Sarmacki Odyseusz. Postać Jana Łaskiego w epicedium Andrzeja Trzecieskiego
Abstrakt
Artykuł stanowi propozycję interpretacji wybranych motywów z epicedium upamiętniającego postać i działalność Jana Łaskiego Młodszego (zmarł 8 I 1560 roku w Pińczowie), humanisty i wybitnego reformatora religijnego (Ioannis a Lasco viri clarissimi epicedion). Andrzej Trzecieski (Tricesius, ok. 1525 – po 1584) był autorem wielu łacińskich epigramatów, elegii, epitafiów, epicediów i utworów pochwalnych.
W elegii żałobnej dla Łaskiego twórczo przekształcił on strukturę antycznego epicedium, obejmującą tradycyjne elementy comploratio (opłakiwania), laudatio (pochwały zmarłego) i consolatio (pocieszenia). Dołożył wszelkich starań, aby ukazać zmarłego reformatora jako męża słynącego z pobożności, czcigodnego starca jaśniejącego licznymi cnotami, a przede wszystkim nowego proroka zapowiadającego odrodzenie Kościoła. W tym kontekście Trzecieski przywołuje trzy przykłady wybitnych mówców: św. Jana Chryzostoma (Złotoustego), galijskiego Herkulesa i „wielce obrotnego” (politropicznego) Odyseusza.
Bibliografia
Abramowska, Janina. „Alegoreza i alegoria w dawnej kulturze literackiej”. Problemy odbioru i odbiorcy, red. Tadeusz Bujnicki i Janusz Sławiński, Ossolineum, 1977, ss. 123-148.
Bacchi, Elisa. „Hercules, Silenus and the Fly: Lucian’s Rhetorical Paradoxes in Erasmus’ Ethics”. Philosophical Readings, vol. 11, no. 2, 2019, ss. 120-130.
Bartel, Oskar. Jan Łaski. Neriton, 1999.
Brückner, Aleksander. Jan Łaski. Neriton, 1999.
Brzozowski, Jacek. Muzy w poezji polskiej. Dzieje toposu do przełomu romantycznego. Ossolineum, 1986.
Chrobot, Agata. Carmina Maiora Andrzeja Trzecieskiego. Próba monografii. Wydawnictwo Uniwerystetu Jana Kochanowskiego, 2014.
Culler, Jonathan. The Pursuit of Signs: Semiotics, Literature, Deconstruction. Routledge, 2001.
Curtius, Ernst Robert. Literatura europejska i łacińskie średniowiecze. Tłum. i oprac. Andrzej Borowski. Universitas, 2005.
Cytowska, Maria. „Erazmianizm w literaturze polskiej XVI–XVII wieku”. Studia porównawcze o literaturze staropolskiej, red. Teresa Michałowska i Jan Ślaski, Ossolineum, 1980, ss. 7-28.
Cytowska, Maria. „Stanisław Łaski jako tłumacz Erazma z Rotterdamu”. Meander, nr 7, 1959, ss. 362-368.
Fijałkowski, Tomasz. „Erazm z Rotterdamu a literatury dysydenckie w Polsce XVI wieku”. Prace Polonistyczne, ser. 27, 1971, ss. 245-266.
Hallowell, Robert E. „Ronsard and the Gallic Hercules Myth”. Studies in the Renaissance, vol. 9, 1962, ss. 242-255.
Helsztyński, Stanisław. Reformator Sarmacji. Opowieść Cypriana Bazylika o Janie Łaskim 1592. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1981.
Janakowski, Marcin. „Między faktami a panegiryzmem. Śladami młodzieńczych lat i peregrynacji Hieronima, Jana i Stanisława Łaskich”. Przegląd Nauk Historycznych, r. 17, nr 2, 2018, ss. 67-100.
Jürgens, Henning P. Jan Łaski 1499-1560. Europejczyk doby reformacji. Tłum. Genowefa Olejnik. Semper, 2006.
Jürgens, Henning P. Johannes a Lasco in Ostfriesland: der Werdegang eines europäischen Reformators. Mohr Siebeck, 2002.
Korespondencja Erazma z Rotterdamu z Polakami. Tłum. i oprac. Maria Cytowska. PIW, 1965.
Kowalska, Halina. Działalność reformatorska Jana Łaskiego w Polsce 1556-1560. Neriton, 1999.
Krókowski, Jerzy. Andrzej Trzecieski. Poeta-humanista i działacz reformacyjny. PIW, 1954.
Kupińska, Zofia, „Motywy tematyczne w Tristiach Klemensa Janicjusza”. Roczniki Humanistyczne, t. 34, z. 3, 1986, ss. 121-133.
Marczuk, Barbara. „Hercules Lybius, Gallicus, Christianus. Pierre Ronsard wobec legendy i alegorezy”. Prace Herkulesa – człowiek wobec wyzwań, prób i przeciwności, red. Maria Cieśla-Korytowska, Olga Płaszczewska, Wydawnictwo UJ, 2012, ss. 45-58.
Margolin, Jean Claude. „Erazmianizm Jana Łaskiego”. Odrodzenie i Reformacja w Polsce, t. 9, 1964, ss. 75-84.
Milewska-Waźbińska, Barbara. „Vitae archiepiscoporum Gnesnensium Klemensa Janickiego – geneza i wczesna recepcja”. Symbolae Philologorum Posnaniensium Graece et Latine, t. 27, z. 1, 2017, ss. 83-91.
Mosdorf, Jadwiga. „Uwagi o łacińskich źródłach twórczości Andrzeja Trzecieskiego”. Pamiętnik Literacki, t. 52, z. 4, 1961, ss. 530-533.
Plett, Heinrich F. Rhetoric and Renaissance Culture. De Gruyter, 2004.
Ptaszyński, Maciej., Reformacja w Polsce a dziedzictwo Erazma z Rotterdamu. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2018.
Rodgers, Dirk Wayne. John a Lasco in England. Peter Lang, 1994.
Ryczek, Wojciech. „Politropia: retoryka Odyseusza”. Teksty Drugie, z. 5, 2015, ss. 336-356.
Tafiłowski, Piotr. Jan Łaski (1456-1531), kanclerz koronny, prymas Polski. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2007.
Urban-Godziek, Grażyna. Elegia renesansowa. Przemiany gatunku w Polsce i Europie. Universitas, 2005.
Walewski, Cyprian. Jan Łaski, reformator Kościoła. Wiadomość historyczno-bibliograficzna. Biblioteka Warszawska, 1872.
Zabłocki, Stefan. Polsko-łacińskie epicedium renesansowe na tle europejskim. Ossolineum, 1968.
Copyright (c) 2022 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
