Dróżka Aleksandra Sołżenicyna w kontekście literatury naiwnej i folkloru łagrowego

Monika Sidor

doi:10.18290/rh20687-4

Monika Sidor Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Nauk Humanistycznych, https://orcid.org/0000-0002-8290-8682

DOI: https://doi.org/10.18290/rh20687-4

Słowa kluczowe: folklor, folklor łagrowy, literatura naiwna, oralność

Abstrakt

Tekst stanowi próbę przedstawienia wczesnych utworów poetyckich Aleksandra Sołżenicyna na tle twórczości folklorystycznej i parafolklorystycznej. Poemat Dróżka, który jest głównym obiektem eksploracji, zawiera materiał tematyczny wykorzystany później w najsłynniejszych dziełach prozatorskich Sołżenicyna. Autorka artykułu omawia powody, dla których folklor łagrowy i literatura naiwna powinny być uwzględnione w badaniach nad wczesną twórczością pisarza. Omówione cechy, takie jak specyficzny zestaw motywów, oryginalne podejście do świata, oralność, autentyczność, wielowariantowość czy przekazywanie kolektywnego doświadczenia, pozwalają za techniczną niedoskonałością wierszy dostrzec ważny etap w formowaniu oryginalnego stylu twórcy.

Biogram autora

Monika Sidor, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Nauk Humanistycznych,

Dr hab. Monika Sidor, prof. KUL – Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Nauk Humanistycznych, Instytut Literaturoznawstwa, Katedra Literatury Rosyjskiej, Ukraińskiej i Białoruskiej

Bibliografia

Burszta, Józef. „Folklor”. Słownik etnologiczny. Terminy ogólne, red. Zofia Staszczak, PWN, 1987, ss. 124-127.

Drawicz, Andrzej. „Spełniona misja sprzeciwu. Archipelag GUŁag Aleksandra Sołżenicyna”. Emigracja i tamizdat. Szkice o współczesnej prozie rosyjskiej, red. Lucjan Suchanek, Universitas, 1993, ss. 117-134.

Goody, Jack. Mit, rytuał i oralność. Przeł. Olga Kaczmarek, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2012.

Kowalski, Piotr. Współczesny folklor i folklorystyka. O przedmiocie poznania w dzisiejszych badaniach folklorystycznych. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 1990.

Ong, Walter J. Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii. Przeł. Józef Japola, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1992.

Sobczyk, Urszula. „Dzieje pojęcia „folklor” w polskim dyskursie humanistycznym”. Ogrody Nauk i Sztuk, nr 4, 2014, ss. 417-425.

Sulima, Roch. Folkor i literatura. Szkice o kulturze i literaturze współczesnej. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1985.

Waliński, Michał, „Folklor i folklorystyka. Uwagi na marginesie definicji”. Literatura Ludowa, nr 4, 1977, ss. 3-26.

Wróblewska, Violetta. „Folklor – tradycja i współczesność. Wprowadzenie”. Folklor – tradycja i współczesność, red. Roksana Sitniewska, Elwira Wilczyńska, Violetta Wróblewska, Wydawnictwo Naukowe UMK, 2016, ss. 7-18.

Zumthor, Paul. „Właściwości tekstu oralnego”. Literatura ustna. Przeł. Maciej Abramowicz, red. Przemysław Czapliński, słowo/obraz terytoria, 2010, ss. 125-148.

Васюточкин, Георгий. „Дороженька Александра Солженицына”. На перевале тысячелетий: Страницы публицистики. Издатедьство Александра Сазанова, 2011, c. 356-363 [Vasyutochkin, Georgiy. „Dorozhen’ka Aleksandra Solzhenitsyna”. Na perevale tysyacheletiy: Stranitsy publitsistiki. Izdatel’stvo Aleksandra Sazanova, 2011, ss. 356-363].

Егоров, Михаил. „Тюремная лирика А.И. Солженицына: стихотворение «Воспоминания о Бутырской тюрьме»”. Верхневолжский филологический вестник, № 3, 2019, ss. 48-54 [Yegorov, Mikhail. „Tyuremnaya lirika A.I. Solzhenitsyna: stikhotvoreniye «Vospominaniya o Butyrskoy tyur’me»”. Verkhnevolzhskiy filologicheskiy vestnik, № 3, 2019, ss. 48-54]. cyberleninka.ru/article/n/tyuremnaya-lirika-a-i-solzhenitsyna-stihotvorenie-vospominaniya- o-butyrskoy-tyurme/viewer. Dostęp 18.11.2019.

Ефимова, Елизавета С. „Субкультура тюрьмы и криминальных кланов” [Yefimova, Yeliaveta S. „Subkul’tura tyur’my i kriminal’nykh klanov”], www.ruthenia.ru/folklore/ efimova5.htm. Dostęp 18.11.2019.

Лурье, Михаил. „О феномене «наивного» сочинительства”. Наивная литература исследования и тексты, ред. Сергей Неклюдов, Московский общественный научный фонд, 2001, ss. 15-28 [Lur’ye, Mikhail. „O fenomene «naivnogo» sochinitel’stva”. Naivnaya literatura issledovaniya i teksty”, red. Sergey Neklyudov, Moskovskiy obshchestvennyy nauchnyy fond, 2001, ss. 15-28].

Неклюдов, Сергей. „От составителя”. Наивная литература исследования и тексты, ред. Сергей Неклюдов, Московский общественный научный фонд, 2001, ss. 4-14 [Neklyudov, Sergey. „Ot sostavitelya”, Naivnaya literatura issledovaniya i teksty, red. Sergey Neklyudov, Moskovskiy obshchestvennyy nauchnyy fond, 2001, ss. 4-14].

Неклюдов, Сергей. „Фольклорные традиции современного города”. Современный городской фольклор, ред. Александр Белоусов, Российский государственный гуманитарный университет, 2003, ss. 5-24. [„Fol’klornyye traditsii sovremennogo goroda”. Sovremennyy gorodskoy fol’klor, edited by Aleksandr Belousov, Rossiyskiy gosudarstvennyy gumanitarnyy universitet, 2003, ss. 5-24. folk.spbu.ru/Reader/nekludov1.php?rubr=Reader-articles. Dostęp 18.11. 2019].

Николсон, Майкл. „Да где ж ты была, дороженька? Жанровые поиски Солженицына в 40-50-е годы”. Путь Солженицына в контексте большого времени: сб. памяти: 1918-2008, ред. Людмила Сараскина, Русcкий путь, 2009, ss. 256-264 [Nikolson, Maykl. „Da gde zh ty byla, dorozhen’ka? Zhanrovyye poiski Solzhenitsyna v 40-50-ye gody”. Put’ Solzhenitsyna v kontekste bol’shogo vremeni: sb. pamyati: 1918-2008, red. Lyudmila Saraskina, Rusckiy put’, 2009, ss. 256-264].

Панин, Димитрий. Лубянка – Экибастуз: Лагерные записки. Предисл. Исса Панина, Обновление, 1990 [Panin, Dimitriy. Lubyanka – Ekibastuz: Lagernyye zapiski. Predisl. Issa Panina, Obnovleniye, 1990].

Пропп, Владимир. „Специфика фольклора”. Фольклор и действительность. Избранные статьи, ред. Борис Путилов, Наука, 1976 [Propp, Vladimir. „Spetsifika fol’klora”. Fol’klor i deystvitel’nost’. Izbrannyye stat’i, red. Boris Putilov, Nauka, 1976].

Путилов, Борис. „Фольклор ГУЛАГа как факт культуры”. [Putilov, Boris. „Fol’klor GULAGa kak fakt kul’tury”], ruthenia.ru/folktee/CYBERSTOL/GULAG/Putilov.html. Dostęp 18.11. 2019.

Пьералли, Клаудия. „Поэзия ГУЛАГА: теоретические и эпистемогогические основания”. Studia Litterarum, vol. 3, nr 2, 2018, cc. 144-163 [P’yeralli, Klaudiya. „Poeziya GULAGA: teoreticheskiye i epistemogogicheskiye osnovaniya”, vol. 3, nr 2, 2018, ss. 144-163].

Сараскина, Людмила. Александр Солженицын. Молодая гвардия, 2009 [Saraskina, Lyudmila. Aleksandr Solzhenitsyn. Molodaya gvardiya, 2009].

Солженицын, Александр. „Предисловие к публикации Два лагерных стихотворения”. Вестник русского христианского движения, nr 117, 1976, c. 148 [Solzhenitsyn, Aleksandr. „Predisloviye k Publikatsii Dva lagernykh stikhotvoreniya”. Vestnik russkogo khristianskogo dvizheniya, nr 117, 1976, s. 148].

Солженицын, Александр. Архипелаг ГУЛаг. 1918-1956. Опыт художественного исследования, t. 2. Азбука, 2014 [Arkhipelag GULag. 1918-1956. Opyt khudozhestvennogo issledovaniya, t. 2. Azbuka, 2014].

Солженицын, Александр. Дороженька. Вагриус, 2004 [Dorozhen’ka. Vagrius, 2004].

Терц, Абрам. „Отечество. Блатная песня”. Синтаксис, № 4, 1979, ss. 72-118 [Terts, Abram. „Otechestvo. Blatnaya pesnya”. Sintaksis, № 4. 1979, ss. 72-118].