O pojęciowym aspekcie gramatycznych kategorii nominatywnych w nauczaniu języków obcych – na przykładzie kategorii liczby w języku polskim

  • Ewa Badyda Uniwersytet Gdański
Słowa kluczowe: kategorie nominatywne, liczba rzeczownika, pluralia tantum, singularia tantum, język polski jako obcy

Abstrakt

Artykuł rozważa kwestię podejścia do kategorii nominatywnych w nauczaniu języka polskiego jako obcego, omawiając ją na przykładzie liczby rzeczownika. Podstawą metodologiczną są kognitywne ujęcia języka, uznające, że wyróżnianie językowej kategorii liczby ma podłoże pojęciowe. Zdaniem autorki zapoznawanie studenta z kategorią liczby wymaga nie tylko położenia nacisku na jej morfologiczne wykładniki. Ponieważ nominatywne kategorie gramatyczne kształtują się w języku przede wszystkim jako wyraz specyficznej dla niego, swoistej pojęciowej kategoryzacji świata, uczenie się go wymaga częściowo zawieszenia kategoryzacji zjawisk pozajęzykowych, do których przyzwyczaja język własny, i migracji do świata organizacji pojęciowej drugiego języka. Zjawisko omówione jest przede wszystkim na przykładzie rzeczowników typu plurale tantum i singulare tantum, których status pod tym względem bywa w różnych językach odmienny.

Bibliografia

Andrzejczuk, Anna. „(Nie) tylko w liczbie mnogiej. Rozważania o szeroko rozumianych plurale tantum”. LingVaria, t. 2, nr 2, 2007, ss. 177-188.

Badyda, Ewa, i Lucyna Warda-Radys. „Ile skrzypiec gra w kwartecie? O kwantyfikacji rzeczowników plurale tantum we współczesnej polszczyźnie”. Polszczyzna wczoraj i dziś, red. Joanna Ginter, Alicja Pstyga i Lucyna Warda-Radys. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2020, ss. 121-136.

Bańko, Mirosław. Wykłady z polskiej fleksji. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002.

Budziak, Renata. „Gramatyka w nauczaniu i uczeniu się języków obcych – spojrzenie na historię i współczesność”. Studia Germanica Gedanensia 29, 2013, ss. 249-258.

Bundza, Iryna. „Rzeczowniki materialne singularia tantum w języku polskim i ukraińskim”. Rozprawy Komisji Językowej. Łódzkie Towarzystwo Naukowe, t. 59, 2013, ss. 7-20.

Bundza, Iryna. „Problemy nauczania kategorii liczby polskich rzeczowników w środowisku ukraińskojęzycznym”. Prace Językoznawcze, 19/1, 2017, ss. 17-30.

Bundza, Iryna. „Zrobię to bez zwłok… the category of numer in the teaching of Polish as a foreign language to Ukrainian-speaking people”. Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców, t. 26: Oblicza glottodydaktyki polonistycznej. Powiązania i inspiracje, red. Grażyna Zarzycka, Beata Grochala i Iwona Dembowska-Wosik, 2019, ss. 387-397.

Corbett, Greville G. „Pluralia tantum nouns and the theory of features: a typology of nouns with non-canonical number properties”. Morphology 29, 2019, ss. 51-108.

Dancygier, Barbara. „Non-typical cases of plural nouns in English and Polish”. Papers and Studies in Contrastive Linguistics, vol. 11, 1980, ss. 75-94.

Dyszak, Andrzej. Mały słownik rzeczowników osobliwych (o nietypowej odmianie). Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, Spółka Wydawniczo-Księgarska, 1999.

Ferrando, Ignacio. „The Plural of Paucity in Arabic and Its Actual Scope. On two claims by Siibawayhi and Al-Farraa”. Perspectives on Arabic Linguistics XVI, ed. Sami Boudelaa, 2006, John Benjamins Publishing Company, ss. 39-61.

ESKOJ: Coste, Daniel, Brian North, Joseph. Shells i John Trim. Europejski system kształcenia opisu językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie. Tłum. Waldemar Martyniuk, Wydawnictwa Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli, 2003.

Friedelówna, Teresa. Kategoria plurale tantum w języku polskim. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968.

Gradkowska, Joanna. „Charakterystyka fleksyjna rzeczowników plurale tantum (na materiale Słownika języka polskiego PAN pod red. W. Doroszewskiego)”. Studia z polskiej leksykografii współczesnej, t. 3, red. Zygmunt Saloni, Dział Wydawnictw Filii UW, 1989, ss. 145-162.

Grzegorczykowa, Renata, Roman Laskowski i Henryk Wróbel, redaktorzy. Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. Wyd. 3, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999.

Habrajska, Grażyna. Collectiva w języku polskim. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1995.

Humboldt von, Wilhelm. „O budowie gramatycznej języka chińskiego”. O myśli i mowie. Wybór pism z teorii poznania, filozofii dziejów i filozofii języka. Wyb., tłum., słowo wstępne Elżbieta M. Kowalska, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, ss. 305-324.

Imai, Mutsumi, i Dedre Gentner. „A cross-linguistic study of early word meaning: universal ontology and linguistic influence”. Cognition, t. 62, issue 2, 1997, ss. 169-200.

Izdebska-Długosz, Dominika. „Uczyć czy nie uczyć? – Przemiany miejsca i roli gramatyki w świetle metod nauczania języków obcych”. Acta Humana 7, 2016, ss. 93-103.

Jadacka, Hanna. „Pluralia tantum w opisie leksykograficznym”. LingVaria, nr 1 (1), 2006, ss. 161-169.

Jasińska, Agnieszka. „Jak objaśniać gramatykę uczącym się języka polskiego jako obcego”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Didacticam Litterarum Polonarum et Linguae Polonae Pertinentia, nr 7 (223), 2016, ss. 67-78.

Jasińska, Małgorzata. Pluralia tantum w języku polskim i rosyjskim. Studium porównawcze. Wydawnictwo Primum Verbum, 2015.

Kowalik, Krystyna. „Polskie pluralia tantum w słowniku i gramatyce (próba charakterystyki fleksyjnej)”, Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis Folia 6, Studia Linguistica I, 2002, ss. 143-154.

Król, Iwona. „Sposoby wyrażania mnogości zbiorowej w języku polskim i w języku arabskim”. Polonica, 35, 2015, ss. 219-229.

Majewicz, Alfred F., Języki świata i ich klasyfikowanie. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989.

Muszyńska-Vizintin, Anna. „Kultura, gramatyka i uczucia. O interpretacyjnej funkcji liczby podwójnej w języku słoweńskim”. Kultura w stanie przekładu. Translatologia – kompatarystyka – transkulturowość, red. Włodzimierz Bolecki i Ewa Kraskowska. Instytut Badań Literackich PAN, 2012, ss. 344-352.

Muszyńska-Vizintin, Anna. „Tłumacz komparatysta – tłumacz uwikłany w język. O dwóch ‘poezjotwórczych’ kategoriach gramatycznych w języku polskim i słoweńskim”. Wzajemne związki między przekładem a komparatystyką, red. Bożena Tokarz, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2014, ss. 355-373.

Nagórko, Alicja. Podręczna gramatyka języka polskiego. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010.

Nerlicki, Krzysztof. „Studenci germanistyki o gramatyce i jej roli w mówieniu – czyli: dlaczego poznanie poglądów uczących się jest do osiągnięcia sukcesu koniecznie potrzebne”. Konińskie Studia Językowe, t. 2, nr 1, 2014, ss. 35-53.

Nowosad-Bakalarczyk, Marta. „Uzualne pluralia tantum we współczesnej polszczyźnie”. Studia Europaea Gnesnensia, 15, 2017, ss. 209-230.

Pietrow, Jarosław A., Kategoryzacja kwantytatywna w języku japońskim. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2011.

Rogowska, Ewa. „Kategoria pluralia tantum w funkcji formantu słowotwórczego”, Język Polski, 71, z. 3-5. 1991, ss. 213-220.

Rogowska-Cybulska, Ewa. „Czy rośliny są postrzegane jako przedmioty morficzne?”. Z zagadnień leksykalno-semantycznych. Materiały trzeciej konferencji językoznawczej poświęconej pamięci profesora Bogusława Krei, red. Beata Milewska, Sylwia Rzedzicka. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2009, ss. 27-34.

Słaby-Góral, Iwona. „Nauczyciel uczy się przez całe życie”. Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców, 21, 2014, ss. 229-249.

Tambor, Jolanta. „Niektóre «akademickie» pluralia tantum – semantyka, pragmatyka, struktura”. Postscriptum Polonistyczne, nr 1 (19), 2017, ss. 53-69.

Taylor, John R., Gramatyka kognitywna. Tłum. Magdalena Buchta, Łukasz Wiraszka, red. nauk. Elżbieta Tabakowska, TAiWPN Universitas, 2007.

Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. Andrzej Markowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004.

Wierzbicka, Anna. O języku – dla wszystkich. Wiedza Powszechna, 1965.

Opublikowane
2021-12-06
Dział
Artykuły