Constructing a Moral Person in the Analects 論語 and Mengzi 孟子

Abstrakt

Budowanie osoby moralnej w Analektach 論語 i Mengzi 孟子

We wczesnej filozofii chińskiej koncepcja wyjątkowej jednostki oddzielonej od świata zewnętrznego nie ma ufundowania ontologicznego. Każda osoba jest otwartą, współzależną konstrukcją, której wyjątkowość można tylko osiągnąć, nie można jej darować. Osoba to nieokreślony zakres i miejsce doświadczeń, wyrażone poprzez określone role i relacje. W tym artykule jest analizowane rozumienie osoby w myśli konfucjańskiej i menciańskiej. Zgodnie z filozofią Konfucjusza junzi 君子 żyje w swoim statusie, dopóki utrzymuje relacje ren 仁 i wykazuje odpowiednie emocje związane z ren. Autorka twierdzi, że w Analektach ren jest pojęciem związanym z terminami shu 恕, zhong 忠, yi 義 i li 禮. Ren można interpretować jako idealną interakcję, która zaczyna się od zdecydowanej reakcji na drugiego człowieka. Reakcja empatyczna, wraz z zhong – poczuciem obowiązku, jest podstawą do zastosowania sytuacyjnej normy moralnej yi i spełnienia jej zgodnie z li – normą społeczną. Zachowanie ren jest inne dla każdego człowieka w danej sytuacji. Trzeba się go nauczyć i praktykować w procesie samodoskonalenia, xiushen 修身.

Teoria moralna Mencjusza jest bardziej złożona i koncentruje się na ludzkiej naturze i jej cechach. Zgodnie z tym ludzką naturą jest shan 善, powszechnie tłumaczone jako „to, co dobre”, ponieważ każda osoba ma cztery skłonności – emocje do rozwijania ren, yi, li i zhi 智. Ren może być uważane za cnotę – nie jest wrodzone, ale musi zostać osiągnięte i trzeba się go nauczyć. Inną umiejętnością wymaganą od mędrca było zrozumienie, że każda sytuacja jest wyjątkowa i że jest właściwy czas na zastosowanie różnych norm – shizhong 詩中. Myśl Mencjusza nie jest po prostu etyką cnoty – duże znaczenie mają w niej również czynniki sytuacyjne. Moralne zachowanie menciańskie jest złożone: nie tylko wymaga głębokiego zrozumienia siebie i drugiego, ale także wykorzystania wszystkich zmysłów, wrażliwości i kreatywności, aby poradzić sobie z każdą sytuacją w inny sposób. Mędrzec lub osoba, która chce się nim stać, musi obserwować, słuchać, czuć i rozumieć każdą osobę i każdą sytuację. Kultywacja moralna w myśli Mengzi jest także kultywacją ciała qi 氣 (wigoru lub energii). Właściwie kultywowana qi staje się haoran zhi qi 浩然之氣 (przepełniona qi) i pozwala ciału na zhi 志 (wolę) podążania za swoim ren 仁 (sercem/umysłem).