Organy w kościołach dekanatu opatowskiego diecezji sandomierskiej. Instrumenty niezachowane w świetle źródeł archiwalnych

Maria Szymanowicz

doi:10.18290/rh216912-6

Maria Szymanowicz Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0001-7102-1675

DOI: https://doi.org/10.18290/rh216912-6

Słowa kluczowe: organy, dekanat opatowski, diecezja sandomierska

Abstrakt

Niniejszy artykuł powstał w oparciu o XVIII, XIX i XX-wieczne źródła przechowywane w archiwach w Krakowie, Sandomierzu i Radomiu. Analiza uzyskanych danych pozwoliła na wysnucie następujących wniosków. Na terenie dekanatu opatowskiego w jedenastu kościołach stwierdzono istnienie dwudziestu dwóch niezachowanych instrumentów. Były to niewielkie organy, od sześciu do dziesięciu głosów, w zdecydowanej większości z jedną klawiaturą ręczną. Wyjątkiem był 24-głosowy instrument w kolegiacie w Opatowie, z dwoma manuałami i pedałem. Niektóre organy wyposażone były w urządzenia dodatkowe – tympan i dzwonki. Wszystkie znajdowały się na chórze muzycznym. Pełniły nie tylko funkcję muzyczną, malowane i zdobione snycersko stanowiły ważny element wystroju świątyń. Znane są nazwiska budowniczych sześciu instrumentów: Jugiewicz, Kiehl, Homan (2), Szrejbert i Kołodziejski.

Bibliografia

Chwałek, Jan. Budowa organów. Ministerstwo Kultury i Sztuki, 1971.

Gołos, Jerzy. Polskie organy i muzyka organowa. Instytut Wydawniczy PAX, 1972.

Kozera, Marek. „Kościoły dekanatu opatowskiego i ich wyposażenie w świetle wizytacji biskupa Załuskiego z 1748 r.”. Studia Sandomierskie, t. 22, 2015, ss. 15-32.

Lipa, Patryk. „Niezabytkowe organy na terenie województwa świętokrzyskiego”. Organy i ludzie II. Katalogi, opracowania, refleksje, red. Małgorzata Trzaskalik-Wyrwa, Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina, 2020, ss. 261-340.

Rocznik Diecezji Sandomierskiej, red. Krzysztof Kida, Wydawnictwo Diecezjalne Sandomierz, 2010.

Słownik terminologiczny zabytków, z. 3, Instrumenty muzyczne, opr. Jerzy Gołos, Olga Siejna-Bernady, Maria Zeyland-Korytek, Ośrodek Dokumentacji Zabytków – Wydawnictwa, 1995.

Smulikowska, Ewa. Prospekty organowe w dawnej Polsce. Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1989.

Staniek, Tomasz. Organy w Kolegiacie p.w. Św. Marcina w Opatowie. Studium historyczno-instrumentoznawcze. Archiwum Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2000. Niepublikowana praca magisterska.

Staniek, Tomasz, „Organy Władysława Kołodziejskiego z roku 1890 w kościele parafialnym pw. Stanisława Biskupa w Ruszkowie”. Muzyka i śpiew kościelny. Kształcenie organistów, red. Jan Zimny, Wydawnictwo Diecezjalne Sandomierz, 2004, ss. 142-155.

Szymanowicz, Maria. „Organy w kościołach dekanatu ożarowskiego diecezji sandomierskiej (cz. I). Instrumenty niezachowane w świetle źródeł archiwalnych”. Roczniki Teologiczne, t. 64, z. 13, 2017, ss. 117-135.

Szymanowicz, Maria. „Organy w kościołach dekanatu zawichojskiego diecezji sandomierskiej. Instrumenty niezachowane w świetle źródeł archiwalnych”. Roczniki Humanistyczne, t. 67, z. 12, 2019, ss. 115-130.

Szymanowicz, Maria. Organy w kościołach diecezji radomskiej. Historia i stan obecny. Wydawnictwo Polihymnia, 2006.

Szymanowicz, Maria. „Zarys biografii i działalności organmistrzowskiej Józefa Wójcika z Garbatki (1904-1979)”. Studia Sandomierskie, t. 8, 2001, ss. 85-104.

Śmierciak, Julian Mieczysław. Organy w kościołach bernardyńskich na terenie Polski. Studium historyczno-instrumentoznawcze. Archiwum Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2008. Niepublikowana praca doktorska.

Wiśniewski, Jan. Dekanat opatowski. Druk. i Lit. „Jan Kanty Trzebiński”, 1907.