Wann wird Schweigen zum Sprechakt? Illokutionen im Grenzbereich sprachlichen Handelns

Abstrakt

Kiedy milczenie jest aktem mowy? Illokucje na pograniczu działań językowych

Celem artykułu jest ukazanie milczenia jako niewerbalnego pośredniego aktu mowy. Wielorakie funkcje semiotyczne milczenia pozwalają traktować je jako samodzielny segment w ciągu wypowiedzeń, któremu odpowiada działanie odrębne od poprzedzającego i/lub następującego po nim działania werbalnego. Interpretacja milczenia rzadko jednak opiera się wyłącznie na symbolicznych procedurach interpretacyjnych; milczenie jest zwykle interpretowane nie jako działanie symboliczne, lecz jako symptom intencji komunikacyjnych mówcy, który zaniechał aktu werbalnego.

Ziel des vorliegenden Beitrags ist es, zu zeigen, dass Schweigen im Gespräch ein indirekter Sprechakt im Sinne von Searle sein kann. Die vielfältigen semiotischen Funktionen von Sprechpausen, die in diesem Beitrag vorgestellt werden, legen nahe, dass es sich um ein unabhängiges Segment in einer Reihe von Äußerungen handelt, und somit um einen Sprechakt, der von den vorangehenden und folgenden verbalen Handlungen getrennt ist. Seine Interpretation hängt von Konventionen ab, die allerdings im Gegensatz zu direkten Sprechhandlungen selten ausschließlich symbolische Verfahren hervorrufen. In den meisten Fällen lösen Sprechpausen auch ein von Keller definiertes symptomatisches Interpretationsverfahren aus, das zu indirekten Schlussfolgerungen über die Kommunikationsabsichten der Sprecher führt.