Zofia Katarzyna Branicka Odescalchi zwana pierwszym „polskim papieżem”

Agnieszka Bender

doi:10.18290/rh20684-12s

Agnieszka Bender Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, polska https://orcid.org/0000-0002-0432-7436

DOI: https://doi.org/10.18290/rh20684-12s

Słowa kluczowe: Zofia Katarzyna Branicka Odescalchi, Rzym, Watykan, polski papież, sprawy polskie

Abstrakt

Zofi Branicka (1821-1886) była polską, niezwykle zamożną arystokratką, która w 1841 roku poślubiła włoskiego księcia Livia III Erba Odescalchi. Od tego czasu do śmierci mieszkała w Rzymie. Dzięki olbrzymiemu posagowi księżnej rodzina Odescalchi mogła między innymi odkupić od rodziny Torlonia zamek w Bracciano (niedaleko Rzymu). Zofia otrzymała bardzo staranne wykształcenie, znała biegle kilka języków. Od samego początku swego pobytu w Rzymie zaczęła organizować słynne wieczorne spotkania w salonie, w Pałacu Odescalchi. W ten sposób księżna Zofi skupiała elitę arystokracji, dyplomacji i kleru z różnych krajów europejskich. Wkrótce poznała też papieża Piusa IX, z którym połączyła ją więź wieloletniej przyjaźni. Zofia bezpośrednio informowała papieża o złożonej ówcześnie sytuacji Polski, która była pod rozbiorami. Od początku pobytu we Włoszech zaangażowała się w pomoc charytatywną ubogim. Księżna była też bardzo zaangażowana w finansową i organizacyjną pomoc Polakom we Włoszech (emigrantom, powstańcom, księżom, artystom, takim jak Cyprian Kamil Norwid, Leopold Nowotny, Roman Postempski i inni). Ściśle współpracowała ze Zgromadzeniem Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa w organizowaniu Polskiego Seminarium w Rzymie, które zostało otwarte w 1866 roku. Było to niezwykle doniosłe i ważne wydarzenie dla Polaków, którzy w tym czasie nie mieli swojego państwa. Dzięki głębokiej religijności i patriotycznej działalności, księżna Zofia była wśród swoich rodaków nazywana „polskim papieżem”. Nikt w tamtych czasach nie przypuszczał, że sto lat później Karol Wojtyła zostanie prawdziwym pierwszym polskim papieżem.

Bibliografia

Barańska, Anna. „«Polska ambasador» przy Watykanie – Zofi z Branickich Odescalchi (18211886)”. Od Paryża do Irkucka… i dalej. Niecodzienne przypadki Polaków okresu niewoli narodowej, red. Anna Barańska i Eugeniusz Niebelski, Towarzystwo Naukowe KUL, 2017, ss. 77-132.

Beiersdorf, Otton. „Polska działalność dyplomatyczna w okresie Powstania Styczniowego”. Powstanie Styczniowe 1863-1864. Wrzenie. Bój. Europa. Wizje, red. Sławomir Kalembka, PWN, 1990, ss. 506-540.

Belaya Tserkov’ [Белая Церковь], sergekot.com/%d0%b1%d0%b5%d0%bb%d0%b0%d1%8f-%d1% 86%d0%b5%d1%80%d0%ba%d0%be%d0%b2%d1%8c/. Dostęp 20.03.2020.

Bełczowski, Piotr. „Pallotti i Polki”. Pallotti a Polacy. XVIII Sympozjum Instytutu Pallottiego, 26-27.11. 2016, www.instytutpallottiego.pl/wp-content/uploads/2017/11/Pallotti-i-Polki.pdf. Dostęp 20.03.2020.

Bender, Agnieszka. „Sofia Caterina Branicka Odescalchi: ritratto storico”. Tra Italia e Polonia: arti decorative e design [2018, w druku].

Biliński, Wojciech. „Odescalchi Zofia”. Encyklopedia katolicka, red. Edward Gigilewicz i in., t. 14, Towarzystwo Naukowe KUL, 2010, kol. 302-303.

Carlino, Bandinelli Angela. Bracciano. Negli occhi della memoria. Edizioni Mediterranee, 2004. Chrzanowski, Tadeusz, i Marian Kornecki. Polskie pomniki w świątyniach Rzymu. Instytut Sztuki PAN, Fundacja Rzymska im. J.S. Umiastowskiej, 1994.

Double portrait signed Ary Scheffer (1795-1858), www.lacredence.com/en/painting/painting-signedary-scheffer-antique-dealer-la-credence-paris/. Dostęp 20.03.2020.

Felluca, Elena. „Sofia Rosa Katharina Branicka Odescalchi”. Lago Sabatino. Archeologia, storia, storia dell’arte, 2019, ss. 1-7, www.lagosabatino.com/2017/sophia-rosa-katharina-branicka-odescalchi/. Dostęp 20.03.2020.

Gałczyńska, Cecylia Zofia. „Aleksander Branicki (1821-1877) pierwszy polski archeolog-amator nad Nilem”. Materiały Archeologiczne, t. 40, 2015, ss. 271-298.

Giovannini Torelli, Guido. «Ancora sugli spinelli. Un Importante Gioiello con Spinelli di Probabile Provenienza Imperiale Russa.» Cultura del Gioiello, 2013, ss. 1-8, culturadelgioiello.wordpress. com/2013/01/09/ancora-sugli-spinelli/. Dostęp 20.03.2020.

Horaist, Bruno. « Hyacinthe Besson et la décoration de la salle capitulaire de Saint-Sixte le Vieux à Rome. » Mélanges de l’école française de Rome. Moyen-Age, Temps modernes, vol. 99, No 1, 1987, ss. 491-513.

Kajsiewicz, Hieronim. „Pamiętnik o początkach Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego” 2009, biblioteka.xcr.pl/wp-content/uploads/2018/12/KAJSIEWICZ-Pamietnik-o-Poczatkach-CR.pdf. Dostęp 20.03.2020.

Kania, Jan. Pius IX a walka Polaków z Rosją. Powstanie Styczniowe (1863-1864). Studia z dziejów stosunków polsko-watykańskich. Wydawnictwo Spes, 2000.

Kardaś, Artur. „Kardynał Włodzimierz Czacki”. Zeszyty Historyczno-Teologiczne. Rocznik Zmartwychwstańców, t. 22, 2016, ss. 103-108.

Krasiński, Zygmunt. Riflessi inediti del Risorgimento nelle lettere dall’Italia, oprac., wstęp i tłum. Iwona Dorota Moncalieri. Cenro interuniversitario di ricerche sul „Viaggio in Italia”, 2018.

Lewak, Adam. „Polska akcja dyplomatyczna w Watykanie”. Polska działalność dyplomatyczna 18631864. Zbiór dokumentów, red. Adam Lewak, t. 2, PWN, 1963, ss. 141-177.

Lis, Krzysztof. Pius IX a Polska w dobie powstania styczniowego. Katolicki Uniwersytet Lubelski, 1996. Lis, Krzysztof. „Sprawy polskie w pontyfikacie Piusa IX (1846-1878)”. Saeculum Christianum, t. 8, nr 1, 2001, ss. 101-125.

Łyszkowska, Aldona. „Dziewczęta ze stepów”. Muzealne Rozmaitości, nr 1(5), 2017, ss. 10-11, docplayer.pl/60542687-Muzealne-ealn-ne-52-0-72c.html. Dostęp 20.03.2020.

Nawrocki, Michał. „Kardynał Włodzimierz Czacki”. Rocznik Kolegium Polskiego w Rzymie, z. 6, 1904, ss. 21-63.

Nitka, Maria. Twórczość malarzy polskich w papieskim Rzymie w XIX wieku. Wydawnictwo Tako, 2014.

Nitka, Maria. Twórczość malarzy polskich w papieskim Rzymie w XIX wieku, cz. 2 Katalog. Wydawnictwo Tako, 2014.

Odescalchi, Baltazar. „Polacy w Rzymie. Wspomnienia z lat dziecinnych”. Kraj, nr 49, 1893, ss. 1, 4-5.

Paolillo, Ciro. «Sofia Caterina Branicka Odescalchi: la Principessa generosa.» Tra Italia e Polonia: arti decorative e design [2018, w druku].

People at Verano, veranomonumentalcemetery.wordpress.com/people-at-verano/. Dostęp 20.03.2020.

Popiel, Paweł. Pamiętniki Pawła Popiela (1807-1892). Krakowska Spółka Wydawnicza, 1927.

Pukianiec, Mikołaj. «La Sede Apostolica nei confronti dei Polacchi prima Della Grande guerra.» Atti dell’Accademia Polacca, vol. 4, 2014-2015, pp. 144-155.

Puzynina, Gabriela. W Wilnie i w dworach litewskich: pamiętnik z lat 1815-1843. druk Józefa Zawadzkiego, 1928.

Rola-Bruni, Agata. „Narodowa Pielgrzymka Polaków do Rzymu w roku 1888. Wspomnienie w 130. Rocznicę wydarzeń”. Nasz Świat, 2018, naszswiat.it/polacy-we-wloszech/nowotny-biografia-nowoodkryta/. Dostęp 20.03.2020.

Rola-Bruni, Agata. „Nowotny – biografia nowoodkryta”. Nasz Świat, 2017, naszswiat.it/polacy-we-wloszech/nowotny-biografia-nowoodkryta/. Dostęp 20.03.2020.

Ryszkiewicz, Andrzej. Kolekcjonerzy i miłośnicy. PWN, 1981.

Sodano, Cecilia. «Un progetto di ricerca sul castello Orsini Odescalchi di Bracciano: prime ipotesi interpretative.» Parte II. Recupero e conservazione magazine, No 144, 2017, ss. 24-35.

Stępień, Marek. „Erygowanie i początki funkcjonowania Papieskiego Kolegium Polskiego w Rzymie w XIX w.” Prawo Kanoniczne, t. 53, nr 3-4, 2010, ss. 245-259.

Sudolski, Zbigniew. W błękitnym kręgu. Opowieść o Elizie z Branickich Krasińskiej i jej środowisku. Wyższa Szkoła Humanistyczna im. A. Gieysztora w Pułtusku, 2004.

Wellisz, Leopold. Les Amis Romantiques. Ary Scheffer et ses amis polonais. Éditions du Trianon, 1933.

Włodzimierz Cardinal Czacki, www.catholic-hierarchy.org/bishop/bcza.html. Dostęp 20.03.2020.

Wołyński, Artur. „Księżna Zofia z Branickich Odescalchi i jej działalność w Rzymie. Wspomnienie pośmiertne”. Kraj, nr 43, 1886, ss. 2-3.

Wszołek, Jan. „Irena Julia Makryna Mieczysławska”. Polski słownik biograficzny, t. 20, 1975, ss. 739-741.

Wszołek, Jan. „Zofia Katarzyna Odescalchi (z domu Branicka)”. Polski słownik biograficzny, t. 23, 1978, ss. 535.

Załęski, Krzysztof. „Rysunki ze zbiorów wilanowskich w Muzeum Narodowym w Warszawie”. Studia Wilanowskie, t. 7, 1981, ss. 27-38.

Zieliński, Zygmunt. „Geneza kandydatury Mieczysława Halki Ledóchowskiego na arcybiskupstwo w Gnieźnie i w Poznaniu”. Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski, t. 1, 2003, ss. 135-144.

lecie Papieskiego Kolegium Polskiego w Rzymie. Drukarnia Watykańska „Poliglotta”, 1966.