Kościół katolicki we francuskojęzycznych ujęciach historii – geografii – kultury Polski/Rzeczypospolitej opracowanych we Francji w latach 1835–1842 przez emigrantów polskich

Leszek Wojciechowski

doi:10.18290/rh21692-3

Leszek Wojciechowski Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Nauk Humanistycznych, Polska https://orcid.org/0000-0001-6024-0127

Słowa kluczowe: Leonard Chodźko, Karol Forster, obraz Kościoła katolickiego w XIX w.

Abstrakt

W artykule zostały przedstawione trzy obszerne dzieła powstałe i wydane we Francji po powstaniu listopadowym, a opracowane w środowisku polskich emigrantów. Dzieła te prezentowały czytelnikowi francuskiemu systematyczny wykład historii Polski/Rzeczypospolitej. Zawierały poza tą główną treścią artykuły mówiące o geografii Rzeczypospolitej oraz o kulturze i zagadnieniach dotyczących religii. Posiadały liczne ilustracje. Najobszerniejsze spośród tych dzieł to La Pologne pittoresque, Polska malownicza; wydane zostało w trzech tomach w latach 1835‒1845. W latach 1839‒1841 ukazało się kolejne dzieło omawiające wspomniane tematy, La Pologne illustrée, Polska ozdobnicza. Głównym redaktorem tych prac był Leonard Chodźko (1800‒1871). Natomiast w 1840 r. Karol Forster (1800‒1879) opublikował Pologne. Dzieła zyskały dużą popularność. W artykule zajęto się problemem prezentacji roli Kościoła katolickiego w historii Polski/Rzeczypospolitej, a także prezentacji różnych elementów życia religijnego. Wskazano na kilka zasadniczych wątków ideowych dostrzeganych w tejże prezentacji. Podkreślono zauważalną obecność zagadnień religijnych we wspomnianych dziełach, co pozytywnie wyróżnia je na tle ówczesnych prac podobnego rodzaju.

Bibliografia

Banach, Andrzej. Polska książka ilustrowana 1800–1900. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1959.

Bibliografia literatury polskiej. Nowy Korbut, red. I. Śliwińska i in., t. VII–IX. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1968–1972.

Borkowska, Władysława. „Chodźko Leonard”. W Polski słownik biograficzny, t. III, red. W. Konopczyński, 386-388. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1937.

Bronowski, Franciszek. Idea gminowładztwa w polskiej historiografii. Geneza i formowanie się syntezy republikańskiej J. Lelewela. Łódź‒Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1969.

Czapska, Maria. „Chodźkowa Olimpia Ludwika z Maleszewskich”. W Polski słownik biograficzny, t. III, red. W. Konopczyński, 389-390. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1937.

Estreicher, Karol. Bibliografia polska XIX stólecia [sic], t. I–III. Kraków: nakładem Akademii Umiejętności, 1872–1876.

Francastel, Pierre. La Pologne pittoresque. Grenoble: B. Arthaud, 1934.

Głąbiński, Stanisław. „Choński Henryk”. W Polski słownik biograficzny, red. W. Konopczyński, t. III, 419. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1937.

Grabski, Andrzej Feliks. Troski i nadzieje. Z dziejów polskiej myśli społecznej i politycznej XIX wieku. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1981.

Grabski, Andrzej Feliks. Zarys historii historiografii polskiej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2003.

Greimas, Algirdas Julien. O bogach i ludziach. Studia z mitologii litewskiej, tłum. B. Marszalik [seria: Biblioteka Klasyków Antropologii]. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2007.

Jaskuła, Roman. Karol Forster. Emigracyjny działacz, pisarz i wydawca 1800–1879. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2002.

Kalembka, Sławomir. Wielka Emigracja 1831–1863. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2003.

Kieniewicz, Stefan. „Mierosławski Ludwik”. W Polski słownik biograficzny, t. XX, red. E. Rostworowski, 812-815. Wrocław‒Warszawa‒Kraków‒Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1975.

Konopczyński, Władysław. Dzieje Polski nowożytnej, oprac. J. Dzięgielewski, M. Nagielski, [t. I–II]. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 2003.

Litak, Stanisław. „Kościół w Polsce w okresie Oświecenia do 1795 roku”. W Historia Kościoła, t. IV [1715–1848], red. L.J. Rogier, G. de Bertier de Sauvigny, J. Hajjar, tłum. T. Szafrański, 395-453. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1987.

Manteufflowa, Maria. „Maleszewski (Maliszewski) Piotr Paweł Jan”. W Polski słownik biograficzny, t. XIX, red. E. Rostworowski, 306-308. Wrocław‒Warszawa‒Kraków‒Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1974.

Markiewicz, Zygmunt i Sivert Tadeusz. Melpomena polska na paryskim bruku. Teatralia polskie we Francji w XIX wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973.

Merzbach, Henryk. Prace numizmatyczne Joachima Lelewela w Belgii. Kraków: nakładem Towarzystwa Numizmatycznego, 1889 [odbitka z „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologicznych”].

Michalski, Maciej. Dawni Słowianie w tradycji polskiej I połowy XIX w. W poszukiwaniu tożsamości wspólnotowej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2013.

Rostworowski, Emanuel. „Podoski Gabriel Jan”. W Polski słownik biograficzny, t. XXVII, red. E. Rostworowski, 149-161. Wrocław‒Warszawa‒Kraków‒Gdańsk‒Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1983.

Stolzman, Małgorzata. „Narbutt (Ostryk-Narbutt) Teodor Mateusz”. W Polski słownik biograficzny, t. XXII, red. E. Rostworowski, 537-539. Wrocław‒Warszawa‒Kraków‒Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1977.

Straszewska, Maria. Życie literackie Wielkiej Emigracji we Francji 1831–1840. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970.

Tyrowicz, Marian. „Forster Karol”. W Polski słownik biograficzny, t. VII, red. W. Konopczyński, 67-69. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, Polska Akademia Nauk, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1948–1958.

Wernicki, Aleksander. Leonard Chodźko i jego prace. Krótki rys biograficzny i naukowy. Lwów: Księgarnia Polska, 1880.

Wierzbicka, Maria. Dawne syntezy dziejów Polski. Rozwój i przemiany koncepcji metodologicznych [seria: Monografie z Dziejów Nauki i Techniki, t. XCV). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1974.

Wyrozumski, Jerzy. Kazimierz Wielki. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982.

Ziółek, Jan. Studia nad myślą polityczną Wielkiej Emigracji. Napoleon I i Napoleon III. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1995.

Żychowski, Marian. Ludwik Mierosławski 1814–1878. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963.

Żywczyński, Mieczysław. „Watykan i Metternich a sprawa polska w latach 1836–1848”, [odbitka ze Sprawozdań Towarzystwa Naukowego Warszawskiego 32, z. 1-3 (1939), Wydział II]: 27-37.