TU ou VOUS ? Quelques considérations sur l’emploi des formes de la deuxième personne dans les interviews et les débats de presse

Katarzyna Wołowska

Katarzyna Wołowska The John Paul II Catholic University of Lublin, Faculty of Humanities

Keywords: deictic; second person; recipient; saying; press; interview; discussion

Abstract

[Abstrakt tylko w j. polskim / Abstract only in Polish]

TU czy VOUS? Kilka uwag na temat użycia form drugiej osoby w wywiadach i debatach prasowych

Artykuł podejmuje problem użycia francuskich form drugiej osoby (liczby pojedynczej, TU, lub mnogiej, VOUS) jako zwrotu do odbiorcy w wywiadach i debatach prasowych (na przykładzie tekstów zaczerpniętych ze współczesnej prasy francuskiej). Punktem wyjścia jest teoria deixis czyli zbioru wyrażeń językowych, które odwołują się bezpośrednio do sytuacji wypowiadania, nabierając w tym procesie unikalnego sensu referencyjnego. Analizowane formy drugiej osoby (zaimki i formy czasownikowe zawierające w swym znaczeniu tę kategorię osobową) mają charakter wyrażeń deiktycznych, choć ich sens referencyjny nie zawsze jest jednoznacznie określony (zwłaszcza w przypadku formy VOUS). Tak dzieje się między innymi właśnie w dyskursie prasowym ze względu na charakteryzującą go strukturę komunikacji, opartą na zasadzie tropu komunikacyjnego (trope communicationnel). Zaproponowane w artykule analizy skupiają się na najbardziej widocznych użyciach wymienionych form, nie biorąc pod uwagę całego wachlarza odwołań do odbiorcy wyrażonych w trybie implicite, które powinny stanowić przedmiot osobnych rozważań. Podstawowe zręby analiz opierają się na takich problemach jak: stopień dystansu międzyosobowego, instytucjonalny wymiar interakcji czy relacja nadawca-odbiorca w ramach modelu komunikacji opartej na mechanizmie tropu komunikacyjnego.

References

Aménos J., C. Campos, D. Davy, M. Pires (dir.) (2004), “Second-person pronouns and forms of address in contemporary European languages”. (numéro double de Franco-British Studies 33-34, autumn 2003-spring 2004).

André-Larochebouvy D. (1980), La conversation : jeux et rituels, Thèse de Doctorat d’Etat, Université Paris IV.

Bader F. (1992), « Formes, fonctions, étymologies pronominales », [in] Morel M.-A. et Danon-Boileau L., La Deixis, (Actes du colloque en Sorbonne, 8-9 juin 1990), PUF, Paris, 27-41.

Bally Ch. (1932 / 1969), « Les notions grammaticales d’absolu et de relatif », [in] Essais sur le langage, Minuit, Paris, 189-204.

Béal C. (1989), « ‘On se tutoie’ : second person pronominal usage and terms of address in contemporary French », Australian Review of Applied Linguistics, 12-1, 61-82.

Benveniste E. (1966), Problèmes de linguistique générale, Gallimard, Paris (notamment les articles De la subjectivité dans le langage, La nature des pronoms).

Bourquin G. (1992), « Ambiguïtés de la deixis », [in] Morel M.-A. et Danon-Boileau L., La Deixis, (Actes du colloque en Sorbonne, 8-9 juin 1990), PUF, Paris, 387-399.

Brown R., Gilman A. (1960 / 1972), « The pronouns of power and solidarity », [in] Giglioli P.P. (dir.) (1972), Language and social context, Harmondsworth, Penguin.

Cappeau P. (2004), « Les sujets de deuxième personne à l’oral », Langage et société, n° 108, 2004 / 2, 75-90.

Claudel Ch. (2004), « De l’utilisation du système d’adresse dans l’interview de presse écrite française », Langage et société, n° 108, 2004/2.

Ducrot O. (1972 / 1991), Dire et ne pas dire. Principes de sémantique linguistique, Hermann, Paris.

Ducrot O., Schaeffer J.-M. (1995), Nouveau dictionnaire encyclopédique des sciences du langage, Seuil, coll. « Points Essais », Paris.

Dutka-Mankowska A. (1999), Le discours autre dans des articles de la critique littéraire. Une étude linguistique et discursive, Warszawa, UW,Wydział Neofilologii.

Głowiński M., Kostkiewiczowa T., Okopień-Sławińska A., Sławiński J. (2000), Słownik terminów literackich, Ossolineum, Wrocław.

Haroche Cl. et Pecheux M. (1972), « Manuel pour l’utilisation de la méthode d’analyse automatique du discours (AAD) », TA Informations, 13-55.

Jakobson R. (1963), Essais de linguistique générale, Minuit, Paris.

Jespersen O. (1922), Language, Londres.

Joly A. (1973), « Sur le système de la personne », Revue des langues romanes, 80-1, 3-56.

Kerbrat-Orecchioni C. (1980 / 2002), L’Enonciation. De la subjectivité dans le langage, Collection U « Linguistique », Armand Colin, Paris.

Kerbrat-Orecchioni C. (1984), « Pour une approche pragmatique du dialogue théâtral », Pratiques 41, 46-62.

Kerbrat-Orecchioni C. (1986), L’Implicite, Armand Colin, Paris.

Kerbrat-Orecchioni C. (1992), Les interactions verbales, Armand Colin, Paris, t. II. Langage et société (2004), n° 108, 2004 / 2.

Madray-Lesigne F. (1992), « L’ici et l’ailleurs de la personne en discours. Quelques affinités entre personnes, temps et modes en français », [in] Morel M.-A. et Danon-Boileau L., La Deixis, (Actes du colloque en Sorbonne, 8-9 juin 1990), PUF, Paris, 401-408.

Montague R. (1968), « Pragmatics », [in] Klibansky R. (éd.), La Philosophie contemporaine, Florence, 102-122.

Morel M.-A. et Danon-Boileau L. (1992), La Deixis, (Actes du colloque en Sorbonne, 8-9 juin 1990), PUF, Paris.

Morier H. (1961 / 1981), Dictionnaire de poétique et de rhétorique, PUF, Paris.

Pires M. (2004a), « Introduction au numéro », Langage et société, n° 108, 2004 / 2, 1-4.

Pires M. (2004b), « Usages et stratégies de tutoiement dans l’écrit public », Langage et société, n° 108, 2004 / 2, 27-56.

Ricœur P. (1975), La métaphore vive, Seuil, Paris.

Roulet E. et al. (1987), L’articulation du discours en français contemporain, Peter Lang, Berne-Paris.

Rousseau A. (1992), La deixis : un problème de logique et de philosophie du langage, [in] La Deixis, (Actes du colloque en Sorbonne, 8-9 juin 1990), PUF, Paris, 365-374.

Sarraute N. (1996), Tu ne t’aimes pas, [in] Œuvres complètes, coll. « Bibliothèque de la Pléiade », Gallimard, Paris.

Sherzer J. (1988), « Talk about tu and vous », in. M.A. Jazayery & W. Winter (éds.), Languages and Cultures. Studies in Honor of Edgar C. Polomé, Mouton de Gruyter, Berlin/New York/Amsterdam, 611-620.

Todorov T. (1970), « Problèmes de l’énonciation », Langages, 17, 3-11.