Metropolis. Z zagadnień mitu genezy stolic w Europie słowiańskiej

Czesław Deptuła

Czesław Deptuła

Keywords: myth of genesis; town; principal town; Slavic Europe; formation of monarch

Abstract

The paper is about the idea of a principal town under formation, about the capital of a state and country in medieval Slavic Europe. The author traces back to the moment when that idea appeared, above all in the myths pertaining to the genesis of a dynasty, monarchy and nations, as well as the genesis of relationships between the nation and the land; the relationships which appeared in the chronicles of Russia, Czech and Poland in the twelfth century. He shows a broader historical background of the phenomenon and perspectives to study it in the sources of the later period.

References

Aleksandrowicz S., Ruska świadomość narodowa w średniowieczu, [w:] Państwo, naród, stany w średniowieczu, red. A. Gieysztor, S. Gawlas, Warszawa 1990, s. 111-129.

Auerbach A., Mimesis. Rzeczywistość przedstawiona w literaturze Zachodu, t. I, Warszawa 1968.

Banaszkiewicz J., Jedność porządku przestrzennego, społecznego i tradycji początków ludu (Uwagi o urządzeniu wspólnoty państwowo-plemiennej u Słowian), „Przegląd Historyczny” 77(1986), z. 3, s. 445-466.

Banaszkiewicz J., Kronika Dzierzwy, XIV-wieczne kompendium historii ojczystej, Wrocław 1979.

Banaszkiewicz J., Slavonic „Origines Regni”: Hero the Law-Giver and Founder of Monarchy (Introductory Survey of Problems), „Acta Poloniae Historica” 60(1989), s. 97-137.

Bogucka M., Samsonowicz H., Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław 1986.

Borst A., Die Turmbau von Babel. Geschichte der Meinungen über Ursprung und Viefalt der Sprachen und Völker, Tl I, Stuttgart 1957, Tl II, Bd. 1-2, 1958--1959.

Branny A., Trojanie i król Artur w angielskiej świadomości historycznej do XVIII wieku, „Historyka”. Studia metodologiczne, t.16(1986), s. 3-20.

Bylina S., Idee uniwersalne a czeska świadomość narodowa w późnym średniowieczu, [w:] Państwo, naród, stany w średniowieczu, red. A. Gieysztor, S.Gawlas, Warszawa 1990, s. 77-100.

Caillois R., Paryż, mit współczesny, [w:] tenże, Odpowiedzialność istyl, Warszawa 1967, s. 99-120.

Cetwiński M., Derwich M., Herby, legendy, dawne mity, Wrocław 1986.

Dalewski Z., Między Gnieznem a Poznaniem. O miejscach władzy w państwie pierwszych Piastów. „Kwartalnik Historyczny” 98(1991), nr 2, s. 19-35.

Deptuła Cz., „Athleta Christi − Rex Poloniae” (Z dziejów ideologii Królestwa Polskiego), „Znak” 1974, nr 246, s. 1593-1604.

Deptuła Cz., Galla Anonima mit genezy Polski. Studium z historiozofii ihermeneutyki symboli dziejopisarstwa średniowiecznego, Lublin 2000.

Deptuła Cz., Miasto wczesnośredniowieczne − ośrodek chrystianizacji społeczeństwa polskiego, „Summarium” 11-12(1982-1983), s. 165-183.

Deptuła Cz., Średniowieczne mity genezy Polski, „Znak” 1973, nr 233-234, s. 1367-1403.

Eliade M., Historia wierzeń i idei religijnych, t. I, Warszawa, 1988, t. II, 1994.

Eliade M., Okultyzm, czary, mody kulturalne, Kraków 1992.

Eliade M., Sacrum − mit − historia, Warszawa 1993.

Ewig E., Résidence et capitale pendant le haut Moyen Age, „Révue Historique” t. 230(1963), z. 3, s. 25-72.

Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990.

Goetz W., Translatio imperii. Ein Beitrag zur Geschichte des Geschichtsdenkens und der politischen Theorien in Mittelalter und in der Frühen Neuzeit, Tübingen 1958.

Grant M., Mity rzymskie, Warszawa 1993.

Grzesik R., Attyla a Słowianie. Przyczynek do wyobrażeń o kontaktach huńsko-słowiańskich w średniowiecznych źródłach narracyjnych, „Roczniki Historyczne” 59(1993), s. 33-42.

Iwańczak W., Babilon czy Jerozolima. Praga w literaturze i propagandzie czasów husyckich, „Przegląd Historyczny” 84(1993), z.3, s. 271-288.

Jabłońska-Deptuła E., Niektóre wątki „legendy Sobieskiego” na przełomie XVIII i XIX wieku, „Roczniki Humanistyczne” 35(1987), z. 2, s.175-188.

Jilek H., Die Wenzels- und Ludmila − Legenden des 10. und 11. Jahrhunderts (Forschungsbericht). „Zeitschrift für Ostforschung” Bd. 24(1975), s. 79-148.

Jirásek A., Stare podania czeskie, tłum. M. Erhardtowa, Katowice 1989.

Kalinowski L., Treści ideowe sztuki przedromańskiej i romańskiej wPolsce, „Studia Źródłoznawcze” 10(1965), s. 1-32.

Karp M. J., Więź ogólnopolska i regionalna w średniowiecznych mitach początku, „Przegląd Historyczny” 72(1981), z. 2, s. 211-217.

Kiersnowski R., Symbol ptaka, [w:] Imagines Potestatis. Rytuały, symbole i konteksty fabularne władzy zwierzchniej. Polska X-XV w. (z przekładem czeskim i ruskim), red. J. Banaszkiewicz, Warszawa 1994, s. 105.

Kłoczowski J., Europa słowiańska w XIV-XV wieku, Warszawa 1983.

Körmendy A., Świadomość narodowa i państwowa na Węgrzech w średniowieczu, [w:] Państwo, naród, stany w średniowieczu, red. A. Gieysztor, S.Gawlas, Warszawa 1990, s. 100-109.

Krakowski S., Problematyka miejska w historiografii polskiej, Łódź 1950.

Krejči K., Praga. Legenda i rzeczywistość, Warszawa 1974.

Kürbis B., Holophagus. O smoku wawelskim i innych smokach, [w:] „Ars Historica”. Prace z dziejów powszechnych i Polski, red. M. Biskup [i in.], Poznań 1976, s. 163-175.

Labuda G., Nowe spojrzenia na śląską „Kronikę polską”, [w:] Ojczyzna bliższa i dalsza. Studia historyczne ofiarowane F. Kirykowi, red. J. Chrobaczyński [i in.], Kraków 1993, s.25-40.

Labuda G., Okres „wspólnoty słowiańskiej” w świetle źródeł i tradycji historycznej, [w:] tenże, Fragmenty dziejów Słowiańszczyzny Zachodniej, t. I, Poznań 1960, s. 36-86.

LeGoff J., Inteligencja w wiekach średnich, Warszawa 1966.

Liminiewicz A., Wędrówki Słowian w świetle mitów, „Acta Universitatis Vratislaviensis” Studia Archeologiczne 20(1991), s. 75-84.

Lurker M., Słownik obrazów i symboli biblijnych, Poznań 1989.

Łotman J., Uspienski B., Pogłosy koncepcji „Moskwa − Trzeci Rzym” w ideologii Piotra Pierwszego, [w:] Semiotyka dziejów Rosji, wybór iprzekład B. Żyłko, Łódź 1993, s. 158-177.

Łowmiański H., Początki Polski, t. V, Warszawa 1973.

Łowmiański H., Wątki literackie i tradycja w Kronice Kadłubka (Iksięga). „Studia Źródłoznawcze” t. 20(1975), s. 22-27.

Malicki J., Legat stanu rycerskiego. Studia staropolskie, Wrocław 1989.

Malicki J., Mity narodowe. Lechiada, Wrocław 1982.

Michałowski R., Princeps fundator. Studium z kultury politycznej wPolsce X-XIII wieku, Warszawa 1989.

Müller W., Die heilige Stadt. Roma quadrata, himmlisches Jerusalem und die Mythe von Weltnabel, Stuttgart 1961.

Paszkiewicz B., Rogi króla Kazimierza, [w:] Imagines Potestatis. Rytuały, symbole i konteksty fabularne władzy zwierzchniej. Polska X-XVw. (z przekładem czeskim i ruskim), red. J. Banaszkieiwcz, Warszawa 1994, s.161-167.

Plezia M., Kronika Galla na tle historiografii XII wieku, Kraków 1947.

Pomian K., Przeszłość jako przedmiot wiary, Warszawa 1968.

Poppe A., Państwo i Kościół na Rusi na XI wieku, Warszawa 1966.

Pruszcz P. H., Kleynoty stołecznego miasta Krakowa, wyd. I: 1647, wyd.II: 1650, wyd. III: 1745.

Rybakow B., Pierwsze wieki historii Rusi, Warszawa 1983.

Słupecki L. P., „Powieść rzeczy istey” jako źródło do dziejów pogaństwa na Łyścu, [w:] Kultura średniowieczna i staropolska. Studia ofiarowane A.Gieysztorowi, red. D. Gawinowa [i in.], Warszawa 1991, s. 377-384.

Sobolewa N. A., Znaki władzy książęcej na Rusi Kijowskiej, [w:] Imagines Potestatis. Rytuały, symbole i konteksty fabularne władzy zwierzchniej. Polska X-XV w. (z przekładem czeskim i ruskim), red. J. Banaszkiewicz, Warszawa 1994, s. 170-184.

Szücs J., Wykład pradziejów węgierskich w „Gesta Hungarorum” Szymona Kézaiego (1282-1285). „Kwartalnik Historyczny” 95(1989), z. 4, s. 35-62.

Tazbir J., Kultura szlachecka w Polsce. Rozkwit − upadek − relikty, Warszawa 1979.

Toporow W., O kosmologicznych źródłach wczesnohistorycznych opisów, [w:] Semiotyka kultury, wybór i oprac. E. Janus i M. R. Mayenowa, Warszawa 1977, s. 103-131, 367-391.

Tyc T., Legenda kościoła Panny Maryi na Wyspie Tumskiej. „Kronika Miasta” 4(1926), s. 121-130.

Yi-FuTuan, Przestrzeń i miejsce, Warszawa 1987.

Zernow M., Wschodnie chrześcijaństwo, Warszawa 1967.