Mniejszość rosyjska w Polsce międzywojennej – zmarginalizowana społeczność

Witold Kołbuk

Witold Kołbuk Faculty of Humanities, Catholic University of Lublin

Keywords: society, national minority, white emigration, Orthodox church, tsarism

Abstract

[Abstrakt tylko w j. rosyjskim / Abstract only in Russian]

Русское национальное меньшинство в Польше межвоенного периода как второстепенная среда

В многонациональной Польше межвоенного периода русские составляли лишь минимальный процент (ниже 0,5% населения). Они утратили доминацию, которой обладали во время царизма и существовали на втором плане общественно-политической жизни II Республики Польши. Кроме того, русское национальное меньшинство было рассеяно и представляло собой конгломерат разных групп, связанных лишь совместным языком и контактами с восточным христианством. Доброжелательная политика властей и нейтральная позиция польского общества способствовали лояльному поведению этого меньшинства в отношении к возрожденному польскому государству.

References

Brzoza C.: Polska w czasach niepodległości i II wojny światowej (1918-1945), [w:] Wielka Historia Polski, red. S. Grodziski i in., t. 9, Kraków 2001.

Chwalba A.: Historia Polski 1795-1918, Kraków 2000.

Davies N.: Orzeł biały, czerwona gwiazda. Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920, Kraków 1999.

Drugi Powszechny Spis Ludności z dnia 9 XII 1931 r., „Statystyka Polski”, Seria C, z. 94a, Warszawa 1938, tabl. 10.

Garlicki A.: Józef Piłsudski 1867-1935, Warszawa 1988.

Giza A.: Polaczkowie i Moskale. Wzajemny ogląd w krzywym zwierciadle (1800-1917), Szczecin 1993.

Grek-Pabisowa I., Maryniakowa I.: O wyznawcach wschodniego Kościoła staroobrzędowego w Polsce, [w:] Chrześcijański Wschód a kultura polska, red. R. Łużny, Lublin 1989, s. 89-100.

Iwaniec E.: Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII-XX w., Warszawa 1977.

Jezierski A., Leszczyńska C.: Historia gospodarcza Polski, Warszawa 1997.

Józefski H.: Zamiast pamiętnika, „Zeszyty Historyczne” (Paryż), 1982, nr 60.

Kania J.: Rozbiórki cerkwi na Lubelszczyźnie w roku 1938 a stanowisko biskupa Fulmana, [w:] Chrześcijański Wschód a kultura polska, red. R. Łużny, Lublin 1989, s. 31-54.

Kołbuk W.: Duchowieństwo unickie w Królestwie Polskim 1835-1875, Lublin 1992.

Kołbuk W.: Kwestia chełmska 1839-1918. Między religią a polityką, „Zeszyty Naukowe UJ”, 1999, Studia Religiologica, z. 32, s. 137-157.

Kot S.: Historia wychowania, t. II, Warszawa 1996.

Kowalczyk A. S.: Sawinkow, Warszawa 1992.

Kozik J.: Ukraiński ruch narodowy w Galicji w latach 1830-1848, Kraków 1973.

Kumor B.: Historia Kościoła, cz. 8, Lublin 1995.

Kwestia narodowościowa w programie drugiego spisu ludności RP (wywiad z Generalnym Komisarzem Spisowym R. Buławskim), „Sprawy Narodowościowe”, 1932, nr 1, s. 68.

Lewandowski J.: Na pograniczu. Polityka władz państwowych wobec unitów Podlasia i Chełmszczyzny 1772-1875, Lublin 1996.

Mauersberg S.: Szkolnictwo powszechne dla mniejszości narodowych w Polsce w latach 1918-1939, Wrocław 1968.

Meducka M.: Prawosławni w Kielcach, [w:] Aktywność społeczno-kulturalna Kościołów i grup wyznaniowych w Polsce w XIX i XX wieku, red. M. Meducka, R. Renz, Kielce 1995, s. 161-171.

Mędrzecki W.: Województwo wołyńskie 1921-1939. Elementy przemian cywilizacyjnych, społecznych i politycznych, Warszawa 1988.

O niezbędności wyłączenia Rusi Chełmskiej z Królestwa Polskiego. Tajne dokumenty rosyjskie wydane staraniem Oddziału Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego, Lublin 1906.

Olszański T. A.: Historia Ukrainy. XX w., Warszawa 1992.

Olszański T. A.: Z dziejów Kościoła na Łemkowszczyźnie, „Chrześcijanin w Świecie. Zeszyty ODiSS”, 1988, nr 179-180, s. 238-249.

Papierzyńska-Turek M.: Charakter i zakres kulturalno-społecznej aktywności Kościoła prawosławnego w Drugiej Rzeczypospolitej, [w:] Aktywność społeczno-kulturalna Kościołów i grup wyznaniowych w Polsce w XIX i XX wieku, red. M. Meducka, R. Renz, Kielce 1995, s. 149-160.

Papierzyńska-Turek M.: Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918-1939, Warszawa 1989.

Paprocki H.: Staroobrzędowcy w Polsce, „Novum”, 1978, nr 1, s. 153-157.

Pawłyk M.: Moskwofilstwo ta ukrainofilstwo sered awstro-ruśkoho narodu, Lwiw 1906.

Pełczyński R.: Prawosławie w Galicji w świetle ruskiej prasy we Lwowie z czasów inwazyi 1914-1915 roku, Lwów 1918.

Polski Słownik Biograficzny, t. XXXV, z. 145, Warszawa–Kraków 1994, s. 272-273; t. XXXVI, z. 151, Warszawa–Kraków 1996, s. 614-615.

Smaga J.: Narodziny i upadek imperium. ZSRR 1917-1991, Kraków 1992.

„Sprawy Narodowościowe” z lat 1928-1939.

Tomaszewski J.: Mniejszości słowiańskie w II Rzeczypospolitej. Perspektywy i ograniczenia, [w:] Pamiętnik XII Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich 17-20 września 1979, Katowice 1979 – cz. II, sympozja I-VIII.

Tomaszewski J.: Ojczyzna nie tylko Polaków, Warszawa 1985.

Tomaszewski J.: Rzeczpospolita wielu narodów, Warszawa 1985.

Urbański Z.: Mniejszości narodowe w Polsce, Warszawa 1932.

Wasilewski L.: Kresy wschodnie. Litwa i Białoruś, Podlasie i Chełmszczyzna, Galicja Wschodnia, Ukraina, Warszawa 1917, cz. II, s. 25 nn.

„Woskriesnoje Cztienije” (Warszawa) z lat 1935-1939.

Wroczyński R.: Dzieje oświaty polskiej, t. II, Warszawa 1996, s. 236-263.

Wyczawski H. E.: Cerkiew prawosławna w II Rzeczypospolitej, [w:] Kościół w Drugiej Rzeczypospolitej, red. Z. Zieliński i S. Wilk, Lublin 1981.

Wyczawski H. E.: Ruch neounijny w Polsce w latach 1923-1939, „Studia Theologica Varsaviensia”, 1970, z. 1, s. 409-420.

Zaborski B.: Liczba i rozmieszczenie mieszkańców Polski według języków i wyznań, „Sprawy Narodowościowe”, 1937, nr 1.

Zamojski J. E.: Rosyjska Cerkiew prawosławna na obczyźnie oczyma polskiej służby zagranicznej (1920-1939), [w:] Katolicyzm w Rosji i prawosławie w Polsce (XI-XX w.), red. J. Bardach, Warszawa 1997, s. 286-304.

Zgórniak M.: Działania wojenne w Polsce południowej 1914-1915, „Wojskowy Przegląd Historyczny”, 1972, nr 2, s. 176-212.