Jakub Labinger – wstępne uwagi na temat jego œuvre

Andrzej Betlej; Anna Fertsch

doi:10.18290/rh21694-9

Andrzej Betlej Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska https://orcid.org/0000-0002-3644-9534
Anna Fertsch https://orcid.org/0000-0002-9583-5136

Słowa kluczowe: Lwów, środowisko artystyczne, XVIII wiek, produkcja graficzna, ikonografia, wzorce artystyczne, Jakub Labinger, rytownicy

Abstrakt

Artykuł prezentuje dorobek rytownika Jakuba Labingera, aktywnego w Krakowie, Warszawie i we Lwowie między około 1726 a 1767 r. Przedstawiony został między innymi na nowo zestawiony katalog prac artysty, znacznie rozbudowany w stosunku do dotychczas funkcjonującego w literaturze naukowej. Z sztycharzem można związać blisko 90 rycin, co czyni go główną, po Janie Józefie Filipowiczu, postacią lwowskiego środowiska artystycznego. W artykule zostały wskazane najważniejsze obszary aktywności Labingera z podkreśleniem faktu, że realizował on głównie zamówienia od zleceniodawców zakonnych. Osobno została potraktowania kwestia kopiowania wzorców zachodnioeuropejskich, głównie augsburskich.

Bibliografia

Aleksandrovych, Volodymyr. „Obrazotvorche mystetstvo (L’viv u 1648-1772 pp.)”. Istoriya L’vova: u tr’okh tomakh, t. 1: 1256-1772, red. Yaroslav Isayevych, Mykola Lytvyn i Feodosiy Stebliy, Tsentr Yevropy, 2006 [Александрович, Володимир. „Образотворче мистецтво (Львів у 1648-1772 pp.)”. Історія Львова: у трьох томах, t. 1: 1256-1772, ред. Ярослав Ісаєвич, Микола Литвин, Феодосій Стеблій, Центр Європи, 2006], ss. 266-269.

Bernatowicz, Tadeusz. Mitra i buława. Królewskie ambicje książąt w sztuce Rzeczypospolitej szlacheckiej (1697-1763). Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2011.

Betlej, Andrzej. „Kościół pw. św. Andrzeja Apostoła i klasztor OO. Bernardynów”. Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. Jan K. Ostrowski, cz. 1: Kościoły i klasztory Lwowa z okresu przedrozbiorowego (2), t. 20, Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, 2012, ss. 13-70.

Betlej, Andrzej. Paweł Giżycki SJ, architekt polski XVIII wieku. Societas Vistulana, 2003.

Betlej, Andrzej. Sibi, Deo, Posteritati. Jabłonowscy a sztuka XVIII wieku. Societas Vistulana, 2010.

Betlej, Andrzej. „Uroczystości okazjonalne we Lwowie w XVIII wieku”. Velis quod possis. Studia z historii sztuki ofiarowane Profesorowi Janowi Ostrowskiemu, red. Andrzej Betlej, Katarzyna Brzezina-Scheurer, Agata Dworzak, Marcin Fabiański, Piotr Krasny, Michał Kurzej, Dagny Nestorow. Societas Vistulana, 2016, ss. 61-66.

Betlej, Andrzej. „Arbor celsissimae Domus Jablonovianae, 1755”. #dziedzictwo. Katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, red. Andrzej Szczerski, Muzeum Narodowe w Krakowie 2017, ss, 403-403.

Betlej, Andrzej, i Anna Markiewicz. Pałac w Cucułowcach w świetle inwentarza pośmiertnego Jerzego Stanisława Dzieduszyckiego z 1731 roku. Wydawnictwo Attyka, 2016.

Boberski, Wojciech. „Maryjne sanktuarium karmelitów w Białyniczach. Architektura i sztuka «Białoruskiej Częstochowy»”. Sztuka kresów wschodnich, t. 6, red. Andrzej Betlej i Piotr Krasny, Oficyna Wydawnicza TEXT, 2005, ss. 123-150.

Bublikova, Jana. Grafická alba Trinitáři II. a Trinitáři III. ze sbírek arcibiskupství olomouckého. Praca magisterska obroniona w Katedrze Historii Sztuki Uniwersytetu Paalackého w Ołomuńcu pod kierunkiem doc. dr. Jana Zapletalová, Ołomuniec 2019. Theses.cz – Vysokoškolské kvalifikační práce. https://theses.cz/ id/dgh5ca/Diplomov_prce_Jana_Bublkov.pdf. Dostęp 28.01.2021.

Chadyka, Aliaksiej. „Sviaty Jazafat Kuncevič: skladannie kuĺtu i ikanahrafii ŭ Bielarusi”. Naša Viera [Хадыка, Аляксей. „Святы Язафат Кунцэвіч: складанне культу і іканаграфіі ў Беларусі”. Наша Вера], № 2 (36), 2006, s. 2.

Chrościcki, Juliusz A. Pompa Funebris. Z dziejów kultury staropolskiej. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974.

Chwalewik, Edward. „Jan Filipowicz rytownik i drukarz (Z dziejów exlibrisu lwowskiego)”. Studia nad książką poświęcone pamięci Kazimierza Piekarskiego. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 1951, ss. 223-239.

Czyż, Piotr. „Ryciny heraldyczne XVII–XVIII wieku w kolekcji Józefa Ignacego Kraszewskiego w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie”. Dziedzictwo i pamięć kresów wschodnich Rzeczypospolitej. II muzealne spotkania z kresami, red. Tadeusz Skoczek, Muzeum Niepodległości, 2017, ss. 185-196.

Dacka-Górzyńska, Iwona. „Korona polska” Kaspra Niesieckiego. Pomnik staropolskiego piśmiennictwa heraldycznego. Wydawnictwo DiG, 2004.

Dobrowolski, Tadeusz. Historia sztuki polskiej, t. 2, Wydawnictwo Literackie, 1962.

Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, z. 6: Małopolska – Ziemie ruskie, oprac. Alodia Kawecka-Gryczowa, Krystyna Korotajowa i Wojciech Krajewski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1960.

Dworzak, Agata. Lwowskie środowisko artystyczne w XVIII wieku w świetle ksiąg metrykalnych i sądowych. Wydawnictwo Attyka, 2018.

Dywan, Tomasz. Kształtowanie kultury prowincjonalnej w katolickich sanktuariach na kresach południowo-wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2014.

Estreicher, Karol. Bibliografia polska. Czcionkami Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1891 (t. 12 ), 1896 (t. 14), 1915 (t. 15), 1898 (t. 16 ), 1899 (t. 17 ), 1910 (t. 23), 1936 (t. 31), 1939 (t. 33).

Fertsch, Anna. Twórczość Jakuba Labingera, lwowskiego miedziorytnika z XVIII wieku. Maszynopis pracy magisterskiej, Instytut Historii Sztuki UJ, 2017.

Gębarowicz, Mieczysław. Mater Misericordiae, Pokrow-Pokrowa w sztuce i legendzie środkowowschodniej Europy. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986.

Gieysztor, Aleksander. Rzeczpospolita w dobie Jana III. Katalog wystawy Zamku Królewskiego, Archiwum Głównego Akt Dawnych i Biblioteki Narodowej. Zamek Królewski w Warszawie, 1983.

Grabowski, Ambroży. Początki ikonografii naszej, Warszawa, Biblioteka Warszawska 3, 1857.

Grochala, Anna. „Graficzne tezy filozoficzne w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. Studenci i protektorzy, rysownicy i rytownicy, forma i treści – krótki przegląd zagadnień” Initium sapientiae humilitas. Studia ofiarowane Profesorowi Jakubowi Pokorze z okazji 70. urodzin, red. Magdalena M. Olszewska, Agnieszka Skrodzka, Anna Sylwia Czyż, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Instytut Historii Sztuki, 2015, ss. 252-273.

Grochala, Anna. „Dekoracja na egzekwiach za księcia Michała Serwacego Wiśniowieckiego w kościele Jezuitów w Krzemieńcu 4 lipca 1745”. Przeraźliwe echo trąby żałosnej do wieczności wzywającej. Śmierć w kulturze dawnej Polski od średniowiecza do XVIII wieku. Katalog wystawy w Zamku Królewskim w Warszawie, red. Przemysław Mrozowski, Zamek Królewski w Warszawie, 2000, ss. 156-157.

Jakimowicz, Irena. Pięć wieków grafiki polskiej. Katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Warszawie. Muzeum Narodowe w Warszawie, 1997.

Jaworska, Jadwiga. „Jakub Labinger”. Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 4, Instytut Sztuki PAN, 1986, ss. 415-416.

Juda, Maria. Privilegia typographica Polonorum. Polskie przywileje drukarskie 1493-1793. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2010.

Juda, Maria. „Uprzywilejowane drukarnie we Lwowie doby staropolskiej”. Folia Bibliologica”, t. 55/56, 2013/2014, ss. 11-18.

Katalog 128 aukcji antykwarycznej, 15.20.2020. Antykwariat Rara Avis, 2020.

Katalog XLI aukcji książek i grafiki. Lamus Dom Aukcyjny, 2015.

Knapiński, Ryszard. „Ikonografia maryjna w aspekcie trynitarnym”. Salvatoris Mater, t. 2, 2000, ss. 186-213.

Knapiński, Ryszard. „Ikonografia hagiograficzna w kontekście wojen tureckich w grafice europejskiej xvi-xviii wieku”. Roczniki Humanistyczne, t. 58, z. 4, 2010, ss. 87-146.

Kołaczkowski, Julian. Słownik rytowników polskich tudzież obcych w Polsce zamieszkałych lub czasowo w niej przebywających, od najdawniejszych do najnowszych czasów. Lwów, Z drukarni Towarzystwa im. Szewczenki pod zarządem F. Sarnickiego, 1874.

Kozińska-Chachaj, Joanna. „Starodruki lwowskie w zbiorach Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie”. Bibliotekarz Lubelski, t. 62, 2019, ss. 31-69.

Kraszewski, Józef Ignacy. Catalogue d’une collection iconographique polonaise, composée des dessins originaux, gravures, xylographies, lithographies, illustrant l’histoire, la géographie, antiquités, costumes, mœurs, armes, meubles etc. de l’ancienne Pologne, de ses provinces et pays limitrophes. Dresde, Imprimerie de Hellmuth Henkler, 1865.

Kuczyński, Stefan K. „Gra w herby, czyli przyczynek do popularyzacji heraldyki w XVIII w.” Drogą historii. Studia ofiarowane Profesorowi Józefowi Szymańskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. Piotr Dymmel, Krzysztof Skupieński, Barbara Trelińska, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2001, ss. 325-333.

Kukiz, Tadeusz Kukiz. Wołyńskie Madonny i inne obrazy sakralne z diecezji łuckiej. Ośrodek „Wołanie z Wołynia”, 1998.

Łepkowski, Józef. Sztuka. Zarys jej dziejów. Kraków, Drukarnia „Czasu”, 1872.

Łomnicka-Żakowska, Ewa. Grafika portretowa epoki saskiej w Polsce w relacji z późnobarokową grafiką europejską. Wydawnictwo Neriton, 2003.

Łomnicka-Żakowska, Ewa. „O religijnej grafice ilustracyjnej w Wilnie około połowy wieku XVIII”. Dailė LDK miestuose: poreikiai ir užsakymai. Kultūros, filosofijos ir meno institutas, 2006, ss. 165-201.

Łomnicka-Żakowska, Ewa. Grafika polska XVIII wieku: rytownicy polscy i w Polsce działający. Wydawnictwo DiG, 2008.

Mączyński, Ryszard. „Mater Gratiarum Varsaviensis. Wizerunki Madonny Łaskawej w sztuce polskiej”. Rocznik Historii Sztuki, t. 21, 1995, ss. 249-315.

Mączyński, Ryszard. Nowożytne konfesje polskie: artystyczne formy gloryfikacji grobów świętych i błogosławionych w dawnej Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Naukowe UMK, 2003.

Michalczyk, Zbigniew. W lustrzanym odbiciu. Grafika europejska a malarstwo Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych ze szczególnym uwzględnieniem późnego baroku. Instytut Sztuki PAN, 2016.

Niklas, Tomasz. „Cudowne wizerunki maryjne w grafice Jana Filipowicza”. Między Wrocławiem a Lwowem. Sztuka na Śląsku, w Małopolsce i na Rusi Koronnej w czasach nowożytnych, red. Andrzj Betlej, Katarzyn BrzezinaScheuerer, Piotr Oszczanowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2011, ss. 333-338.

Niklas, Tomasz. „Działalność artystyczna Jana Józefa Filipowicza, XVIII‑wiecznego rytownika – podsumowanie kwerend w placówkach lwowskich i krajowych”. Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej, t. 5, red. Wojciech Walczak i Karol Łopatecki, Instytut Badań Nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, 2013, ss. 197-224.

Niklas, Tomasz. Twórczość artystyczna Jana Józefa Filipowicza, lwowskiego rytownika z XVII wieku, maszynopis pracy doktorskiej napisanej pod kierunkiem dra hab. Ryszarda Mączyńskiego w Katedrze Historii Sztuki i Kultury UMK, Toruń, 2015.

Paszenda, Jerzy. „Nowe wiadomości o pracach Pawła Giżyckiego”. ,Biuletyn Historii Sztuki, t. 34, 1972, ss. 61-65.

Paszenda, Jerzy. „Paweł Giżycki”. Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 2, Instytut Sztuki PAN, 1992, ss. 354.

Pawlikowski, Gwalbert. „Wiadomość o rytownikach Polakach i cudzoziemcach u nas osiadłych”. Czasopism Naukowy Księgozbioru Publ. im. Ossolińskich”, t. 2, z. 3, 1829, ss. 101-106.

Pokora, Jakub. „Paideia w Polsce w XVIII wieku. Nieborowski portret Michała Hieronima Radziwiłła i planszowa gra w herby Józefa Aleksandra Jabłonowskiego”. Psy, błazny, dzieci, królowie... Studia nad sztuką XV-XVIII wieku. Instytut Sztuki PAN, ss. 70-76.

Rastawiecki, Edward. Słownik rytowników polskich tudzież obcych w Polsce osiadłych lub czasowo w niej pracujących. Poznań, Towarzystwo Przyjaciół Nauk Poznańskie, 1886.

Sawicka, Stanisława. Grafika polska. Przewodnik po wystawie retrospektywnej. Muzeum Narodowe w Warszawie, 1938.

Spis rycin przedstawiających portrety przeważnie polskich osobistości w zbiorze Emeryka hrabiego Hutten-Czapskiego w Krakowie, Czcionkami Drukarni „Czasu”, nakładem hr. Emerykowej Hutten-Czapskiej, 1901.

Stare ryciny polskie. Pamiętnik wystawy starych rycin polskich ze zbioru Dominika Witke-Jeżewskiego. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości, 1914.

Szablowski, Jerzy. Ze studiów nad ikonografią śmierci w malarstwie polskim XVII wieku. Nadbitka z Przeglądu Powszechnego, 1934.

Tazbir, Janusz. „Próba określenia kultury szlacheckiej w Polsce przedrozbiorowej”. Tradycje szlacheckie w kulturze polskiej, red. Zofia Stefanowska, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1976.

Ukrayins’kyy portret XVI-XVIII stolit’. Kataloh-al’bom, red. Halyna Byelikova i Larysa Chlenova, Artaniya Nova [Український портрет ХVI-ХVIII ст., ред. Галина Бєлікова і Лариса Членова, Артанія Нова], 2006.

Wanat, Benignus Józef. Zakon Karmelitów Bosych w Polsce. Klasztory karmelitów i karmelitanek bosych 1605-1975. Wydawnictwo OO. Karmelitów, 1979.

Wiliński, Stanisław. U źródeł portretu staropolskiego. Arkady, 1958.

Witko, Andrzej. Sztuka w służbie Zakonu Trójcy Świętej w siedemnastym i osiemnastym stuleciu. Instytut Sztuki PAN, 2002.

Witkowska, Aleksandra, i Joanna Nastalska-Wiśnicka. Ku ozdobie i obronie Rzeczypospolitej. Maryjne miejsca święte w drukach staropolskich. Wydawnictwo Werset, 2013.

Zanimirska, Halina. „Geneza kultu obrazu Najświętszej Marii Panny Łaskawej i rzeźby Matki Boskiej Passawskiej w Warszawie w 2. poł XVII wieku”. Biuletyn Historii Sztuki, t. 33, 1971, ss. 415-418.