Ślady twórczości Juliusza Słowackiego we wczesnych dramatach Karola Wojtyły (Hiob, Jeremiasz)

Agnieszka Jarosz

doi:10.18290/rh.2068s-12

Agnieszka Jarosz Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Polska https://orcid.org/0000-0001-6204-4701

DOI: https://doi.org/10.18290/rh.2068s-12

Słowa kluczowe: Karol Wojtyła, Hiob, Jeremiasz, Juliusz Słowacki, Ksiądz Marek, misterium, romantyzm, historiozofia romantyczna, naród, mistyk, ideał rycerza, ideał duchownego, misja Polski

Abstrakt

Artykuł dotyczy dwóch juwenilnych dramatów Karola Wojtyły – Hioba i Jeremiasza, napisanych w 1940 roku. Utwory te powstały pod wpływem trudnej wojennej rzeczywistości. Pierwszym i głównym tekstem, który zainspirował te dwa dramaty, jest Biblia. Wskazują na to już ich tytuły. Jednak na kształt świata poetyckiego obu tych utworów bardzo mocny wpływ wywarł również model polskiego romantyzmu. Artykuł stanowi próbę wskazania zarówno w Hiobie, jak i Jeremiaszu myśli bliskich romantycznej historiozofii mesjanistycznej. W syntetyczny sposób ujmuje głównie dostrzegalne w wymienionych dziełach Wojtyły punkty zbieżne z motywami obecnymi w dziele Juliusza Słowackiego, zwłaszcza w dramacie Ksiądz Marek, który rozpoczął okres mistyczno-genezyjskiej twórczości romantyka. Zwraca się tu uwagę m.in. na obecne we wszystkich trzech tekstach cechy gatunkowe misterium (zbliżone do kształtu gatunkowego misterium dojrzałego baroku, które reprezentują dzieła Calderona). Wśród tych cech wymienia się m.in. kompozycję utworów, konstrukcję czasu i przestrzeni, kreację obrazów, zasadę „teatru w teatrze” oraz wizyjność. Szkicowo zestawiane są również ujęcia głównych idei oraz kreacje tytułowych postaci (Hioba, Jeremiasza i Księdza Marka).

Bibliografia

Ceglińska, Anetta. „Stylizacja biblijna w dramacie Jeremiasz Karola Wojtyły”. Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, nr 42, 1996, ss. 5–32.

Ciechowicz, Jan. „Światopogląd teatralny Karola Wojtyły”. Pisarstwo Karola Wojtyły – Jana Pawła II w oczach krytyków i uczonych. Antologia, red. Krzysztof Dybciak, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2019, ss. 424–435.

Dzikowski, M. „Wartości, wybory, parafrazy – Jeremiasz Karola Wojtyły”. Słowo – myśl – ethos w twórczości Jana Pawła II, red. Zbigniew Trzaskowski, Jedność, 2005, ss. 15–28.

Jarosz, Agnieszka. W stronę teatru mistyczno-genezyjskiego. „Ksiądz Marek” Juliusza Słowackiego.

Wydawnictwo KUL, 2019.

Kaczmarek, Wojciech. „Przeniknąć człowieka. Osoba i słowo w dramaturgii Karola Wojtyły”. Pisarstwo Karola Wojtyły – Jana Pawła II w oczach krytyków i uczonych. Antologia, oprac. Krzysztof Dybciak, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2019, ss. 482–493.

Korespondencja Juliusza Słowackiego, oprac. Eugeniusz Sawrymowicz, t. 2, Ossolineum, 1962–1963.

Maciejewski, Jarosław. „Karol Wojtyła i Jan Paweł II wobec literatury”. Pisarstwo Karola Wojtyły – Jana Pawła II w oczach krytyków i uczonych. Antologia, red. Krzysztof Dybciak, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2019, ss. 116–146.

Okoń, Jan. „Życiowy profil poety (o drodze twórczej Karola Wojtyły)”. Pisarstwo Karola Wojtyły – Jana Pawła II w oczach krytyków i uczonych. Antologia, red. Krzysztof Dybciak, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2019, ss. 86–110.

Olszewska, Maria. „Wojtyła – dramaturg: filologiczna przeszłość Karola Wojtyły”. Teologia Polityczna 15.10.2018, https://teologiapolityczna.pl/prof-maria-jolanta-olszewska-wojtyla-%E2%80%93dramaturg-filologiczna-przeszlosc-jana-pawla-ii. Dostęp 25.05.2020.

Ołdakowska-Kuflowa, Mirosława. Blask Słowa. Inspiracja biblijna w twórczości literackiej Jana Pawła II. Instytut Teologii Biblijnej Verbum, 2004.

Piwińska, Marta. „Wstęp”. Juliusz Słowacki, Ksiądz Marek, oprac. Marta Piwińska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1991, wyd. III, ss. III–CXXXII.

Sawicki, Stefan. „Trylogia dramatyczna Karola Wojtyły”. Pisarstwo Karola Wojtyły – Jana Pawła II w oczach krytyków i uczonych. Antologia, red. Krzysztof Dybciak, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2019, ss. 443–454.

Słowacki, Juliusz. „Ksiądz Marek”. Dzieła wszystkie, red. Juliusz Kleiner, t. 6. Wyd. 2, Zakład im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1955, ss. 27–130.

Sokulski, Michał. „Echa mesjanizmów: sarmackiego i romantycznego w wizji polskich dziejów Karola Wojtyły (Jeremiasz) – Jana Pawła II (homilie z pielgrzymek do ojczyzny)”. Pisarstwo Karola Wojtyły – Jana Pawła II w oczach krytyków i uczonych. Antologia, red. Krzysztof Dybciak, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2019, ss. 720–744.

Taborski, Bolesław. „Karol Wojtyła – poeta dramaturg”. Pisarstwo Karola Wojtyły – Jana Pawła II w oczach krytyków i uczonych. Antologia, red. Krzysztof Dybciak, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2019, ss. 397–402.

Trzaskowski, Zbigniew. „Amnezja – aktualizacja – antycypacja. Biblijne oblicze Hioba Karola Wojtyły”. Idee i wartości. Humaniora Jana Pawła II, red. Marzena Marczewska, Zbigniew Trzaskowski, Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach, 2005, ss. 49–69.

Wojtyła, Karol. „Hiob”. Poezje, dramaty, szkice. Jan Paweł II. Tryptyk rzymski. Wstęp Marek Skwarnicki, Znak, 2004, ss. 179–245.

Wojtyła, Karol. „Jeremiasz”. Poezje, dramaty, szkice. Jan Paweł II. Tryptyk rzymski. Wstęp Marek Skwarnicki, Znak, 2004, ss. 246–313.

Zarębianka, Zofia. „Medytacja znaczeń – o specyfice dykcji poetyckiej Karola Wojtyły”. Przestrzeń słowa. Twórczość literacka Karola Wojtyły – Jana Pawła II, red. Zofia Zarębianka i Jan Machniak, Wydawnictwo św. Stanisława BM, 2006, ss. 99–105.