Krakowska kurtyna Henryka Siemiradzkiego: alegorie i rebusy

Agnieszka Kuczyńska

doi:10.18290/rh21694-18

Agnieszka Kuczyńska Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Polska https://orcid.org/0000-0002-4436-0038

DOI: https://doi.org/10.18290/rh21694-18

Słowa kluczowe: alegoria, rebus, kurtyna teatralna, Henryk Siemiradzki, malarstwo XIX wieku

Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest namalowana przez Henryka Siemiradzkiego kurtyna Teatru Miejskiego (obecnie Teatru im. Juliusza Słowackiego) w Krakowie traktowana jako przykład szczególnej formuły malarstwa alegorycznego na swój sposób pokrewnej rebusom, które – jak świadczą liczne zachowane w szkicownikach przykłady – z upodobaniem uprawiał artysta. Zidentyfikowanie nowych źródeł ikonograficznych (przede wszystkim Les Dieux antiques Stéphane’a Mallarmé) i poszerzenie kontekstu dotychczasowych analiz pozwoliło na nowo postawić pytania o źródła twórczości i rolę wyobraźni w malarstwie późnoakademickim. Zestawienie alegorycznego programu kurtyny z konstruowanymi przez malarza rebusami (ze szkicowników zachowanych w Muzeum Narodowym w Krakowie) problematyzuje charakterystyczne dla epoki relacje między słowem a obrazem.

Bibliografia

Boniecki, Edward. „Jak Henryk Siemiradzki malował kurtynę dla Teatru Miejskiego w Krakowie. Listy malarza do Konrada Wentzla”. Pamiętnik Teatralny, nr 1, 2019, ss. 113-119.

Boys-Stones, George R. „Introduction”. Metaphor, Allegory, and the Classical Tradition. Ancient Thought and Modern Revisions, red. George R. Boys-Stones, Oxford University Press, 2003, ss. 1-5.

Sztuka Europy Wschodniej, t. V: Co znajduje się w obrazach Siemiradzkiego?, red. Jerzy Malinowski, Tako Publishing House, 2018.

Didi-Huberman, Georges. „Obraz jako rozdarcie i śmierć wcielonego Boga”. Tłum. Mirosław Loba, Artium Quaestiones, nr 10, 2000, ss. 229-303.

Dizionario d’ogni mitologia ed antichità, t. I-VI, red. Girolamo Pozzoli, Milano, Batelli e Fanfani, 1819-1824.

Gadamer, Hans-Georg. Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej. Tłum. Bogdan Baran, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004.

Gielarowski, Andrzej. Kryzys kultury, kryzys człowieka. Fenomenologiczna krytyka kultury: Husserl, Lévinas, Henry. Wydawnictwo WAM, 2016.

Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. Wykłady o estetyce. t. 1. Tłum Janusz Grabowski i Adam Landman, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1964.

Heidegger, Martin. „Czas światoobrazu”. Drogi lasu. Tłum. Krzysztof Wolicki, Fundacja Aletheia, 1997, ss. 67-96.

Kraj, nr 13, 1894, s. 19.

Kuczyńska, Agnieszka. Malowane kurtyny teatralne Henryka Siemiradzkiego. Towarzystwo Naukowe KUL, 2010.

Mallarmé, Stéphane. Les Dieux antiques. Nouvelle mythologie illustrée d'après George W. Cox et les travaux de la science moderne à l’usage des lycées, pensionnats, écoles et des gens du monde. Paris, J. Rotschild, 1880.

Markowski, Michał Paweł. „Nicość i czcionka. Wprowadzenie do lektury „Rzutu kośćmi” Stéphane’a Mallarmé”. Stéphane Mallarmé. Rzut kośćmi nigdy nie zniesie przypadku. Tłum. Tomasz Różycki, Korporacja Ha!art, 2005, ss. 9-23.

Nietzsche Friedrich. Narodziny tragedii, czyli hellenizm i pesymizm [1872]. Tłum. Leopold Staff, J. Mortkowicz, 1907.

Nowakowska-Sito, Katarzyna. Między Wawelem a Akropolem. Antyk i mit w sztuce polskiej przełomu XIX i XX wieku. Historia pro Futuro, 1996.

Ochorowicz, Julian. Wiedza tajemna w Egipcie. Opowiadanie historyczno-przyrodnicze. Warszawa, Drukarnia Granowskiego i Sikorskiego, 1898.

Brisset, Claire-Akiko, Florence Dumora i Marianne Simon-Oikawa, redaktorzy. Rébus d’ici et d’ailleurs: écriture, image, signe. Maisonneuve&Larose/hémisphère, 2018.

Okoń, Waldemar. Stygnąca planeta. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2002.

Sarnecki, Zygmunt. „Henryk Siemiradzki. Szkic okolicznościowy”. Tygodnik Ilustrowany, nr 50, 1900, s. 992.

Schopenhauer, Arthur. W poszukiwaniu mądrości życia. Parerga i paralipomena, t. 2. Tłum. Jan Garewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.

Vernus, Pascal. „La naissance de l’écriture dans l’Égypte ancienne”. Archéo-Nil, nr 3, 1993: «Lectures de l’espace figuratif dans l’Égypte ancienne», ss. 75-108.

Wyspiański, Stanisław. Listy zebrane, t. 2: Listy do Lucjana Rydla, red. Leon Płoszewski i Maria Rydlowa, cz. 1, Wydawnictwo Literackie, 1979, list z 6.03.1895, ss. 278-281.

„Spis książek Henryka Siemiradzkiego”, Biblioteka książąt Czartoryskich, rkps 1588.