Leksykalne wyznaczniki różnic kulturowo społecznych w recenzjach filmowych Zygmunta Kałużyńskiego

Abstrakt

Podstawę materiałową artykułu tworzy zbiór recenzji filmowych Zygmunta Kałużyńskiego pt. Kanon królewski. Jego 50 ulubionych filmów (2005), wcześniej publikowanych na łamach czasopisma „Polityka”. Dzięki krytycznej analizie dzieła medialnego dziennikarz filmowy – autor recenzji odgrywa rolę rekonstruktora świadomości kulturowej i przewodnika po światowej kinematografii, pośrednicząc w odbiorze filmu.

Nadrzędnym pojęciem zastosowanym do porządkowania i opisu materiału przykładowego jest różnica odniesiona do przyjętych za Jadwigą Puzyniną użyć leksemu kultura jako: 1) specyficznych dla danej społeczności w określonej epoce dominant życia duchowego i społecznego; 2) przejawów działalności znakotwórczej; 3) zachowań grup społecznych i warunkujących je norm.

Kulturowa opozycja my – oni jest w tekstach Zygmunta Kałużyńskiego konkretyzowana za pomocą wyrażeń syntaktycznych implikujących przynależność do grupy społecznej lub/i narodowej, zwłaszcza wówczas, gdy różnice wyjaśniane przez krytyka ukazują rodzime opóźnienia kulturowe w stosunku do Zachodu. W przypadku prezentowania specyfiki i wkładu polskiej sztuki filmowej do światowej kinematografii – stosowane są leksemy wprost identyfikujące narodowość.