Structures dénominatives des objets usuels

Dorota Śliwa

Dorota Śliwa Catholic University of Lublin

Abstract

Struktury nominacyjne nazw przedmiotów użytkowych

W artykule zawarta została propozycja onomazjologicznego ujęcia problemów słowotwórczych. Punktem wyjścia analizy są cechy przedmiotów wyodrębnione z analizy semów poszczególnych definicji słownikowych.

Cechy te tworzą scenę pojęciową skonstruowaną na podstawie koncepcji scen i ram Ch.J. Fillmore'a. Scena pojęciowa przedmiotów użytkowych, składająca się z uczestników, cech relacyjnych zachodzących pomiędzy uczestnikami oraz cech inherentnych przedmiotu użytkowego, stanowi pierwszy poziom struktury nazwotwórczej. Drugi poziom tworzą schematy predykatowo-argumentowe zawierające leksemy nominacyjne (czyli wyznaczające relację desygnacji poszczególnych leksemów) i testujące językowo poszczególne cechy sceny pojęciowej. Na trzecim poziomie sytuują się parafrazy słowotwórcze przetwarzające dyskursywnie schematy predykatowo-argumentowe i informujące o perspektywie, w jakiej została ujęta scena pojęciowa.

Ujęcie onomazjologiczne pozwala głębiej wniknąć w semantykę wyrazów derywowanych lub złożonych i odpowiada na problemy nieregularności semantycznych poprzez m.in. dobór leksemów nominacyjnych na drugim poziomie i tematyzację poszczególnego uczestnika sceny na trzecim poziomie.

References

Bideaud J., Houde O. (1989): Le développement des catégorisations: «capture» logique ou «capture» écologique des propriétés des objets? «L'Année Psychologique», p.87-123.
Bresson F. (1971) La genèse des propriétés d'objets, «Journal de Psychologie Normale et Pathologique» 2, p.148-168.
Collinot A., Mazière F. (1990): Les définitions finalisées où il est montré que l'hétérogénéité formelle des définitions lexicographiques a du sens, [in:] J.Chaurand, F.Mazièré (ed.), La définition, (Actes du Colloque La Définition, organisé par le CELEX (Centre d'Etudes du Lexique) à Paris, le 18 et 19 novembre 1988), Paris, Larousse, p.237-250.
Dokulil M. (1962): Tvoření slov v češtine, 1: Teorie odvozovaní slov, Praha, Československá Akademia Věd, (traduit en polonais par BluszczA. et StachowskiJ. (1979): Teoria derywacji, Wrocław, Ossolineum).
Dubois D. (éd.) (1991): Sémantique et cognition.Catégories, prototypes, typicalité, Paris, Editions du CNRS.
Fillmore Ch. J.(1977): Scenes-and-frames-semantics, [in:] Zampolli A. (éd): Linguistic structures processing, Amsterdam, North-Holland, p. 55-81.
Fuchs C. (1990): Paraphrases prédicatives et contraintes lexicales, «Lexique» 6, p.157-176.
Grize J.-B., Piéraut-Le-BonniecG. (1983): La contradiction: essai sur les opérations de la pensée, Paris, PUF.
Grize J.-B., Piéraut-Le-BonniecG. (1991): Logique naturelle et construction des propriétés des objets, «L'Année Psychologique» 91, p.103-120.
Grochowski M. (1988a): Les conventions sémantiques, les conventions référentielles et les explications des noms d'artefacts, «Langages» 89, p.39-50.
Grochowski M. (1988b): On Defining the Meaning of Words for Concrete Objects, «Zbornik za filologiju i lingvistiku» (Novi Sad).
Grochowski M. (1990): Meble: zakres pojęcia a hiperonimy nazw denotowanych obiektów, «Acta Universitatis Nicolai Copernici − Filologia Polska» 31, z.132, p.51-61.
Grochowski M. (1992): O metodzie wyjaśniania struktury semantycznej nazw substancji, «Z polskich studiów slawistycznych», seria VIII, Warszawa, p.61-66.
Kleiber G. (1990): La sémantique du prototype, Paris, PUF.
Kleszczowa K. (1981): Ograniczenia semantyczne w procesie derywacji nazw narzędzi, Katowice, UŚ.
Kubriakova E. S. (1977): Tieoria nominacji i słovoobrazovanije, [in:] Jazykovaja nominacja, Moskva, Izdatiel'stvo «Nauka», p.222-304.
Lakoff G. (1987): Women, fire, and dangerous things: what categories reveal about the Mind, Chicago, University of Chicago Press.
Laporte E. (1992): Adjectifs en -ant dérivés de verbes, «Langue Française» 96, p.30-43.
Leys O. (1991): Skizze einer kognitiv-semantischen Typologie der deutschen um-Infinitive, «Leuvense Bijdragen», 80, p.167-203.
Martin R. (1990): La définition «naturelle», [in:] J.Chaurand, F.Mazière (éd): La définition, (Actes du Colloque La Définition, organisé par le CELEX (Centre d'Etudes du Lexique) à Paris, le 18 et 19 novembre 1988), Paris, Larousse, p.86-96.
Mazet C. (1991): Fonctionnalité dans l'organisation catégorielle, [in:] DuboisD. (ed.) (1991): Sémantique et cognition.Catégories, prototypes, typicalité, Paris, Editions du CNRS, p.89-100.
Nagórko A. (1987): Zagadnienia derywacji przymiotników, Warszawa, WUW.
Poncet-Montange A. (1991): A propos des noms d'instruments: relations entre forme et sens, «Linguisticae Investigationes» 15, 2, 305 p.323.
Pottier B. (1987): Théorie et analyse en linguistique, Paris, Hachette.
Rastier F. (1991): Catégorisation, typicalité et lexicologie. Préliminaires critiques, [in:] DuboisD. (éd.) (1991): Sémantique et cognition.Catégories, prototypes, typicalité, Paris, Editions du CNRS, p.259-277.
Rastier F. (1991): Sémantique et recherches cognitives, Paris, PUF.
Riegel M. (1990): La définition, acte du langage ordinaire − De la forme aux interprétations, [in:] J.Chaurand, F.Mazière (éd.): La définition, (Actes du Colloque La Définition, organisé par le CELEX (Centre d'Etudes du Lexique) à Paris, le 18 et 19 novembre 1988), Paris, Larousse.
Rosch E. (1978): Principles of Categorization, [in:] E.Rosch, B.B.Lloyd (éd.): Cognition and Categorization, New Jersey, Lawrence Erlbaum Associates, p.27-47.
Serbat G. (1989): La création lexicale, «Information Grammaticale» 42, p.3-6.
Serbat G. (1989): Quel est le signifiant du concept de «relation» dans les dérivés?, CILL 15. 1., p.403-411.
Serbat G. (1990): Structure des noms d'agent latins en -ator, «Linguisticae Investigationes» 14, 2, p.343-348.
Tversky B., Hemenway K. (1983): Categories and environmental scenes, «Cognitive Psychology» 15, p.121-149.
Tversky B., Hemenway K. (1984): Objects, parts and Categories, «Journal of Experimental Psychology: General» 113, p.169-193.
TverskyB. (1986): Components and Categorization, [in:] CraigC. (éd.): Noun Classes and Categorization, Amsterdam, John Benjamins, p.63-75.
Wierzbicka A. (1985b): Lexicography and Conceptual Analysis, Ann Arbor, Karoma Publishers Inc.
Zawadowski L. (1966): Lingwistyczna teoria języka, Warszawa, PWN.