Der Demokratiebegriff und seine Profilierung im Deutschen und Polnischen. Eine kontrastive Analyse
Abstrakt
Pojęcie demokracji i jego profilowanie w języku niemieckim i polskim. Analiza kontrastywna
Celem artykułu jest analiza kontrastywna rozumienia pojęcia demokracji w języku niemieckim i polskim oraz pokazanie sposobów jego konceptualizacji we współczesnym niemieckim i polskim dyskursie publicznym. Podstawę metodologiczną stanowią założenia lubelskiej etnolingwistyki kognitywnej. Materiał językowy został zaczerpnięty z trzech typów źródeł: ze słowników języka niemieckiego i polskiego, z empirycznych badań ankietowych oraz z tekstów prasowych. Na jego podstawie ustalono zespół podstawowych cech definicyjnych w rozumieniu ‘demokracji’ (tzw. zespół „cech bazowych”) wspólny różnym dyskursom w obu odnośnych językach. W kolejności wskazano zespoły cech przypisywanych ‘demokracji’ na gruncie wyspecjalizowanych dyskursów zróżnicowanych ideologicznie i światopoglądowo. Profilowanie pojęcia ‘demokracji’ zostało zarysowane na podstawie materiału tekstowowego zaczerpniętego z prasy niemieckiej i polskiej o orientacji liberalno-konserwatywnej i lewicowo-liberalnej.
Der Beitrag setzt sich zum Ziel, den Demokratiebegriff im Deutschen und Polnischen kontrastiv zu behandeln sowie die Arten seiner Konzeptualisierung im deutschen und polnischen öffentlichen Diskurs der Gegenwart aufzuzeigen. Die methodologische Grundlage bilden die Prämissen der Lubliner kognitiven Ethnolinguistik. Als Materialbasis dienen dabei drei Arten von Quellen, und zwar: Wörterbücher der deutschen und polnischen Sprache, experimentelle Befragungen sowie Pressetexte. Auf deren Grundlage wird ein Bündel von Grundeigenschaften (den sog. „Basiseigenschaften“) im Verständnis von ‚Demokratie‘ in beiden behandelten Sprachen festgelegt, das allen Diskursen gemeinsam ist. Im Anschluss daran wird auf die Merkmale von ‚Demokratie‘ hingewiesen, die in den ideologisch und weltanschaulich differenzierten Diskursen ans Licht kommen. Die Profilierung des Begriffs wird anhand des Textmaterials aus der deutschen und polnischen Presse mit folgender Ausrichtung skizzenhaft dargestellt: liberalkonservativ und linksliberal.
Bibliografia
ACE – Bartmiński, Jerzy. Aspects of Cognitive Ethnolinguistics. Equinox, 2009.
Bartmiński, Jerzy. „Czym zajmuje się etnolingwistyka.” Akcent, Nr 4, 1986, S. 16-22.
Bartmiński, Jerzy. „Pasywne i aktywne paneuropeizmy we współczesnym języku polskim.” Słownictwo współczesnej polszczyzny w okresie przemian, hrsg. von Jan Mazur, Wydawnictwo UMCS, 2000, S. 109-116.
Bartmiński, Jerzy. „Zmiany rozumienia nazw wartości w okresie transformacji ustrojowej w Polsce.” Język – wartości – polityka. Zmiany rozumienia nazw wartości w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Raport z badań empirycznych, hrsg. von Jerzy Bartmiński, Wydawnictwo UMCS, 2006, S. 8-35.
Bartmiński, Jerzy. „Wartości i ich profile medialne.” Oblicza komunikacji. Ideologie w słowach i obrazach, hrsg. von Irena Kamińska-Szmaj, Tomasz Piekot, Marcin Poprawa, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2008, S. 23-41.
Bartmiński, Jerzy, und Stanisława Niebrzegowska. „Profile a podmiotowa interpretacja świata.” Profilowanie w języku i w tekście, hrsg. von Jerzy Bartmiński, Ryszard Tokarski, Wydawnictwo UMCS, 1998, S. 211-224.
Bartmiński, Jerzy, und Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska. Tekstologia. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009.
Bartmiński, Jerzy, und Grzegorz Żuk. „Pojęcie RÓWNOŚCI i jego profilowanie we współczesnym języku polskim.” Etnolingwistyka, Bd. 21, 2009, S. 47-67.
Dijk, Teun A. van. „Dyskurs polityczny i ideologia.” Übersetzt von Aneta Wysocka. Etnolingwistyka, Bd. 15, 2003, S. 7-28.
Fleischer, Michael. „Symbolika kolektywna w Polsce i w Niemczech (porównanie interkulturowe).” Etnolingwistyka, Bd. 11, 1999, S. 69-106.
Grzeszczak, Monika. „Der Begriff demokracja ‚Demokratie’ im Gegenwartspolnisch. Versuch einer kognitiven Definition.“ Europa und seine Werte. Akten der internationalen Arbeitstagung „Normen und Wertbegriffe in der Verständigung zwischen Ost- und Westeuropa“ 3./4. April 2008 in Lublin, Polen, hrsg. von Jerzy Bartmiński, Rosemarie Lühr, Peter Lang, 2009, S. 41-55.
Grzeszczak, Monika. Pojęcie DEMOKRACJI i jego profilowanie w polskim i niemieckim dyskursie publicznym (1989–2009). Towarzystwo Naukowe KUL, 2015.
Grzeszczak, Monika. „Stabilität und Variabilität des Demokratiebegriffs im Deutschen.“ Werte und Paradigmen zwischen Wandel und Kontinuität. Literatur- und sprachwissenschaftliche Perspektiven, hrsg. von Anna Rutka, Magdalena Szulc-Brzozowska, Vandenhoeck@ Ruprecht Verlage, 2019a, S. 221-238.
Grzeszczak, Monika. „Pojęcie DEMOKRACJI w języku polskim.” Wartości w językowo-kulturowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów 5, hrsg. von Stanisława Niebrzegowska- Bartmińska, Dorota Pazio-Wlazłowska, Wydawnictwo UMCS, 2019b, S. 201-222.
JOS – Językowy obraz świata, hrsg. von Jerzy Bartmiński. Wydawnictwo UMCS, 1990 [zahlreiche Neuveröffentlichungen].
JWP – Język – wartości – polityka. Zmiany rozumienia nazw wartości w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Raport z badań empirycznych, hrsg. von Jerzy Bartmiński. Wydawnictwo UMCS, 2006.
Majer-Baranowska, Urszula. „DEMOKRACJA.” Język – wartości – polityka. Zmiany rozumienia nazw wartości w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Raport z badań empirycznych, hrsg. von Jerzy Bartmiński, Wydawnictwo UMCS, 2006, S. 72-77.
Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława, „Badania etnolingwistyczne w Lublinie.” Poznańskie Spotkania Językoznawcze, hrsg. von Zdzisława Krążyńska, Zygmunt Zagórski, Bd. 13, 2004, S. 79-89.
PJT – Profilowanie w języku i w tekście, hrsg. von Jerzy Bartmiński, Ryszard Tokarski. Wydawnictwo UMCS, 1998.
PP – Profilowanie pojęć. Wybór prac, hrsg. von Jerzy Bartmiński. Wydawnictwo UMCS, 1993.
Waszakowa, Krystyna. Przejawy internacjonalizacji w słowotwórstwie współczesnej polszczyzny. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2005.
Copyright (c) 2021 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
