Lakońskie nazwy palmy daktylowej i gałęzi palmowej

Elwira Kaczyńska

doi:10.18290/rh21693-3

Elwira Kaczyńska Uniwersytet Łódzki, Polska https://orcid.org/0000-0002-4545-1927

Słowa kluczowe: greckie słownictwo, fitonimia, dialekt lakoński

Abstrakt

W artykule omawia się dwie lakońskie glosy Hesychiosa oznaczające ‘daktylowca właściwego, czyli palmę daktylową (Phoenix dactylifera L.)’: βουάκραι· οἱ φοίνικες, ὑπὸ Λακώνων (HAL β-868) oraz σελίαρ· φοίνιξ (HAL σ-382), a także trzecią glosę o znaczeniu ‘gałąź palmy daktylowej’: σαρίρ· κλάδος φοίνικος, Λάκωνες (HAL σ-212). Lakoński wyraz βουάκρᾱ f. reprezentuje doryckie złożenie zawierające cząstkę βοῦ ‘duży, wielki, liczny’ oraz grecki apelatyw ἄκρᾱ (= joń. ἄκρη) f. ‘najwyższy punkt, szczyt, koniec’. Fitonim pierwotnie określał drzewo charakteryzujące się „wielkim szczytem”, jako że wielkie pierzaste gałęzie daktylowca tworzą imponującą koronę. Także dialektalny rzeczownik σελίαρ m. ‘palma daktylowa’ (< *σαλίαρ < lak. *σαλλίας < dor. *θαλλίας) wskazuje na obfitość gałęzi palmowych, por. gr. θαλία f. ‘obfitość’, θαλλίᾱ f. coll. ‘listowie, gałązki’, gr. θαλλός m. ‘gałązka’, coll. ‘świeże, zielone liście; młode pędy’, θαλλοί m. pl. ‘liście palmowe’. Hesychiosowy termin σαρίρ f. ‘gałąź palmowa’ powstał z późnolakońskiej formy *σαλίρ (< lak. *σαλλίς < dor. *θαλλίς) na skutek regresywnej dylacji dwóch spółgłosek płynnych.

Bibliografia

Adrados, Francisco R. Diccionario griego-español, t. 4, Consejo Superior de Investigaciones Científicas, 1994.

Andriotis, Nikolaos. Lexikon der Archaismen in neugriechischen Dialekten. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1974.

Bartoněk, Antonín. Chréstomatie starořeckých nářečních nápisů. Masarykova univerzita, 2011.

Bärtels, Andreas. Rośliny śródziemnomorskie. Multico Oficyna Wydawnicza, 2009.

Bednarczuk, Leszek. „Rozszczepienie u-, i-, s- w ormiańskim, grece i albańskim na tle indoeuropejskim”. In the Orient Where the Gracious Light... Satura Orientalis in honorem Andrzej Pisowicz, red. Anna Krasnowolska, Kinga Matuszak, Barbara Mękarska, Księgarnia Akademicka, 2006, ss. 1-11.

Bednarczuk, Leszek. Związki i paralele fonetyczne języków słowiańskich. Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 2007.

Beekes, Robert. Etymological Dictionary of Greek, t. 1-2, Brill, 2010.

Benveniste, Émile. Noms d’agent et noms d’action en indo-européen. Adrien-Maisonneuve, 1948.

Blažek, Václav. „Two Greek words of a foreign origin: I. ἐλέφᾱς, II. φοῖνιξ”. Sborník prací Filozofické fakulty brněnské univerzity. N. Řada klasická, t. 47-48, nr 3-4, 1998-1999, ss. 11-28.

Carnoy, Albert. Dictionnaire étymologique des noms grecs de plantes. Publications Universitaires, 1959.

Černý, Jaroslav. Coptic Etymological Dictionary. Cambridge University Press, 1976.

Chantraine, Pierre. „Sur le vocabulaire maritime des grecs”. Étrennes de linguistique offertes par quelques amis à Émile Benveniste, red. Antoine Meillet, Librairie Orientaliste Paul Geuthner, 1928, ss. 1-25.

Chantraine, Pierre. Dictionnaire étymologique de la langue grecque. Histoire des mots, t. 1-4, Éditions Klincksieck, 2008.

Crum, Walter E. A Coptic Dictionary. Oxford University Press, 2007.

Cunningham, Ian C. Hesychii Alexandrini Lexicon, t. 1, De Gruyter, 2018.

Erman, Adolf i Grapow, Hermann. Wörterbuch der aegyptischen Sprache, t. 1, Akademie-Verlag, 1971.

Etymologicon Magnum, red. Thomas Gaisford, Adolf M. Hakkert, 1994.

Frisk, Hjalmar. Griechisches etymologisches Wörterbuch, t. 2, Carl Winter, 1962.

Hansen, Peter Allan. Hesychii Alexandrini Lexicon, t. 3, De Gruyter, 2005.

Hansen, Peter Allan i Cunningham, Ian C. Hesychii Alexandrini Lexicon, t. 4, De Gruyter, 2009.

Homer. Iliada. Tłum. Ignacy Wieniewski, Wydawnictwo Literackie, 1984.

Homers Ilias, red. Karl Friedrich Ameis, t. 2.4, B.G. Teubner, 1906.

Ioannidou, Kristi Emilio. Lexikó archaíon ellinikón nautikón óron. Historical Quest, 2014 [Ιωαννίδου, Κρίστυ Εμίλιο. Λεξικό αρχαίων ελληνικών ναυτικών όρων. Historical Quest, 2014].

Kaczyńska, Elwira. „W sprawie genezy psł. *dikъ ‘dziki’”. Studia Borysiana. Etymologica – Diachronica – Slavica. W 75. rocznicę urodzin Profesora Wiesława Borysia, red. Mariola Jakubowicz i Beata Raszewska-Żurek, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 2014, ss. 63-71.

Kaczyńska, Elwira. „Laconian βοῦα ‘Band of Boys’ as a Collective Noun”. Graeco-Latina Brunensia, t. 24, nr 1, 2019, ss. 93-103.

Kaczyńska, Elwira i Witczak, Krzysztof Tomasz. „The Thessalian and Cretan Name for ‘Bottle Gourd’”. Roczniki Humanistyczne, t. 66, z. 3 (Selected Papers in English), 2018, ss. 59–79.

Kaczyńska, Elwira i Witczak, Krzysztof Tomasz. „Późnolakońska nazwa rzepy”. LingVaria, t. 14, nr 1, 2019, ss. 279-292.

Kisilier, Maksim. „Novogrecheskaya dialektologiya: dostizheniya i problemy”. Voprosy yazykoznaniya, nr 2, 2013, ss. 83-98 [Кисилиер, Максим. „Новогреческая диалектология: достижения и проблемы”. Вопросы языкознания, nr 2, 2013, ss. 83-98].

Latte, Kurt. Hesychii Alexandrini Lexicon, t. 1-2, Ejnar Munksgaard, 1953-1966.

Liddell, Henry George, i Robert Scott. A Greek-English Lexicon. Clarendon Press, 1996.

Liosis, Nikos. „Tsakonian”. Encyclopedia of Ancient Greek Language and Linguistics, red. Georgios K. Giannakis, t. 3, Brill 2014, ss. 446-450.

Lundquist, Jesse. „Assimilation”. Encyclopedia of Ancient Greek Language and Linguistics, red. Georgios K. Giannakis, t. 1, Brill 2014, ss. 186-187.

McGready, Alfred Glen. „Egyptian Words in the Greek Vocabulary”. Glotta, t. 46, 1968, ss. 247-254.

Méndez Dosuna, Julian. „The Doric Dialects”. A History of Ancient Greek from the Beginnings to Late Antiquity, red. Athanasios-Fivos Christidis, t. 1, Cambridge University Press, 2015, ss. 444-459.

Mitchell, Eva A. The Laconian Dialect, Thesis submitted for the degree of Doctor of Philosophy. University of Edinburgh, 1984.

Montanari, Franco. The Brill Dictionary of Ancient Greek. Brill, 2018.

Mpampiniotis, Georgios D. Etimologikó lexikó tis néas ellinikís glóssas. Istoría ton léxeon. Kéntro Lexikologías, 2011. [Μπαμπινιώτης, Γεώργιος Δ. Ετυμολογικό λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας. Ιστορία των λέξεων. Κέντρο Λεξικολογίας, 2011].

Pisani, Vittore. Manuale storico della lingua greca. Paideia, 1973.

Pokorny, Julius. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Francke Verlag, 1959.

Porcius Cato, Marcus. On Agriculture. Terentius Varro, Marcus. On Agriculture. Harvard University Press 1960.

Richardson, Leon Josiah D. „The Origin of the Prefix bou- in Comedy”. Hermathena, t. 95, 1961, ss. 53-63.

Schmidt, Moritz. Hesychii Alexandrini Lexicon, t. 4.1-2, Mauk, 1862-1864.

Schwyzer, Eduard. Griechische Grammatik, t. 1, C.H. Beck, 1939.

Segura Munguía, Santiago i Torres Ripa, Javier. Historia de las plantas en el mundo antiguo. Universidad de Deusto, Consejo Superior de Investigaciones Científicas.

Słownik grecko-polski, red. Z. Abramowiczówna, t. 4, PWN 1965.

Striano, Araceli. „Laconian, Messenian”. Encyclopedia of Ancient Greek Language and Linguistics, red. Georgios K. Giannakis, t. 2, Brill 2014, ss. 287-288.

Terencjusz Warron, Marek. O gospodarstwie rolnym. Tłum. Ireneusz Mikołajczyk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 1991.

Trudgill, Peter. „Modern Greek Dialects. A Prelimary Classification”. Journal of Greek Linguistics, t. 4, 2003, ss. 45-64.

Witczak, Krzysztof Tomasz. „On the Chronology of the Loss of *λ in Tsakonian (Late Laconian)”. Graeco-Latina Brunensia, t. 20, nr 2, 2015, ss. 177-188.

Wodtko, Dagmar S., Irslinger, Britta i Schneider, Carolin. Nomina im indogermanischen Lexikon. Winter, 2008.

Zacharis, Asterios S. Dasikó oikologikó lexikó. Dorikós, 2007 [Ζαχάρης, Αστέριος Σ. Δασικό οικολογικό λεξικό. Δωρικός, 2007].