Leksemy swoiste Nowego Testamentu Biblii Gdańskiej (1632) wobec leksyki Nowego Testamentu Jakuba Wujka (1593)

Tomasz Lisowski

doi:10.18290/rh20686-6

Tomasz Lisowski Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu,Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej https://orcid.org/0000-0001-6318-7421

DOI: https://doi.org/10.18290/rh20686-6

Słowa kluczowe: tłumaczenia Biblii, Nowy Testament Biblii gdańskiej (1632), Nowy Testament Jakuba Wujka (1593), intertekstualność, leksemy swoiste w tłumaczeniach Biblii

Abstrakt

Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu leksyka swoista Nowego Testamentu Biblii gdańskiej (1632) w przekładzie Daniela Mikołajewskiego wywodzi się z Nowego Testamentu w przekładzie Jakuba Wujka (1593).

Leksemy swoiste Nowego Testamentu Biblii gdańskiej (1632) to te autosemantyczne hasła leksykonu tego tekstu, które nie wystąpiły w leksykonach trzech zestawianych z przekładem gdańskim z 1632 roku wcześniejszych renesansowych przekładów Nowego Testamentu, a mianowicie w przekładach kręgu ewangelickiego – w Nowym Testamencie Biblii brzeskiej (1563), w Nowym Testamencie gdańskim (1606) oraz w jezuickim Nowym Testamencie Biblii Jakuba Wujka (1599).

Analiza wykazała, że w zakresie leksyki swoistej ewangelickiego Nowego Testamentu Biblii gdańskiej z 1632 ewentualna zależność filiacyjna tego przekładu od katolickiego Nowego Testamentu Jakuba Wujka z 1593 roku choć jest niewielka, to empirycznie prawdopodobna.

Bibliografia

Czerniatowicz, Janina. Niektóre problemy naukowe grecystyki w pracach biblistów polskich XVI i XVII wieku. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1969.

Frick, David. Polish Sacred Philology in the Reformation and the Counter-Reformation. Chapters in the History of the Controversies (1551-1632). University of California Press, 1988.

Frick, David. „The Brest Bible of 1563: Translators, Sponsors, Readers. Die Brester Bibel. Kulturgeschichtliche und sprachliche Fragen der Übersetzung”. Brester Bibel 1563, t. 2: Księgi Nowego Testamentu. Kommentare, red. Hans Rothe and Friedrich Scholtz, Ferdinand Schöningh, 2001, ss. 1661-1703.

Kępka, Izabela. „Biblia gdańska – rewizja Biblii brzeskiej czy nowy przekład?”. Rocznik Gdański, nr 14, 2004, ss. 113-123.

Kossowska, Maria. Biblia w języku polskim, t. 1. Księgarnia Świętego Wojciecha, 1968.

Kossowska, Maria. Biblia w języku polskim, t. 2. Księgarnia Świętego Wojciecha, 1969.

Koziara, Stanisław. Frazeologia biblijna w języku polskim. Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej. Wydawnictwo Naukowe, 2001.

Koziara, Stanisław. Tradycyjne biblizmy a nowe polskie przekłady Pisma Świętego. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2009.

Kwilecka, Irena. „Die Brester Bibel. Kulturgeschichtliche und sprachliche Fragen der Übersetzung”. Brester Bibel 1563, t. 2: Księgi Nowego Testamentu. Kommentare, red. Hans Rothe and Friedrich Scholz, Ferdinand Schöningh, 2001, ss. 1485-1660.

Kwilecka, Irena. Studia nad staropolskimi przekładami Biblii. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza: Wydział Teologiczny. Polska Akademia Nauki: Wydział Slawistyczny, 2003.

Lisowski, Tomasz. Sola Scriptura. Leksyka Nowego Testamentu Biblii gdańskiej (1632) na tle porównawczym. Ujęcie kwantytatywno-dystrybucyjne. Wydawnictwo Rys, 2010.

Lisowski, Tomasz. „The lexis of the New Testament in the Brest Biblie (1563) as compared to select subsequent Renaissance translations of the Bible into Polish. The possible filiational relation with respect to lexis”. East European & Balkan Studies, vol. 38, no. 3, 2014, ss. 75-118.

Lisowski, Tomasz. Przekłady Jakuba Wujka w odnowie leksyki Nowego Testamentu gdańskiego (1606). Ujęcie dystrybucyjno-kontekstowe. Wydawnictwo Rys, 2018.

Oberman, Heiko Augustinus. Marcin Luter. Człowiek między Bogiem a diabłem. Tłum. Elżbieta Adamiak. Wydawnictwo Marabut, 1996.

Pietkiewicz, Rajmund. „Hebraica veritas w Biblii brzeskiej”. Studia Iudaica, nr 18, 2015, ss. 197-222.

Pietkiewicz, Rajmund. Biblia Polonorum. Historia Biblii w języku polskim, t. 1: Od początku do 1638 roku. Pallotinum, 2016.

Sipayłło, Maria. „W sprawie genezy Biblii gdańskiej”. Reformacja w Polsce, nr 6, 1934, ss. 144-151.

Sipayłło, Maria. „Daniel Mikołajewski”. Polski słownik biograficzny, red. Władysław Konopczyński i in., t. 21, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, ss. 154-156.

Smereka, Władysław. „Wstęp”. Nowy Testament w przekładzie ks. dra Jakuba Wujka T. J. z r. 1593. Tłum. Władysław Smereka, Polskie Towarzystwo Teologiczne, 1966, ss. VII-XLVIII.

Szeruda, Jan. Geneza i charakter Biblii gdańskiej. Drukarnia „Głosu Ewangelickiego”, 1932.

Uglorz, Manfred. Marcin Luter, ojciec Reformacji. Wydawnictwo Augustana, 1995.

Winiarska-Górska, Izabela. Szesnastowieczne przekłady Pisma Świętego na język polski (1551-1599) jako gatunek nowożytnej książki formacyjnej. Uniwersytet Warszawski: Wydział Polonistyki, 2017.

Winiarska-Górska, Izabela. „Wulgata – z dziejów terminu i pojęcia”. W labiryncie polszczyzny. Profesorowi Stanisławowi Dubiszowi – doktorzy i doktoranci, red. Beata Jędryka i Ewelina Kwapień, Dom Wydawniczy Elipsa, ss. 29-47.

Wojak, Tadeusz. „Studium o Biblii gdańskiej”. Z Problemów Reformacji, nr 5, 1985, ss. 17-47.