Quelle honte ! Ale wstyd ! Observations sémantiques sur quelques emplois de honte et de wstyd

Arkadiusz Koselak

Arkadiusz Koselak Paul Verlaine University – Metz

Keywords: honte; wstyd (shame); experiential expressions; expression-judgements; verbal explanations

Abstract

[Abstrakt tylko w j. polskim / Abstract only in Polish]

Quelle honte! Ale wstyd! Obserwacje semantyczne na temat wyrażeń honte i wstyd

Przyjmując, że języki interpretują świat na różne sposoby, należy się spodziewać, że również uczucia są konceptualizowane różnie, w zależności od języka. Autor artykułu proponuje analizę pól francuskiej honte i polskiego wstydu oraz ich derywatów w celu uchwycenia podobieństw i różnic w sensie i w używaniu tych leksemów. Analizowane leksemy zebrano w dwie grupy. W obydwu językach najpierw zanalizowano wyrażenia opisujące honte i wstyd odczuwane, a następnie wyrażenia używane jako oceny. Analizy pokazują, że język polski dysponuje dużo bogatszym zasobem środków do wyrażania doświadczenia wstydu, pozwalającym na dodatek wyróżnić trzy różne rodzaje tego uczucia, niż język francuski do opisania doświadczenia honte. Prowadzi to do stwierdzenia, że wstyd wydaje się być uczuciem ważniejszym dla osób polskojęzycznych niż honte dla osób francuskojęzycznych. Jeśli chodzi o wyrażenia-oceny, to funkcjonują one podobnie w obu językach.

References

Bossong, G. : « Le marquage de l’expérient dans les langues d’Europe », in : J. Feuillet, Actance et valence dans les langues de l’Europe, Berlin/New York: Mouton de Gruyter 1988, p. 259-294

Bresson, D., / Dobrovol’skij D. : « Petite syntaxe de la ‘peur’. Application au français et à l’allemand », in : Langue française 105, 1995, p. 107-119.

Dąbrowska, E. : Cognitive semantics and the polish dative, Berlin/New York: Mouton de Gruyter 1997.

Fici-Giusti, F. : « Diathèse et voix marquée dans les langues d’Europe », J. Feuillet, Actance et valence dans les langues de l’Europe, Berlin/New York: Mouton de Gruyter 1988, p. 347-390.

Gaulejac, V. de : Les sources de la honte, Paris : Desclée de Bruwer 1996.

Jędrzejko, E. : « O językowych wykładnikach pojęcia WSTYD w różnych koncepcjach opisu », in : Język a kultura 14, 2000, p. 59-77.

Koselak, A. : « Approche sémantique du concept de honte », Pratiques 117-118 : 2003, p. 51-76.

Kosowska, E. : « Wstęp », in : Id., Wstyd w kulturze. Zarys problematyki, Katowice: Śląsk 1988, p. 7-12

Kronning, H. : « Nécessité et hypothèse : ‘devoir’ non déontique au conditionnel », in : P. Dendale, L. Tasmowski, Le conditionnel en français, Metz : Université de Metz 2001, p. 251-276

Lazard, G. : L’actance, Paris : PUF 1994.

Lambert, P-Y. : « L’impersonnel », in : Feuillet, J. : Actance et valence dans les langues de l’Europe, Berlin/New York: Mouton de Gruyter 1988, p. 295-346

Langacker R. : Foundations of cognitive grammar. Theoretical prerequisites, Stanford: Stanford University Press 2002.

Ligara, B. : Polskie czasowniki modalne i ich francuskie ekwiwalenty tłumaczeniowe, Kraków: Universitas 1997.

Martin F. : « Est-on honteux quand on est honteux pour autrui. Les émotions normative : analyse sémantique de la construction ‘être Ψ pour NP humain’ », in : Coletta, J.M. / Tcherkassof, A. : Les émotions. Cognition, langage et le développement, Liège : Mardaga 2003, p. 131-136.

Ogien R. : Un portrait logique et moral de la haine, Combas : L’Eclat 1993.

Przybylska R. : Polisemia przyimków polskich w świetle semantyki kognitywnej, Kraków: Universitas 2002.

Rudzka-Ostyn, B. : Z rozważań nad kategorią przypadka, Kraków: Universitas 2000.

Wierzbicka, A. : Kocha, lubi, szanuje. Medytacje semantyczne, Warszawa: Wiedza Powszechna 1971.

Wierzbicka, A. : The semantics of grammar. Amsterdam/Philadelphia : John Benjamins Publishing Company 1988.

Wierzbicka, A. : Język, umysł, kultura, Warszawa : PWN 1999a.

Wierzbicka, A. : Emotions across Languages and Cultures. Diversity and Universals, Paris/Cambridge: Cambridge University Press/Editions de la Maison des Sciences de l’Homme 1999b.