„...dum Capitolium scandet cum tacita virgine pontifex”. Funkcja figury pochodu w pieśni III, 30 Exegi monumentum Horacego

Wojciech Kopek

doi:10.18290/rh21693-4

Wojciech Kopek Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Polska https://orcid.org/0000-0002-9786-650X

Słowa kluczowe: metapoezja, semiotyka, rytuał przejścia, pochód taneczny, komos, chorus, figura pamięci

Abstrakt

Celem artykułu jest semiotyczna analiza motywu „pochodu tanecznego” w Carm. III, 30 Exegi monumentum (w. 7-14) w perspektywie toposu spotkania z bóstwem w liryce Horacjańskiej, rozumianego jako forma rytuału przejścia. Autor poszukuje również odpowiedzi na pytanie, jaką funkcję pełni przywołany motyw w kompozycji tekstu oraz w ukształtowaniu figury podmiotu odautorskiego, ukazanego w roli „poety” (vates). Postawiona problematyka wymagała odniesienia się do semiotycznej definicji tekstu oraz ujęcia toposu spotkania z bóstwem jako tekstu kultury. To z kolei wpłynęło na odniesienie się do badań antropologicznych (pojęcie rytuału) oraz kulturoznawczych (κῶμος, χορός), a także językoznawczych w zakresie semantyki i aspektu czasownika. Po przeprowadzonej analizie autor doszedł do wniosku, że motyw „pochodu tanecznego” w pieśni Exegi monumentum został ukazany dwufazowo jako cykliczny, rytualny χορός, który stał się znakiem jednorazowego κῶμος. W tym sensie motyw ten został ukazany jako figura pamięci, odnosząca się do faktu połączenia przez Horacego miar eolskich z literaturą rzymską. W odpowiedzi na pytanie o konstrukcję podmiotu autor wskazał, że na bazie powyższej figury pamięci nastąpiło ubóstwienie wieszcza, który w przeformułowanym toposie spotkania z bóstwem zajmuje miejsce samego bóstwa, aspirując do roli analogicznej do figury „Anakreonta” w poezji anakreontejskiej (Carm. Anacr. 1 W, 1-3, 11-17).

Bibliografia

Assmann, Jan. Pamięć Kulturowa: Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych. Tłum. Anna Kryczyńska-Pham. Wyd. 2, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2020.

Atkins, John William Hey. Literary Criticism in Antiquity: A Sketch of Its Development. Volume 1-2 Graeco-Roman. Cambridge University Press, 1934.

Bakuła, Bogusław. Człowiek jako dzieło sztuki: z problemów metarefleksji artystycznej. Wydawnictwo WiS, 1994.

Bernhard, Maria Ludwika. Historia Starożytnej Sztuki Greckiej. Wyd. 3, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1991.

Bonnechere, Pierre. „Divination.” Companion to Greek Religion, red. Daniel Ogden, Blackwell, 2006, ss. 145-59.

Brink, Charles Oscar. Horace on Poetry: Prolegomena to the Literary Epistles. Vol. 1. Cambridge University Press, 1963.

Brink, Charles Oscar. Horace on Poetry: The Ars Poetica. Vol. 2. Cambridge University Press, 1971.

Burkert, Walter. Starożytne Kulty Misteryjne. Tłum. Krzysztof Bielawski, Homini, 2001.

Chernyukh, Bohdan. „The Perfect and Semantics of Perfectivity in Latin.” Meridian Critic, t. 28, nr 1, 2017, ss. 245-251.

Danielewicz, Jerzy. „Semantyczne funkcje form metrycznych w poezji antycznej”. Pamiętnik Literacki, t. 74, nr 1, 1983, ss. 123-135.

Danielewicz, Jerzy. „Metatext and Its Functions in Greek Lyric Poetry”. Texts, Ideas, and the Classics: Scholarship, Theory, and Classical Literature, red. Stephen John Harrison, Oxford University Press, 2007, ss. 46-62.

Devine, Andrew M., i Laurence D. Stephens. Semantics for Latin: An Introduction. Oxford University Press, 2013.

Embick, David. „Features, Syntax, and Categories in the Latin Perfect”. Linguistic Inquiry, t. 31, nr 2, 2000, ss. 185-230.

Fantham, Elaine. Roman Literary Culture. John Hopkins University Press, 1996.

Fless, Friederike, i Katja Moede. „Music and Dance: Forms of Representation in Pictorial and Written Sources”. A Companion to Roman Religion, red. Jörg Rüpke, Blackwell, 2007, ss. 249-262.

Gardin Dumesnil, Jean Baptiste, i J.M. Gosset. Latin Synonyms, with Their Different Significations, and Examples Taken Form the Best Latin Authors. London 1809.

Glare Peter G. et al., editors. Oxford Latin Dictionary: 1. Clarendon Press, 1968.

Günther, Hans-Christian. „The First Collection of Odes: Carmina I-III.” Brill’s Companion to Horace, red. Hans-Christian Günther, Brill, 2014, ss. 211-406.

Harrison, Stephen John. Texts, Ideas, and the Classics: Scholarship, Theory, and Classical Literature, red. Stephen John Harrison. Oxford University Press, 2007.

Helenius, Acro, Porphyrio Pomponius, and Ferdinand Hauthal. Acronis Et Porphyrionis Commentarii in Q. Horatium Flaccum. Sumptibus J. Springeri, 1864.

Horatius Flaccus, Quintus. Quinti Horati Flacci opera omnia, red. and Oktawiusz Jurewicz, Ossolineum, 1986.

Knapp, Charles. „The Originality of Latin Literature.” The Classical Journal, t. 3, nr 7, 1908, ss. 251-60.

Knapp, Charles. „The Originality of Latin Literature II.” The Classical Journal, t. 3, nr 8, 1908, ss. 299-307.

Kühner, Raphael. Ausführliche Grammatik Der Lateinischen Sprache: 1. Gottschalk, 1955.

Landels, John G. Music in Ancient Greece and Rome. Digital print. Routledge, 2002.

Liddell, Henry George, i Robert Scott, redaktorzy. Greek-English Lexicon. New York 1883.

Maisonneuve, Jean. Rytuały: dawne i współczesne. Tłum. Marta Mroczek, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 1995.

Maróti, Egon. „Princeps Aeolium carmen ad Italos deduxisse modos. Bemerkungen zur Interpretation von Horaz’ Carm. III. 30, 13-14”. Acta Antiqua Academiae Scientiarum Hungaricae, nr 13, 1965, ss. 97-109.

Moens, Mark, i Mark Steedman. “Temporal Ontology and Temporal Reference.” Computational Linguistics, t. 14, nr 2, 1988, ss. 15-28.

Mojsik, Tomasz. Antropologia metapoetyki: Muzy w kulturze greckiej od Homera do końca V w. p.n.e. Wydawnictwo Neriton, 2011.

Nisbet, Robin G.M. „The Word Order of Horace’s Odes”. Proceedings of the British Academy, vol. 93, 1999, ss. 135-154.

Nisbet, Robin George Murdoch, i Margaret Hubbard. A Commentary on Horace: Odes, Book 1. Clarendon Press, 1970 [repr. 2001].

Nisbet, Robin G.M., i Niall Rudd. A Commentary on Horace, Odes: Book III. Clarendon, 2004.

Otis, Brooks. „The Uniqueness of Latin Literature”. Arion, t. 6, nr 2, 1967, ss. 185-206.

Pinkster, Harm. The Oxford Latin Syntax. Oxford University Press, 2015.

Prauscello, Lucia. „Sculpted Meanings, Talking Statues: Some Observations on Posidippus 142. 12 A-B (= XIX G-P) ΚΑΙ ΕΝ ΠΡΟΘΥΡΟΙC ΘΗΚΕ ΔΙΔΑCΚΑΛΙΗ Ν. [EN PROTHYROIS THIKE DIDASKALII N]” The American Journal of Philology, t. 127, nr 4, 2006, ss. 511-523.

Q. Horati Flacci Opera, red. Fridericus Klingner, wyd. 3 [Editio Stereotypa editionis tertiae (MCMLIX)], De Gruyter, 2008.

Q. Horativs Flaccvs, Opera, red. David R. Shackleton Bailey [Editio Stereotypa editionis qvartae (MMI)], De Gruyter, 2008.

Robertson, Martin. The Art of Vase-Painting in Classical Athens. Cambridge University Press, 1996.

Rothwell, Kenneth Sprague. Nature, Culture and the Origins of Greek Comedy: A Study of Animal Choruses. Cambridge University Press, 2007.

Van Gennep, Arnold. Obrzędy przejścia. Systematyczne studium ceremonii. Tłum. Beata Biały, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2006.

Wolanin, Hubert. Gramatyka opisowa klasycznej łaciny w ujęciu strukturalnym. Księgarnia Akademicka, 2015.

Woodman, Tony. „Biformis Vates: The Odes, Catullus and Greek Lyric”. Traditions and Contexts in the Poetry of Horace, red. Tony Woodman i Denis Feeney, Cambridge University Press, 2002, ss. 53-64.

Wypustek, Andrzej. „Motyw porwania przez bóstwo w greckich epigramach nagrobnych”. Społeczeństwo i religia w świecie antycznym, red. Szymon Olszaniec i Przemysław Wojciechowski, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010, ss. 109-125.

Żółkiewski, Stefan. „Przedmowa”. Semiotyka Kultury, red. Elżbieta Janus i Maria Renata Mayenowa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, ss. 5-64.

Żyłko, Bogusław. Semiotyka kultury: szkoła tartusko-moskiewska. Wydawnictwo Słowo/obraz terytoria, 2009.