Mickiewicz’s Prisca Theologia

  • Dariusz Seweryn The John Paul II Catholic University of Lublin, Faculty of Humanities
Keywords: Adam Mickiewicz; Joachim Lelewel; Maciej Kazimierz Sarbiewski; Slavic deities; Parisian lectures; symbolic discourse

Abstract

The article, which is a fragment of a larger dissertation under preparation, focuses on the operations – symbolic rather than conceptual – which Mickiewicz uses in the first course of Literatura słowiańska [Slavonic Literature] to construct an image of the pre-Christian spiritual culture of Slavs according to a desired, a priori model. This phenomenon, considered in the context of a cultural process going beyond Romanticism, finds analogy in the humanistic concept of mythological monogenesis, thoroughly developed by Maciej Kazimierz Sarbiewski in the treatise Dii gentium. Mickiewicz proves the original monotheism of the Slavs in a manner similar to the one used in the tradition of humanistic mythology to prove the original monotheism of the Greeks and Romans. This convergence is not motivated by direct filiation, but rather by a common conceptual and symbolic apparatus of the apologetic tradition, whose characteristic feature is the camouflage of aporias generated by the concept of primordial theology. Due to the ongoing misunderstanding that Mickiewicz’s position on this issue is basically the same as that of Joachim Lelewel, upon analysing the assumptions of the arguments of both authors, the article shows that the concept of original Slavic monotheism, which is close to both of them, in both cases results from different, contradictory premises and performs different functions.

References

Kronika Thietmara, przeł. M.Z. Jedlicki, Kraków 2005.

Lelewel Joachim, Bałwochwalstwo sławiańskie. Ponowione rozpoznanie jego, [w:] tenże, Cześć bałwochwalcza Sławian i Polski, Poznań 1857.

Mickiewicz Adam, Literatura słowiańska. Kurs pierwszy, przeł. L. Płoszewski, [w:] tenże, Dzieła. Wydanie Rocznicowe 1798-1998, red. Zbigniew J. Nowak, Maria Prussak, Zofia Stefanowska, Czesław Zgorzelski, t. I-XVII, Warszawa 1998-2005, t. VIII, oprac. Julian Maślanka, 1997.

Mickiewicz Adam, Pierwsze wieki historii polskiej, [w:] tenże, Dzieła. Wydanie Rocznicowe 1798-1998, red. Zbigniew J. Nowak, Maria Prussak, Zofia Stefanowska, Czesław Zgorzelski, t. I-XVII, Warszawa 1998-2005, t. VII, oprac. J. Maślanka, 1997.

Pierio Valeriano, Hieroglyphica, sive De sacris Aegyptiorum, aliarumque gentium literis comentarii, Francofurti ad Moenum 1678.

Sarbiewski Maciej Kazimierz, Dii gentium. Bogowie pogan, przeł. K. Stawecka, Wrocław–Warszawa–Kraków 1972.

Surowiecki Wawrzyniec, Śledzenie początku narodów słowiańskich. Rozprawa (czytana na publicznem posiedzeniu królewsko-warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w dniu 24 stycznia roku 1824, przez autora, członka czynnego tegoż Towarzystwa), [w:] Dzieła Wawrzyńca Surowieckiego (z wiadomością o życiu i pismach autora, z kartą gieograficzną i tablicą runicznego pisma), oprac. Kazimierz Józef Turowski, Kraków 1861.

Berger Peter L., Luckmann Thomas, Społeczne tworzenie rzeczywistości. Traktat z socjologii wiedzy, przeł. J. Niżnik, Warszawa 2010.

Łowmiański Henryk, Religia Słowian i jej upadek (w. VI-XII), Warszawa 1986.

Modzelewski Karol, Barbarzyńska Europa, Warszawa 2004.

Prelekcje paryskie Adama Mickiewicza – wobec tradycji kultury polskiej i europejskiej. Próba nowego spojrzenia, red. Maria Kalinowska, Jarosław Ławski, Magdalena Bizior-Dombrowska, Warszawa 2011.

Romantyzm środkowoeuropejski w kontekście postkolonialnym, red. Michał Kuziak, Bartłomiej Nawrocki, cz. II, Kraków 2016.

Seweryn Dariusz, Prehistoria – średniowiecze – romantyzm. W kręgu indoeuropejskich tematów mitologicznych: od Dumézila do Słowackiego, Warszawa 2014.

Seweryn Dariusz, Alegoria i problemy dyskursu symbolicznego, Lublin 2017.

Stefanowska Zofia, Legenda słowiańska w prelekcjach paryskich, [w:] taż, Próba zdrowego rozumu. Studia o Mickiewiczu, Warszawa 2001.

Trzcińska Izabela, Logos, mit i ratio. Wybrane koncepcje racjonalności od XV do XVII wieku, Kraków 2011.

Published
2019-10-24
Section
Articles