O normatywizacji pisowni polskiej terminologii prawosławnej (na przykładzie zapożyczeń cerkiewnosłowiańskich) – wybrane zagadnienia

Anna Rygorowicz-Kuźma

doi:10.18290/rh20686-10

Anna Rygorowicz-Kuźma Uniwersytet w Białymstoku, Wydział Filologiczny https://orcid.org/0000-0002-5100-6045

DOI: https://doi.org/10.18290/rh20686-10

Słowa kluczowe: terminologia prawosławna, język polski, cerkiewnosłowianizmy, normatywizacja pisowni, transkrypcja

Abstrakt

Terminologia prawosławna w języku polskim jest zagadnieniem rzadko poruszanym przez badaczy języka, gdyż dotyczy leksyki pozostającej na peryferiach zasobu leksykalnego. Jednakże od końca XX wieku widoczna jest jej aktywizacja. Coraz wyraźniej zauważalna jest też potrzeba uporządkowania tego słownictwa i ustalenia zasad jego pisowni, gdyż w tekstach pisanych dotyczących prawosławia bardzo często występują różne warianty tego samego terminu, np.: ektenia – ektenija, nabiedrennik – nabiedrenik, riza – ryza itp. Próby pewnej normatywizacji pisowni terminologii prawosławnej zostały już poczynione w wydanej w 2016 r. pionierskiej pracy: J. Kostiuczuk, J. Tofiluk, M. Ławreszuk, W. Misijuk, J. Charkiewicz, Specyfika polskiej terminologii prawosławnej. Koncepcja normatywizacji pisowni (Białystok). W danym artykule poruszone są niektóre problemy związane z funkcjonowaniem w języku polskim terminów zapożyczonych z języka cerkiewnosłowiańskiego oraz propozycje pewnych modyfikacji ustaleń dotyczących ich transkrypcji. Propozycje te stanowią przyczynek do całościowego opracowania zasad wzorcowej ortografii zapożyczeń cerkiewnosłowiańskich przyjętych w realizowanym przez zespół naukowców projekcie badawczym nt. Słownik polskiej terminologii prawosławnej (nr projektu 0083/ NPRH5/H11/84/2017).

Bibliografia

Bajerowa, Irena. Polski język ogólny XIX w. Stan i ewolucja. Ortografia, fonologia z fonetyką, morfonologia, t. I. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1986.

Charkiewicz, Jarosław. „Opracowanie listy źródeł Słownika polskiej terminologii prawosławnej”. Elpis, t. 20, 2018, ss. 181-186.

Czarnecka, Katarzyna, i in. „Słownik polskiej terminologii prawosławnej – struktura artykułu hasłowego”. Elpis, t. 20, 2018, ss. 221-230.

Doroszewski, Witold. „Objaśnienia wyrazów i zwrotów”. Poradnik Językowy, z. 7, 1956, ss. 272-280.

Dulewiczowa, Irena. Transkrypcja i transliteracja wyrazów rosyjskich. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981.

Karpluk, Maria. „Słownictwo cerkiewne w polszczyźnie XVI wieku. Wybór przykładów”. Chrześcijański wschód a kultura polska, red. Ryszard Łużny, Redakcja Wydawnictw KUL, 1989, ss. 146-162.

Karpluk, Maria. „Z prawosławnego słownictwa ruskiego w polszczyźnie XVI wieku”. Staropolskie studia językoznawcze. Polska Akademia Umiejętności, 2010, ss. 227-233.

Klemensiewicz, Zenon. Historia języka polskiego, t. I-III. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985.

Kostiuczuk, Jakub, i in. Specyfika polskiej terminologii prawosławnej. Koncepcja normatywizacji pisowni. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2016.

Kozyra, Anna. „Geminaty w językach słowiańskich”. LingVaria, III (2008), nr 1 (5), ss. 257-266.

Kwiatkowska, Tatiana. Obcy w systemie: studium konfrontatywne wyrazów obcego pochodzenia w języku polskim i rosyjskim. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2015.

Luciński, Kazimierz. Anglicyzmy w języku polskim i rosyjskim. Akademia Świętokrzyska im. Jana Kochanowskiego, 2000.

Minczew, Georgi, red. Nowe tablice, czyli o cerkwi, liturgii, nabożeństwach i utensyliach cerkiewnych. Objaśnienia Beniamina arcybiskupa Niżnego Nowogrodu i Arzamasu. Wybór, przekład Ivan Petrov, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007.

Mironowicz, Antoni. Kościół prawosławny w Polsce. Białoruskie Towarzystwo Historyczne, 2006.

Polański, Edward. Wielki słownik języka polskiego PWN. Zasady pisowni i interpunkcji. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011.

Serowik, Agnieszka. „Sposób realizacji geminat w polszczyźnie”. Acta Universitatis Nicolai Copernici, Studia Slavica 4, z. 337, 2000, ss. 159-177.

Siatkowski, Janusz. „O cerkiewizmach w najstarszej polskiej terminologii chrześcijańskiej”. Polskie kontakty z piśmiennictwem cerkiewnosłowiańskim do końca wieku XV, Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego, Slawistyka 3, Uniwersytet Gdański, 1998, ss. 97-105.