Between Biography and Creativity. Psychological Perspective
Abstract
The psychological perspective of life continuity allows us to look at creativity as a witness of what the author does with his / her life and himself / herself; how he / she shapes and perceives his / her own identity, life story, what changes occur during his / her lifetime. In this article we present a sample of possible effects of adopting such a perspective and research conduct, for which the starting point is the question: What resounds clearly in the works of authors closing their own life and work? Next, we try to reconstruct the path which has led the author to this clear sound. The presented sample refers mainly to the works of Wisława Szymborska and Edward Stachura, although there are also clear references to Zbigniew Herbert.
References
Arendt Hannah, Kondycja ludzka, przeł. A. Łagodzka, Warszawa: Aletheia 2000.
Assmann Aleida, Między historią a pamięcią. Antologia, Warszawa: Wydawnictwo UW 2013.
Assmann Jan, Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, przeł. A. Kryczyńska-Pham, Warszawa: Wydawnictwo UW 2016.
Bachtin Michaił, „Człowiek przed lustrem”, przeł. P. Pietrzak, [w:] JA – INNY, wokół Bachtina.
Antologia, red. Danuta Ulicka, t. I, Kraków: Universitas 2009, s. 399.
Baran Józef, Mrożek Sławomir, Scenopis od wieczności (listy), Poznań: Zysk i S-ka 2014. Bauman Zygmunt, Ponowoczesne wzory osobowe, „Studia Socjologiczne” 2011, nr 1(200),
s. 435-458.
Bikont Anna, Szczęsna Joanna, Pamiątkowe rupiecie. Biografia Wisławy Szymborskiej, Kraków: Prószyński i S-ka 2012.
Błoński Jan, Mrożek Sławomir, Listy 1963-1996, Kraków: Wydawnictwo Literackie 2004. Buchowski Marian, Buty Ikara. Biografia Edwarda Stachury, Warszawa: Iskry 2014.
Compagnon Antoine, Demon teorii. Literatura a zdrowy rozsądek, przeł. T. Stróżyński, Gdańsk: Słowo/obraz terytoria 2010.
Crary Elizabeth, Od kłótni do współpracy, przeł. M. Sobczak, Warszawa: Academica 2011. Culler Jonathan, Teoria literatury, przeł. M. Bassaj, Warszawa: Prószyński i S-ka 2002. Dąbrowska Krystyna, Dojrzewanie wiersza, „Kwartalnik Artystyczny” 2012, nr 2(74), s. 6-9.
De Biasi Pierre-Marc, Genetyka tekstów, przeł. F. Kwiatek, M. Prussak, Warszawa: IBL PAN 2015. Dziewulska Małgorzata, Ćwiczenia warsztatowe, „Tygodnik Powszechny” 1998, 32, wersja poprawiona dostępna pod adresem: https://opoka.org.pl/biblioteka/P/PK/ciezko.html
Fazan Jarosław, Szymborska prywatna i kłopotliwa. Rozmowa, „Nowa Dekada Krakowska” 2016, nr 6(28), s. 6-19.
Franaszek Andrzej, Herbert. Biografia. Niepokój, Kraków: Znak 2018.
Gergen Kenneth J., Nasycone Ja. Dylematy tożsamości w życiu współczesnym, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2009.
Hartwig Julia, Herbert, który się waha, [w:] Poeci czytają Herberta, red. Andrzej Franaszek Warszawa: Wydawnictwo a5 2009, s. 120-122.
Herbert Zbigniew, 89 wierszy, Kraków: Porozumienie Wydawców 1998. Herbert Zbigniew, Epilog burzy, Wrocław: Wydawnictwo Dolnosląskie 1998. Herbert Zbigniew, Hermes, pies i gwiazda, Warszawa: Czytelnik 1957.
Herbert Zbigniew, Utwory rozproszone (Rekonesans 2), Kraków: Wydawnictwo a5 2017. Jarzębski Jerzy, Zamiast wstępu: Kilka zdań o wstydzie istnienia, [w:] Szymborska. Szkice, red. Andrzej Franaszek, Warszawa: Open. Wydawnictwo Naukowe i Literackie 1996 (przedruk z:
„Teksty Drugie” 1991, nr 4).
Kozińska Dorota, Umysł na wygnaniu, „Tygodnik Powszechny” 2018, dostępny pod adresem: https://www.tygodnikpowszechny.pl/umysl-na-wygnaniu-152146
Kruszewski Wojciech, Józefa Czechowicza marzenie o śmierci, [w:] Józef Czechowicz – poeta, prozaik, krytyk, tłumacz, red. Andrzej Niewiadomski, Aleksander Wójtowicz, Lublin: UMCS 2015, s. 97-112.
Kruszewski Wojciech, Rękopisy i formy. Badanie literatury jako sztuka odnajdywania pytań, Lublin: Wydawnictwo KUL 2010.
Krynicki Ryszard, Zamiast posłowia, [w:] Wisława Szymborska, Wystarczy, Kraków: Wydawnictwo a5 2011, s. 47-54.
Kuncewicz Dorota, Kruszewski Wojciech, Z szacunku do… Z doświadczeń badań transdyscyplinarnych, „Roczniki Humanistyczne” 65(2017), z. 1, s. 169-185.
Kuncewicz Dorota, Kuncewicz Dariusz, Sokołowska Ewa, Sobkowicz Jolanta, What are you saying when you are talking about…? Procedure for isolating a hidden story in a monologue about the author`s own life, „Polish Journal of Applied Psychology” 2015, nr 13(2), s. 25-46.
Kuncewicz Dorota, Sokołowska Ewa, Sobkowicz Jolanta, Usłyszeć niewypowiedziane, czyli o interpretacji psychologicznej za pomocą narzędzi teorii literatury, „Polskie Forum Psychologiczne” 2015, nr 20(3), s. 409-426.
Kuncewicz Dorota, Sokołowska Ewa, Sobkowicz Jolanta, Which literary theory tools can a psychologist use for interpreting language communication?, „Polish Journal of Applied Psychology” 2014, nr 12(4), s. 71-94.
Maj Bronisław, Mój prywatny epizod, [w:] Poeci czytają Herberta, red. Andrzej Franaszek, Warszawa: Wydawnictwo a5 2009, s. 49-54.
Małyszek Tomasz, Romans Freuda i Gradivy. Rozważania o psychoanalizie, Toruń: Znak 2014. Mazurek Anna, Czesław Miłosz i Józef Czechowicz – przyjaźń z Lublinem w tle, „Akcent” 2006, nr 1(103), dostępny pod adresem: http://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/Content/31139/Czeslaw_Mi- losz_i_Jozef_Czechowicz_%20przyjazn_z_Lublinem_w_tle.pdf
Mikołajewski Jarosław, Rozmowa z Julią, [w:] tenże, Największe szczęście, największy ból. Jarosława Mikołajewskiego rozmowy z Julią Hartwig, Kraków: Wydawnictwo a5 2014, s. 5-6.
Miłosz Czesław, Przedmowa, [w:] Józef Czechowicz, Wiersze, Warszawa: PIW 1997, s. 5-10. Miłosz Czesław, Poezja jako świadomość, [w:] Szymborska. Szkice, red. Andrzej Franaszek, Warszawa: Open. Wydawnictwo Naukowe i Literackie 1996.
Okopień-Sławińska Aleksandra, Semantyka wypowiedzi poetyckiej, Kraków: Universitas 2001. Pachocki Dariusz, Stachura totalny, Lublin: Wydawnictwo KUL 2007.
Panas Władysław, Dras Teresa, Wstąpiłeś w mit, „Kurier Lubelski” 15.03.2002, rozmowa dostępna pod adresem: http://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/Content/20954/Wstapiles_w_mit.pdf
Panas Władysław, Tajemnica siódmego anioła, Lublin: Ośrodek Brama Grodzka – Teatr NN 2005. Pracownia Herberta. Studia nad procesem tekstotwórczym, red. Mateusz Antoniuk, Kraków: Wy-
dawnictwo UJ 2017.
Ratzinger Joseph, Na początku Bóg stworzył… Cztery kazania o stworzeniu i upadku, przeł. J. Merecki, Kraków: Salwator 2006.
Rusinek Michał, Nic zwyczajnego. O Wisławie Szymborskiej, Kraków: Znak 2016.
Rusinek Michał, O ostatnim tomie wierszy Wisławy Szymborskiej, http://culture.pl/pl/wydarzenie/ wystarczy-ostatni-tomik-wislawy-szymborskiej Said Edward, O stylu późnym. Muzyka i literatura pod prąd, przeł. B. Kopeć-Umiastowska, Wrocław: Ossolineum 2017.
Szymborska Wisława, Chwila, Kraków: Znak 2002.
Szymborska Wisława, Dwukropek, Kraków: Wydawnictwo a5 2005. Szymborska Wisława, Koniec i początek, Kraków: Znak 1993. Szymborska Wisława, Ludzie na moście, Warszawa: Znak 1986. Szymborska Wisława, Sól, Warszawa: Znak 1962.
Szymborska Wisława, Sto pociech, Warszawa: PIW 1967. Szymborska Wisława, Tutaj, Kraków: Znak 2002.
Szymborska Wisława, Wielka liczba, Warszawa: Czytelnik 1976. Szymborska Wisława, Wołanie do Yeti, Kraków: Znak 1957. Szymborska Wisława, Wszelki wypadek, Warszawa: Czytelnik 1975. Szymborska Wisława, Wystarczy, Kraków: Wydawnictwo a5 2011.
Szymborska Wisława, Filipowicz Kornel, Najlepiej w życiu ma Twój kot. Listy, Kraków: Znak 2016.
Stachura Edward, List do pozostałych, [w:] tenże, Fabula rasa. Z wypowiedzi rozproszonych, t. V, Warszawa: Czytelnik 1984.
Stachura Edward, Pogodzić się ze światem, [w:] tenże, Postscriptum, Warszawa: Kurpisz i Pogonowski 1989.
Świderski Bronisław, Trzy tożsamości, „Znak” 1996, nr 3(490), s. 36-40.
Yalom Irvin D., Patrząc w słońce. Jak przezwyciężyć grozę śmierci, przeł. A. Dodziuk, Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia 2012.
Yalom Irvin D., Stając się sobą. Pamiętnik psychiatry, Warszawa: Czarna owca 2018.
Zagajewski Adam, Niejasne przesłanie, [w:] Poeci czytają Herberta, red. Andrzej Franaszek, Warszawa: Wydawnictwo a5 2009, s. 163-171.
Żydowski Instytut Historyczny, Polski Słownik Judaistyczny, dostępny na stronach: http://www.jhi.pl/psj/Kadysz_(Kadisz)
Copyright (c) 2018 Roczniki Humanistyczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
