Ikona niemieckiego Orgelbewegung – organy ośrodka Jugendhof Hassitz w Kłodzku-Jurandowie (Goszycach)

Andrzej Prasał

doi:10.18290/rh216912-9

Andrzej Prasał Uniwersytet Opolski https://orcid.org/0000-0002-2495-1543

DOI: https://doi.org/10.18290/rh216912-9

Słowa kluczowe: organy, Ver sacrum, Orgelbewegung, Kłodzko-Jurandów, Strzelce k. Kutna

Abstrakt

Do pierwszych instrumentów powstałych na Śląsku w duchu Orgelbewegung należały organy Młodzieżowego Ośrodka Wypoczynkowo-Szkoleniowego w Kłodzku-Jurandowie. Ośrodek ten, założony z inicjatywy Richarda Poppego, stał się centrum odnowy ruchu śpiewaczego dla Niemiec wschodnich. Instrument nazwany Ver sacrum, czyli „Święta wiosna” miał upamiętniać i przypominać tych wszystkich, którzy poświęcili i oddali swoje życie za ojczyznę (zwłaszcza poległych w czasie I wojny światowej). Organy zostały wybudowane w 1929 r. przez firmę Sauer z Frankfurtu n. Odrą (opus 1400). Posiadały 27 głosów (w tym 21 realnych) i trakturę pneumatyczną z wiatrownicami typu kieszonkowego. Dyspozycję głosową opracował czołowy przedstawiciel ruchu Orgelbewegung dr Christhard Mahrenholz. O ile w warstwie brzmieniowej instrument nawiązywał do ideału organów z czasów Bacha, to jego mechanizm gry prezentował osiągnięcia XX wieku. Pod koniec 1945 r. organy zostały przekazane do kościoła parafialnego Trójcy Świętej w Strzelcach koło Kutna.

Bibliografia

Brylla, Wolfgang J. „Udokumentowane translokacje dolnośląskich organówˮ. Organy na Śląsku IV, red. Julian Gembalski, Wydawnictwo Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, 2012, ss. 47-75.

Brylla, Wolfgang J. „Utracone – odnalezione. Organy Ver sacrumˮ. Sudety, nr 3, 2011, ss. 20-21.

Burgemeister, Ludwig. Der Orgelbau in Schlesien. Wyd. 2, Verlag Wolfgang Weidlich Frankfurt am Main, 1973.

Busch, Hermann J. „Orgelbewegung”. Lexikon der Orgel, red. Hermann J. Busch, Matthias Geuting, wyd. 3, Laaber-Verlag, 2011, ss. 533-536.

Członkowska-Naumiuk, Małgorzata. „Italska święta wojna”. Mówią wieki, nr 5, 2014, ss. 21-25.

Der Gebirgsbote, nr 274, 1929.

Falkenberg, Hans-Joachim. Die Orgelwerkstatt Wilhelm Sauer 1910-1995. Musikwissenschaftliche Verlagsgesellschaft Kleinblittersdorf, 1998.

Glezzer-Herbstein. „Orgelweihe im Jugendhof Hassitzˮ. Der Gebirgsbote, nr 279, 1929.

Habelschwerdter Anzeiger, nr 27, 1931.

Haufe, Fritz. „Die Orgel Ver Sacrum im Jugendhof Hassitzˮ. Deutsche Sängerschaft, nr 8, 1929, ss. 308-314.

Kraus, Eva. Das Deutsche Jugendherbergswerk 1909–1933. Programm – Personen – Gleichschaltung. Pro Business Verlag Berlin, 2013.

Lönnecker, Harald. „«Nicht Erz und Stein, Musik soll unser Denkmal sein!» Die Singbewegung und das nie gebaute Denkmal der Deutschen Sängerschaft (Weim. CC)”, www.burschenschaftsgeschichte.de/ pdf/loennecker_singbewegung.pdf. Dostęp 21.02.2021.

Menzel, Wilhelm, redaktor. Richard Poppe. Ein Leben für die Jugend, Heimat und Volk. Dortmund, 1966.

Preis, Paul. Musik- und Theaterleben von Stadt und Kreis Glatz, t. 1: Stadt Glatz. Lüdenscheid, 1967.

Preis, Paul. Musik- und Theaterleben von Stadt und Kreis Glatz, t. 2: Kreis Glatz. Lüdenscheid, 1969.

Ramin, Günther. „Die Orgel, Ver Sacrum im Jugendhof Hassitzˮ. Musik und Kirche, nr 1, 1930, ss. 34-37.

Słownik geografii turystycznej Sudetów, red. Marek Staffa, t. 15, Wydawnictwo I-BiS, 1994.

Staniszewski, Paweł. „Szczegóły parafii Świętej Trójcy w Strzelcach”, www.diecezja.lowicz.pl/ parafia/swietej-trojcy-w-strzelcach. Dostęp 9.02.2021.

Stępowski, Jarosław. „Zabytkowe organy Kłodzka. Wpływy czeskie”. Zeszyty Muzeum Ziemi Kłodzkiej, nr 10, 2009, ss. 125-151.

Walter, Rudolf. „Orgelbau in Schlesien zwischen den beiden Weltkriegenˮ. Der Orgelbau in Schlesien, red. Ludwig Burgemeister, wyd. 2, Verlag Wolfgang Weidlich Frankfurt am Main, 1973, ss. 95-115.

Walter, Rudolf. „Die Orgeln im Musiksaal der Universität Breslauˮ. Jahrbuch der Schlesischen Friedrich-Wilhelms-Universität zu Breslau, nr 21, 1980, ss. 261-279.

Woźniak, Piotr. „Kościół Trójcy Świętej”. Musicam Sacram, https://musicamsacram.pl/instrumenty/ opis/2375-Strzelce-Kosciol-Trojcy-Swietej. Dostęp 9.02.2021.

Zeitschrift für Instrumentenbau, nr 11, 1930, s. 398.