Lira korbowa – instrument zapomniany? Współczesna praktyka rekonstrukcji i budowania instrumentów w pracowni lutniczej Stanisława Nogaja

Tomasz Rokosz

doi:10.18290/rh216912-10

Tomasz Rokosz Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0001-6666-6196

DOI: https://doi.org/10.18290/rh216912-10

Słowa kluczowe: lira korbowa, lira dziadowska, rekonstrukcja instrumentu muzycznego, innowacje, Stanisław Nogaj, Stanisław Wyżykowski

Abstrakt

W artykule poruszona została problematyka współczesnego wytwórstwa liry korbowej. W polu zainteresowań autora znalazły się instrumenty budowane przez Stanisława Nogaja ze Starej Wsi – ucznia Stanisława Wyżykowskiego z Haczowa. Do szczegółowego opisu i analizy wybrano egzemplarz zbudowany w 2004 r. – model liry gitarowej. Był on kopią liry dziadowskiej, pozostającej w zbiorach Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie. Podstawą materiałową dla niniejszych badań były głównie źródła wywołane – wywiady terenowe przeprowadzone przez autora osobiście w pracowni S. Nogaja w 2021 r. oraz zebrana dokumentacja fotograficzna. Szczegółowo opisano budowę, zastosowane innowacje i ogólną ideę powstania analizowanego instrumentu.

Bibliografia

Bednarska-Kopeć, Anna. Lira jako polski instrument ludowy. Jej dzieje, budowa, repertuar. Studium historyczno-folklorystyczne. Uniwersytet Wrocławski, 1979. Niepublikowana rozprawa doktorska.

Bednarska-Kopeć, Anna. „Z przeszłości liry korbowej w Polsce”. Polskie instrumenty ludowe. Studia folklorystyczne, red. Adolf Dygacz, Alojzy Kopoczek, Uniwersytet Śląski, 1981, ss. 29-57.

Dahlig, Piotr. „Lirnik jako postać mediacyjna między ziemią a niebem”. Traditional Musical Cultures in Central-eastern Europe. Ecclesiastical and Folk Transmission, red. Piotr Dahlig, Uniwersytet Warszawski (Instytut Muzykologii), Instytut Sztuki PAN, 2009, ss. 415-428.

Grochowski, Piotr. Dziady. Rzecz o wędrownych żebrakach i ich pieśniach. Wydawnictwo Naukowe UMK, 2009.

Grochowski, Piotr. „Polscy dziadowie i ukraińscy lirnicy. Fakty, stereotypy i perspektywy badawcze”. Piotr Grochowski, Jarmark tradycji. Studia i szkice folklorystyczne, Wydawnictwo Naukowe UMK, 2016, ss. 165-179.

Iwaszkiewicz, Jarosław. Podróże do Polski. Alfa, 1987.

Kononenko, Natalie. Ukrainian Minstrels: And the Blind Shall Sing. M. E. Sharpe, 1998.

Kuraś, Ferdynand. Przez ciernie żywota. A. Gmachowski, 1925.

Lirnytski pisni z Polissya. Materialy do vyvchennya lirnyts’koyi tradytsiyi. Zapysy vporyadkuvannya i prymitky Oleksiya Oshurkevycha, notni pryklady Yuriya Rybaka, 2002 [Лірницькі пісні з Полісся. Матеріали до вивчення лірницької традиції. Записи впорядкування і примітки Олексія Ошуркевича, нотні приклади Юрія Рибака, 2002], www.conservatory.lviv.ua/wp-content/uploads/2016/07/pblk-6_lirnycki-pisni.pdf. Dostęp 22.01.2021.

Michajłowa, Katia. „Dziad wędrowny jako postać mediacyjna w kulturze ludowej Słowian”. Fascynacje folklorystyczne. Księga poświęcona pamięci Heleny Kapełuś, red. Anna Engelking, Agade, 2002, ss. 101-108.

Michajłowa, Katia. Dziad wędrowny w kulturze ludowej Słowian. Tłum. Hanna Karpińska, Oficyna Naukowa, 2010.

Przerembski, Zbigniew Jerzy. „Innowacje w budowie liry korbowej w Polsce”. Muzyka, nr 3-4, 1993, ss. 91-104.

Przerembski, Zbigniew Jerzy. „Z dziejów praktyki lirniczej na ziemiach Rzeczypospolitej”. Muzyka, nr 3, 1996, ss. 95-107.

Stanisław Nogaj. Pracownia Liry Korbowej, www.lirakorbowa.com. Dostęp 28.01.2021.

„Warsztaty pieśni lirniczych oraz gry na lirze korbowej”. MuzykaTradycyjna.pl, www.muzykatradycyjna.pl/pl/kalendarz/warsztaty-piesni-lirniczych-oraz-gry-na-lirze-korbowej. Dostęp 29.01.2021.

Wyżykowski, Stanisław. Lirnik z Haczowa. Nonparel, 2000.