„Nostalgia to tęsknota za rajem”. Problem nostalgii w powieści Zbieracz raju Jewgienija Czуżowa

Abstrakt

Artykuł traktuje o problemie nostalgii w powieści Jewgienija Czyżowa Zbieracz raju (2019). W części wstępnej przedstawiono krótki przegląd badań nad nostalgią, wyróżniając różne jej aspekty i typologie.

W analizie utworu główny nacisk położono na portrety centralnych postaci, których najważniejszym rysem jest stosunek do czasu, przeszłości, pamięci: Kiriłła – stałego bywalca moskiewskich pchlich targów i jego chorą na Alzheimera matkę. Oboje ilustrują różne aspekty powracania do przeszłości i brak przywiązania do teraźniejszości. W sposobach odczuwania przez nich czasu można odnaleźć różne typy nostalgii. Akcja powieści rozgrywa się w latach 90., kiedy w wyniku rozpadu Związku Radzieckiego cała przyszłość bohaterów pozostała w przeszłości. Miniona epoka nie jest jednak idealizowana, dlatego nie można określić utworu jako nostalgicznego.

Nostalgia interesuje pisarza jako zjawisko niezwykle rozpowszechnione, noszące znamiona choroby uniemożliwiającej normalne funkcjonowanie w teraźniejszości. Tęsknotę bohaterów za innymi czasami można rozpatrywać także jako frustrację wynikającą z zamknięcia człowieka w ograniczonym czasie, co uniemożliwia przeżycie wieczności.