuckiej i brzeskiej od XVI do XVIII wieku. Redakcja Wydawnictw KUL, 1983.
Kumor, Bolesław. Granice metropolii i diecezji polskich 966-1939. [s.n.], 1972.
Likowski, Henryk. „Powstanie godności prymasowskiej arcybiskupów gnieźnieńskich. Ustęp z dziejów hierarchii kościoła polskiego”. Przegląd Historyczny, t. 19, nr 3, 1915, ss. 249-274.
Likowski, Henryk. „Synod prowincjonalny kaliski z r. 1406”. Przegląd Teologiczny, nr 6, 1925, ss. 377-390.
Litak, Stanisław. Kościół łaciński w Rzeczypospolitej około 1772 roku: Struktury administracyjne. Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 1996.
Litak, Stanisław. Atlas Kościoła łacińskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII wieku. Towarzystwo Naukowe, 2006.
Müller, Wiesław. „Diecezje w okresie potrydenckim”. Kościół w Polsce, red. Jerzy Kłoczowski, t. 2, Znak, 1970, ss. 55-258.
Nowacki, Józef. O godności i uprawnieniach prymasowskich arcybiskupa gnieźnieńskiego. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, 2008.
Ochmański, Jerzy. Vitoldiana: Codex privilegiorum Vitoldi magni ducis Lithuaniae 1386-1430. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986.
Olszowski, Andrzej. De archiepiscopatu Gnesnensi. [s.n.], [1673].
Pietrzykowski, Jan. „Organizacja Kościoła łacińskiego na terenach wschodnich Rzeczypospolitej w początkach unii brzeskiej”. Rola Kościoła w dziejach Polski: Kościoły w Rzeczypospolitej, red. Jacek Krochmal, Archiwum Główne Akt Dawnych, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 2017, ss. 121-137.
Prokop, Krzysztof Rafał. Sylwetki biskupów łuckich. Ośrodek „Wołanie z Wołynia”, 2001.
Subera, Ignacy Leonard. Synody prowincjonalne arcybiskupów gnieźnieńskich. Akademia Teologii Katolickiej, 1971.
Szady, Bogumił. „Granice jednostek administracji Kościoła łacińskiego”. Województwo podlaskie w drugiej połowie XVI w., red. Michał Gochna, Bogumił Szady, Wydawnictwo Instytutu Historii PAN, 2021, ss. 51-74.
Szymański, Józef. „Biskupstwa polskie w wiekach średnich. Organizacja i funkcje”. Kościół w Polsce, red. Jerzy Kłoczowski, t. 1, Znak, 1966, ss. 125-233.
Trajdos, Tadeusz M. Kościół Katolicki na ziemiach ruskich Korony i Litwy za panowania Władysława II Jagiełły (1386-1434). Ossolineum, 1983.
Wyczawski, Hieronim Eugeniusz. Przygotowanie do studiów w archiwach kościelnych. Wydawnictwo Calvarianum, 2013.
Wysokiński, Ireneusz. „Kościół łaciński na ziemiach ruskich Korony i Litwy w początkach panowania Jagiellonów: (w związku z książką Tadeusza M. Trajdosa, Kościół katolicki na ziemiach ruskich Korony i Litwy za panowania Władysława II Jagiełły (1386-1434) t. I, Wrocław 1983)”. Przegląd Historyczny, t. 76, nr 3, 1985, ss. 547-561.
Zygner, Leszek. „Działalność synodalna Mikołaja Kurowskiego”. Roczniki Historyczne, nr 78, 2012, ss. 107-125.
Copyright (c) 2022 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
