Struktury kościelne zachodniej Korony po pierwszym rozbiorze w świetle Szkiców Karola Perthéesa
Abstrakt
Szkice opracowane przez Karola Perthéesa stanowiły dla niego podstawę do przygotowania w końcu XVIII wieku map województw zachodniej Korony w granicach po pierwszym rozbiorze. Informacje w Szkicach pochodziły z ankiet parafialnych przygotowanych przez plebanów. Szkice zawierają m.in. wiadomości o strukturach terytorialnych Kościoła katolickiego. Ze względu na ich pośrednie pochodzenie od instytucji kościelnych można próbować je wykorzystać do rekonstrukcji struktur terytorialnych Kościoła. Ewaluacja informacji ze Szkiców na ten temat wskazuje jednak, że źródło to jest pod tym względem nierówne. Wynika to z faktu, że tylko informacje o parafiach i ich przynależności dekanalnej pochodzą zawsze bezpośrednio od Perthéesa (przez niego z ankiet parafialnych), a informacje o jednostkach wyższego rzędu często od osoby, która po śmierci Pertheesa opracowywała ten materiał, osoba ta nie posiadała jednak odpowiednich do tego kompetencji. Za wiarygodne w Szkicach można uznać informację o ponad 2050 parafiach, a te o jednostkach wyższego rzędu należy konfrontować z innymi źródłami.
Bibliografia
Buczek, Karol. „Kartograf króla Stanisława Augusta życie i dzieła”. [Przypisami opatrzył i opracował do druku Henryk Rutkowski] Karol Perthées (1739-1815) fizjograf pierwszej Rzeczypospolitej: życie oraz działalność kartograficzna i entomologiczna, red. Jerzy Pawłowski, Retro-Art, 2003, ss. 21-134.
Buczek, Karol. „Prace kartografów pruskich w Polsce za czasów króla Stanisława Augusta na tle współczesnej kartografji polskiej”. Prace Komisji Atlasu Historycznego Polski, t. 3, 1935, ss. 115-322.
Buczek, Karol. The History of Polish Cartography from 15th to the 18th Century. Zakład Narodowy im. Ossolińskich,Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1966.
Ch., St. „Dobroń”. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 2. Nakładem Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1881, ss. 75-76.
Ertman, Aldona. „O «Memoriale» królewskiego kartografa Karola Perthéesa”. Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki, t. 15, nr 1-2, 2006, ss. 243-254.
Geograficzno-statystyczne opisanie parafiów Królestwa Polskiego z roku 1796 przez K. Perthesa geografa króla Stanisława Augusta. Biblioteka Ukraińskiej Akademii Nauk im. Władimira Wernadskiego, sygn. I 5975, t. 1-12.
Góralski, Wojciech. „Organizacja sieci dekanalnej w diecezji płockiej”. Studia Płockie, t. 42, 2014, ss. 147-178.
Iwaszkiewicz, Janusz. „Chreptowicz Adam”. Polski słownik biograficzny, T. 3, Polska Akademia Umiejętności, 1937, s. 440.
Iwaszkiewicz, Janusz. „Chreptowicz Joachim Litawor”. Polski słownik biograficzny, T. 3, Polska Akademia Umiejętności, 1937, ss. 440-443.
Krawczyk, Adam. „Carol Perthées ‘Descriptions of parishes’ – a source for the historical geography and economic history of central eastern Poland in the late XVIIIth century (introductory information)”. Zeszyty Naukowe UJ. Prace Geograficzne, t. 43, 1976, ss. 191-196.
Kumor, Bolesław. „Chełmska diecezja”. Encyklopedia katolicka, T. 3, Towarzystwo Naukowe KUL, 1989, ss. 127-132.
Kumor, Bolesław. „Relacja o stanie archidiecezji gnieźnieńskiej prymasa Michała Jerzego Poniatowskiego z 1789 roku”. 1000 lat Archidiecezji Gnieźnieńskiej, red. Jerzy Strzelczyk, Janusz Górny, Gaudentinum, 2000, ss. 293-323.
Łoziński, Jerzy, i Barbara Wolff-Lozińska, red. Powiat opatowski. Państwowy Instytut Sztuki, 1959.
Müller, Wiesław. „Diecezja płocka od drugiej połowy XVI wieku do rozbiorów”. Studia Płockie, t. 3, 1975, ss. 153-226.
Nowacki, Józef. Dzieje archidiecezji poznańskiej. Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój. Księgarnia św. Wojciecha, 1964.
Olszewicz, Bolesław. Polska kartografja wojskowa (zarys historyczny). Główna Księgarnia Wojskowa, 1921.
Pawłowski, Jerzy. „Suplement do biografii Karola Perthéesa”. Karol Perthées (1739-1815) fizjograf pierwszej Rzeczypospolitej: życie oraz działalność kartograficzna i entomologiczna, red. Jerzy Pawłowski, Retro-Art, 2003, ss. 135-163.
Rozrządzenia y pisma pasterskie za rządów [...] Michała Jerzego Poniatowskiego biskupa płockiego etc.etc. do dyecezyi płockiey wydane. Dla wygody teyże dyecezyi zebrane, i do druku podane. T. 4, Drukarnia Nadw. J.K.Mci i Prześw. Komissyi Edukacyi Narodowey, 1785.
Rutkowski, Henryk. „Mapy Perthéesa”. Fundamenta Historiae, red. Marek Słoń, Michał Zbieranowski, Fabryka Druku, 2014, ss. 269-282.
Rutkowski, Henryk. „Okres Stanisława Augusta w badaniach Karola Buczka nad kartografią dawnej Rzeczypospolitej”. Karol Buczek (1902-1983). Człowiek i uczony, red. Dariusz Karczewski, Jacek Maciejewski, Zbigniew Zyglewski, Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, 2004, ss. 57-103.
Rutkowski, Henryk. „Źródła kartograficzne”. Mazowsze w drugiej połowie XVI w. (Atlas Historyczny Polski: Mapy szczegółowe XVI w.), red. Władysław Pałucki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, ss. 23-26.
Rybarski, Roman. Skarbowość Polski w dobie rozbiorów. Polska Akademia Umiejętności, 1937.
Szady, Bogumił. „Działalność Michała Jerzego Poniatowskiego na rzecz rozwoju kartografii polskiej”. Kamienie milowe w kartografii, red. Jerzy Ostrowski, Paweł E. Weszpiński, Instytut Historii PAN, 2013, ss. 183-192.
Szady, Bogumił. Kościół i społeczeństwo Małopolski w II połowie XVIII w.: materiały źródłowe. Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 2010.
Szady, Bogumił, edytor. Religie i wyznania w Koronie w II połowie XVIII w. 2016, atlasfontium.pl/? page_id=2164. Dostęp 27.10.2021.
Wernerowa, Wiesława. „Ocena «ankiet parafialnych» jako źródła wiedzy Karola Perthéesa o fizjografii Rzeczpospolitej przedrozbiorowej”. Karol Perthées (1739-1815) fizjograf pierwszej Rzeczypospolitej: życie oraz działalność kartograficzna i entomologiczna, red. Jerzy Pawłowski, Retro-Art, 2003, ss. 165-192.
Wernerowa, Wiesława, edytor. Rękopiśmienne opisy parafii litewskich z 1784 roku: dekanat grodzieński. Wydawnictwo Instytutu Historii Nauki PAN, 1994.
Wernerowa, Wiesława, edytor. Rękopiśmienne opisy parafii litewskich z 1784 roku: dekanat knyszyński i dekanat augustowski. Wydawnictwo Instytutu Historii Nauki PAN, 1996.
Wieteska, Józef. „Materiały do atlasu historycznego Polski XVIII wieku: archidiakonat pułtuski w ankiecie Michała Poniatowskiego z r. 1778”. Przegląd Historyczny, t. 43, nr 2, 1952, ss. 338-346.
Copyright (c) 2022 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
