Messe Kompositionen zu Ehren der Hailigen Anna. Umriss der Problematik
Abstrakt
Kompozycje mszalne ku czci świętej Snny. Zarys problematyki
Z rozwijającym się na Zachodzie od XIV w. kultem św. Anny związana została twórczość liturgiczna, w tym kompozycje muzyczne. Chodzi o propria mszalne: aklamacje alleluja z wersetami oraz sekwencje, a przede wszystkim liczne motety (Festa, Senfl, Mouton, de Mantua, Lhéritrier, di Lasso, Charpentier). Przedłożony artykuł skupia się jednak tylko na wybranych mszach jako formach muzycznych związanych z imieniem świętej babki Jezusa. Do zbioru tego należą kompozycje takich twórców jak: Pierre de la Rue, Marcin Mielczewski, Josef Gruber, Kazimierz Garbusiński, Charles Haenni, Richard Flury. Ciekawym odkryciem okazały się dwudziestowieczne oraz współczesne msze związane z bretońskim sanktuarium w Saint-Anne-d’Auray (Bretania). Odnajdujemy w nich nawiązania do chorału gregoriańskiego oraz bretońskiej pieśni religijnej (Ropartz, Le Penven, Salaün, Le Marec). Z imieniem św. Anny złączona została także, oparta o niemieckie ordinarium, współczesna msza Petera F. Schneidera oraz kompozycje polskich twórców: Józefa Świdra i Anny M. Huszczy. Są to ważne ślady świadectwa żywotności chrześcijaństwa w kulturze muzycznej przeszłości i teraźniejszości.
Bibliografia
Allet-Zwissig, Danielle, u. Katia Chevrier. Charles Haenni, musicien et compositeur valaisan (1867-1953). Archives de l‘Etat du Valais, 2005.
Analecta hymnica medii aevi, Bd. 5: Historiae rhythmicae, hrsg. von Guido M. Dreves, Fuess Verlag (R. Reisland), 1886.
Anderson, Michael Alan. St. Anne in Renaissance Music: Devotion and Politics. Cambridge UP, 2014.
„Aveidom peh ur gloér.“ Canitiques et musique de sacrée de Bretagne, www.kan-iliz.com/sainte-anne-aveidom-peh-ur-gloer. Abruf am 12.02.2021.
Bempéchat, Paul-André. „Toward a Breton Musical Patrimony: Symbiosis and Synthesis of the Folkloric, the Classical and the Impressionistic.“ Proceedings of the Harvard Celtic Colloquium, Bd. 22, 2002, S. 1–38.
Bodlore-Penlaez, Mikael, u. Aldo Ripoche. Musique classique bretonne – Sonerezh klasel breizh. Coop Breizh, 2013.
Burn, David J. „Ludwig Senfl and the Mass Proper: Aspects of Chronology.“ Senfl-Studien 1, hrsg. von Stefan Gasch et al., Verlag Hans Schneider, 2012, S. 223–268.
Charpentier, Marc-Antoine. Petits Motets, Bd. 1: Motets à une et deux voix, hrsg. Von Catherine Cessac, Éditions du Centre de Musique Baroque de Versailles, 2009.
Charpentier, Marc-Antoine. Petits Motets, Bd. 4: Motets à 3 voix et instruments II - a. motets avec voix de dessus, hrsg. von Shirley Thomson, Éditions du Centre de Musique Baroque de Versailles, 2018.
„Composition d’une Messe bretonne en l’honneur de Sainte Anne et Saint Yves.“ Ar Gedour: Actualite culturelle et spirituelle en Bretgne, www.argedour.bzh/composition-dune-messe-bretonne-en-lhonneur-de-sainte-anne-et-saint-yves. Abruf am 16.02.2021.
Czapla, Antoni. Polskie pieśni ku czci św. Anny w modlitewnikach górnośląskich od początku XIX w. do 1914 r. Biblioteka WTL, Uniwersytet Śląski, 1976. Unveröffentlichte MA-Arbeit.
Darłak, Grażyna. „Inspiracje religijne w twórczości Józefa Świdra.“ Wartości w muzyce, Bd. 5, 2013, S. 85–89.
Dickey, Timothy. „Pierre de la Rue: Missa de Sancta Anna.“ Allmusic, www.allmusic.com/composition/ missa-de-sancta-anna-mc0002438284. Abruf am 20.11.2020.
Dumerchat-Schouten, Anne-Marie. „Jef Le Penven et le chant populaire breton: Des sources à la composition.“ Musique bretonne, Nr. 232, 2012, S. 34–40.
Ene D-Vasilescu, Elene, Hrsg. Devotion to St. Anne in Texts and Images. From Byzantium to the Late European Middle Ages. Palgrave Pivot, 2018.
Feicht, Hieronim. „Marcin Mielczewski: Missa super ‚O gloriosa Domina‘.“ Opera Musicologica Hieronymi Feicht, Bd. 3: Studia nad muzyką polskiego renesansu i baroku, hrsg. von Z. Lissa et al., Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1980, S. 455–471.
„Felix Anna. Koncert Galowy Jubileuszu 50-lecia Warszawskiego Chóru Międzyuczelnianego.“ Warszawski Chór Międzyuczelniany, www.wchm.pl/aktualnosci/17-wydarzenia/11-felix-anna. Abruf am 20.02.2021.
Festa, Costanzo. Opera Omnia, hrsg. von Albert Seay, Bd. 5: Motetti III, American Institute of Musicology, 1979. Corpus Mensurabilis Musicae 25.
Garbusiński, Casimiro. Missa in honorem S. Annae: Pro duobus trivocalis choris virilibus a capella. Wydawnictwo Muzyczne i Księgarnia B. J. Zalewski, 1913.
Helfgott, Maria. Die Orgelmesse. Eine Untersuchung der orgelbegleiteten Messen vom ausgehenden 18. bis zum beginnenden 20. Jahrhundert. Universität Wien, 2009. Dissertation.
Hinz, Edward. Zarys historii muzyki kościelnej. Wydawnictwo Bernardinum, 2000.
Gruber, Josef. Erste Sonntagsmesse. St. Anna-Messe. Op. 15 fur Soli ad lib., vierstimmig gemischten Chor und Orgel. Dr. J. Butz – Musikverlag St. Augustin 1990.
Jeppesen, Knud. The Style of Palestrina and the Dissonance. Dover Publications, 1970. Reprint 2005.
„Winnubst Johan.“ Composers – Classical – Music, www.composers-classical-music.com/w/ WinnubstJohan.htm. Abruf am 4.12.2020.
Kochańska, Anna. „Józefa Świdra twórczość o tematyce religijnej w kontekście twórczości kompozytorów śląskich.“ Muzyka Religijna – Między Epokami i Kulturami, Bd. 1, 2008, S. 184–189.
Kowalewicz, Henryk. „Polska twórczość sekwencyjna wieków średnich.“ Średniowiecze. Studia o kulturze, Bd. 2, hrsg. von Julian Lewański, Ossolineum, 1965, S. 132–302.
Królikowski, Janusz, Hrsg. Ku ratunkowi memu pokwap się. Godzinki i inne modlitwy do świętych w polskiej pobożności XVIII wieku. Biblos, 2009.
„L’Académie de Musique et d’Arts Sacrés.“ Diocèse de Vannes, www.vannes.catholique.fr/ lacademie-de-musique-et-darts-sacres. Abruf am 12.02.2021.
Mazurkiewicz, Roman. Polskie średniowieczne pieśni maryjne. Studia filologiczne. Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2002.
Meconi, Honey. Pierre de la Rue and Musical Life at the Habsburg-Burgundian Court. Oxford UP, 2003.
Meconi, Honey, Hrsg. Fortuna Desperata: Thirty-six Settings of an Italian Song. A-R editions, 2001.
„Messe en l‘honneur de Sainte Anne.“ BnF.Gallica. Bibliothèque Nationale de France, www.gallica.bnf.fr/ ark:/12148/bpt6k88032821/f2.media. Abruf am 12.02.2021.
Mielczewski, Marcin. „Missa Sancta Anna.“ Opera Omnia, Bd. 3: Msze koncertujące, hrsg. von Z. M. Szweykowski, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Musica Iagellonica, 2003, S. 137–202.
Parzych-Blakiewicz, Katarzyna. „Warmińska hagiologia (2010-2018).“ Studia Elbląskie, Nr. 20, 2019, S. 285–300.
Perkowska, Małgorzata. „Garbusiński Kazimierz.“ Encyklopedia muzyczna PWM. Część biograficzna, Bd. 3: E-F-G, hrsg. von E. Dziębowska, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1987, S. 231.
Piechota, Zbigniew. „Średniowieczne śląskie teksty liturgiczne o św. Annie.“ Studia z dziejów liturgii w Polsce, hrsg. von Marian Rechowicz, Wacław Schenk, Towarzystwo Naukowe KUL, 1976, S. 127–165.
Pierre de la Rue. Opera omnia, hrsg. von Nigel St. John Davison, et al., Bd. 2: Five Masses, American Institute of Musicology, 1992. Corpus Mensurabilis Musicae 97.
Pierre de la Rue. Opera omnia, hrsg. von Nigel St. John Davison et al., Bd. 9: The Motets, American Institute of Musicology, 1996. Corpus Mensurabilis Musicae 97.
Pikulik, Jerzy. „Sekwencje polskie.“ Musica Medii Aevi, hrsg. von Jerzy Morawski, Bd. 4, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1973, S. 7–128.
Pikulik, Jerzy. „Sekwencje polskie.“ Musica Medii Aevi, hrsg. von Jerzy Morawski, Bd. 5, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1976.
Pikulik, Jerzy. Śpiewy Alleluja o świętych w polskich rękopisach przedtrydenckich. Wydawnictwa Akademii Teologii Katolickiej, 1995.
Poźniak Piotr. „La Rue Pierre de.“ Encyklopedia muzyczna PWN. Część biograficzna, Bd. 5: K-L-Ł, hrsg. von Elżbieta Dziębowska, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1997, S. 293–295.
Schneider, Peter F. „St. Anna-Messe.“ Edition Biblische Lieder, www.biblische-lieder.de/produkt/st-anna-messe-vierstimmiger-chor-und-gemeinde. Abruf am 21.02.2021.
Rozynkowski, Waldemar. „Kult św. Anny w państwie krzyżackim w Prusach.“ Kaplica św. Anny na zamku wysokim w Malborku. Dzieje, wystrój, konserwacja, hrsg. von Janusz Hochleitner, Mariusz Mierzwiński, Muzeum Zamkowe w Malborku, 2016, S. 37–42.
„Santez Anna, o Mamm garet/Peden aveit en dud maru ér brezél.“ Canitiques et musique de sacrée de Bretagne, www.kan-iliz.com/santez-anna-o-mamm-garet-peden-aveit-en-dud-maru-er-brezel. Abruf am 12.02.2021.
Schläpfer, Jürg. Richard Flury (1896–1967). Werkverzeichnis. Zentralbibliothek Solothurn, 1994.
Szweykowski, Zygmunt M. „Wstęp.“ Marcin Mielczewski. Opera Omnia, Bd. 3: Msze koncertujące, hrsg. von Zygmunt M. Szweykowski, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Musica Iagellonica, 2003, S. 7–19.
Towarek, Piotr. „Maria Magdalena w wielkich formach muzycznych.“ Św. Maria Magdalena w wierze, pobożności, teologii i sztuce – dawniej i dziś. Perspektywa uniwersalna i regionalna, hrsg. von Jacek Jezierski et al., Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2015, S. 143–156.
Towarek, Piotr. „Święta Katarzyna Aleksandryjska w muzycznych opracowaniach mszalnych i oratoryjnych.“ Święta Katarzyna Aleksandryjska w wierze, pobożności, teologii i sztuce – dawniej i dziś. Perspektywa uniwersalna i regionalna, hrsg. von Jacek Jezierski et al., Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2016, S. 153–165.
Towarek, Piotr, „Wielkie formy muzyczne dedykowane Świętej Annie.“ Święta Anna w wierze, pobożności, teologii i sztuce - dawnej i dziś. Perspektywa uniwersalna i regionalna, hrsg. von Ewelina M. Mączka, Sylwia Mikołajczak, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski 2021. In Vorbereitung für den Druck).
„Über mich.“ Edition Biblische Lieder, https://biblische-lieder.de/edition/ueber-mich. Abruf am 21.02. 2021.
Welsh, Jennifer. The Cult of St. Anne in Medieval and Early Modern Europe. Taylor & Fracis, 2016.
Wierzbowski, Teodor. „Pieśń o św. Annie z końca XV wieku.“ Prace Filologiczne, Nr. 5, 1895, S. 99–105.
Copyright (c) 2021 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
