Krakowski klasztor kanoników regularnych laterańskich jako mecenas kultury muzycznej (1668-1676)

Czesław Grajewski

doi:10.18290/rh206812-3

Czesław Grajewski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Polska https://orcid.org/0000-0002-2692-8232

DOI: https://doi.org/10.18290/rh206812-3

Słowa kluczowe: muzyka, kanonicy regularni laterańscy, Kraków, klasztor

Abstrakt

W Archiwum kościoła pw. Bożego Ciała w Krakowie znajduje się księga rachunkowa (Expensa pecuniae) prowadzona przez zakrystianów w latach 1616-1676. Artykuł, będący dopełnieniem wcześniejszych prac, dotyczy zapisów od roku 1668, wówczas bowiem zakrystian odnotował po raz pierwszy użycie pozytywu w ceremoniach liturgicznych. Autor przeanalizował te notatki, które dotyczą wydatków na muzykę kościelną. Zakonnicy płacili śpiewakom, instrumentalistom za uświetnienie muzykom liturgii, ale na szczególną uwagę zasługują te notatki, w których jest mowa o muzyce instrumentalnej. Użycie pozytywu w trakcie procesji w uroczystość odpustową przemawia, zdaniem autora, za praktykowaniem nowoczesnej muzyki w stylu koncertującym, poświadczając recepcję zachodnich osiągnięć kompozytorskich na gruncie polskim. Cały dokument jest dowodem wysokiej kultury muzycznej kultywowanej w klasztorze krakowskim.

Bibliografia

Bartynowski, Marian, i Augustyn Błachut. Klasztor Bożego Ciała na Kazimierzu w Krakowie. Zakon Kanoników Regularnych Laterańskich, 1905.

Ćwiękała, Wojciech. „Kultura duchowa i umysłowa błogosławionego Stanisława Kazimierczyka”. Święty Stanisław Kazimierczyk CRL (1433-1489). Postać – środowisko – kultura – dziedzictwo, red. Kazimierz Łatak, Instytut Studiów nad Dziejami i Kulturą Zakonu Kanoników Regularnych w Polsce, 2010, ss. 299-308.

Erdman, Jerzy. Organy. Poradnik dla użytkowników. Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, [1992].

Expensa pecuniae thesaurii sacrarii Ecclesiae S[anciti]S[simi] Corporis Christi per me P[atrem] Joannem Gelasium Sacristianum adnotata, 1616-1676. Archiwum Klasztoru Bożego Ciała w Krakowie, ms. b.s.

Gołos, Jerzy. „Organy jako przedmiot badań historii kultury materialnej”. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, t. XVII, nr 3, 1969, ss. 465-471.

Gołos, Jerzy. Polskie organy i muzyka organowa. Instytut Wydawniczy Pax, 1972.

Gorczyński, Akwilin Michał. Joannis De Nigra Valle, Ord[inis] Præmonstratensis, S. R. E. Bibliothecarius… Kraków 1707. Kraków, Biblioteka Jagiellońska, BJ St. Dr. 15526 III.

Grajewski, Czesław. „Kanonik Jan z Lublina i jego tabulatura”. Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, nr 108, 2017, ss. 111-121.

Grajewski, Czesław. „Wydatki zakrystii krakowskiego kościoła Bożego Ciała (I połowie XVII w.) jako świadectwo kultury muzycznej Kanoników Regularnych Laterańskich”. Roczniki Teologiczne, t. 65, nr 13, 2018, ss. 217-237.

Grajewski, Czesław. „Muzyka liturgiczna w krakowskim kościele Bożego Ciała w II połowie XVII wieku w świetle księgi wydatków zakrystii (1616-1668)”. Roczniki Humanistyczne, t. 67, nr 12, 2019, ss. 57-65.

Hinz, Edward. „Muzyka kościelna w Chełmnie”. Studia Pelplińskie, nr 18, 1987, ss. 267-298.

Jagosz, Michał. „Przedrozbiorowe procesje wawelskie ku czci św. Stanisława Biskupa i Męczennika”. Studia Claramontana, nr 17, 1997, ss. 39-126.

Jarosławiecka-[Gąsiorowska], Maria. „Przyczynek do dziejów snycerstwa w Krakowie w pierwszej połowie XVII wieku”. Prace Komisji Historii Sztuki, t. V, 1933-1934, ss. XVII-XXXI.

Kątny, Łukasz. Kultura muzyczna Kanoników Regularnych Laterańskich Prepozytury Bożego Ciała i wybranych klasztorów kongregacji krakowskiej w latach 1405-1795. Warszawa, 2016 (mps pracy doktorskiej w archiwum UKSW).

Kobus, Zenon. „Materiały piszczałkowe w zabytkowych organach”. Ochrona zabytków, nr 98, 1972, ss. 220-224.

Krukowski, Jan. Szkolnictwo parafialne Krakowa w XVII wieku. Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej w Krakowie, 2001.

Księgi radzieckie kazimierskie 1369-1381 i 1385-1402. Acta consularia casimieriensia 1369-1381 et 1385-1402. Wyd. Adam Chmiel, Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa, 1932.

Łatak, Kazimierz, i Małgorzata Pęgier. Kronika Stefana Ranatowicza. Wydawnictwo LTW, 2017.

Łatak, Kazimierz. „Szkoły parafialne kanoników regularnych laterańskich w Małopolsce w czasach staropolskich”. Nasza Przeszłość, nr 117, 2012, ss. 351-380.

Raczek, Jarosław. „Organy w Bazylice Bożego Ciała w Krakowie u Kanoników Regularnych Laterańskich – AD 2008”. Przemijanie i trwanie. Kanonicy Regularni Laterańscy w dawnej i współczesnej Polsce, red. Kazimierz Łatak i Irena Makarczyk, Zakon Kanoników Regularnych Laterańskich, 2008, ss. 481-489.

Rajman, Jerzy. „Organy, organmistrzowie i organiści w średniowiecznym Krakowie”. Cracovia – Polonia – Europa. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Jerzemu Wyrozumskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, red. Krzysztof Baczkowski i Waldemar Bukowski, Wydawnictwo i Drukarnia „Secesja”, 1995, ss. 147-157.

Ranatowicz, Stefan. „Casimiriae civitas”. Biblioteka Jagiellońska, ms. 3742/III.

Stolot, Franciszek. „Nie wykorzystane źródło do dziejów sztuki Krakowa w XVII i XVIII wieku. Księga wydatków kościoła Bożego Ciała”. Rocznik Krakowski, nr 44, 1973, ss. 63-96.

Walter-Mazur, Magdalena. „Muzyka jako element klasztornych uroczystości w świetle XVIII-wiecznych archiwaliów benedyktynek kongregacji chełmińskiej”. Hereditas Monasteriorum, nr 2, 2013, ss. 57-80.

Zaremska, Hanna. Bractwa w średniowiecznym Krakowie. Studium form społecznych życia religijnego. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1977.