Canis lupus familiaris. Symbolika psa w historii, sztuce i literaturze – zarys problematyki

Abstrakt

Pies towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów. Brał udział w polowaniach, służył jak stróż mienia, pupil do zabaw, dlatego kojarzono go z cechami pozytywnymi, takimi jak wierność, oddanie, czujność, przywiązanie. Przez wieki zyskał szereg odniesień w kulturze i sztuce, mających charakter tak pozytywny, jak i negatywny. Warto zaznaczyć, że jest on, obok kota, tym zwierzęciem, które jest obecne we wszystkich kulturach i wierzeniach od zarania dziejów po dzień dzisiejszy. Już w starożytności zyskał szczególne miejsce na dworze faraonów, a także w panteonie bogów w Egipcie czy pośród bogów greckich, jako ich towarzysz. Był obecny w życiu bogatych i biednych, wykorzystywany do różnorakich celów. Nie dziwi także bogata symbolika biblijna, która, co ciekawe, w Starym Testamencie ma znaczenie negatywne, zastąpione później wykładnią pozytywną w Nowym Testamencie, u Ojców Kościoła i w hagiografii. Pies był zatem nie tylko symbolem wierności, oddania, ofiarności i odwagi, ale też symbolem rozwiązłości, chciwości, zachłanności, wrogości, co ukazano w niniejszym wywodzie, odwołując się do różnych motywów biblijnych i artystycznych. Wierzenia ludowe podkreślają znaczenie psa w gusłach, magii, a nawet leczeniu, prezentując go jako zwierzę niezwykłe. Pojawia się on również w takich sferach, jak heraldyka, numizmatyka, sfragistyka, a także znaczki pocztowe i medale. Dzisiejsza kultura masowa wytworzyła szereg nowych odniesień do psa w filmie, literaturze, komiksie, animacji, łącząc w sobie bogactwo symboliki wypracowane przez wieki, zwłaszcza ikony wierności i oddania.