The rev. Florian Stablewski’s declaration of loyalty to the Prussian authority of 26 October 1891 – between ambition, necessity and obedience
Abstract
The election of Florian Stablewski as Archbishop of Gniezno and Poznań was a result of many circumstances and decisions, directed mostly by the Prussian government. After Bismarck’s resignation in 1890, the Prussian authorities declared their readiness for ‘reconciliation’ (Versöhnung) with the Polish political elites in the Prussian partition, but with only the smallest possible concessions on their part. The nomination of the Polish candidate for archdioceses orphaned after the death of Juliusz Dinder was to be the first test of both parties’ intentions. An experienced politician such as Rev. Stablewski perfectly understood this and after rejecting Likowski’s candidature, he made public gestures towards the authorities, which were taken as an explicit declaration of loyalty and willingness to cooperate. Political support or even an inspiration for Stablewski was the political camp of Poznań conservatives led by Józef Kościelski, who personally undertook to force this candidate through at the Berlin court.
The government, however, did not want to strengthen or make the Polish political camp independent. Therefore, upon expressing readiness to nominate Stablewski, they wanted to further maintain the status quo in Church and religious policy. A written commitment of the candidate to comply with these principles was to guarantee his full loyalty in the future. However, the declaration written by Stablewski was only an expression of his generally known and publicly expressed attitude of legality and loyalism. He reserved his full obedience only to his Church superiors: Cardinal Ledóchowski and the Pope.
References
Galos A., Tragizm ugody. Władze pruskie a arcybiskup Stablewski, „Przegląd Zachodni” 31(1975), nr 2, s. 235-256.
Gatz E., Akten zur preußischen Kirchenpolitik in den Bistümern Gnesen–Posen, Kulm und Ermland, Mainz 1977.
Karłowski K., Z dziejów elekcji kapitulnej arcybiskupów gnieźnieńskich i poznańskich w latach 1821-1925, Poznań 2002.
Kłos J., ks., Arcybiskupa Floriana Okszy Stablewskiego Mowy żałobne z dodatkiem kilku innych mów kościelnych i dwóch okólników, Poznań 1912.
Korth R., Die preußische Schulpolitik und die polnischen Schulstreiks, Würzburg: Holzner 1963.
Kufel R., Działalność pastoralna arcybiskupa Floriana Okszy Stablewskiego 1891-1906, Zielona Góra: Agencja Wydawnicza PDN 2013.
Kulczycki J., Strajki szkolne w zaborze pruskim 1901-1907, Poznań: UW.WKiS 1993.
Kwilecki A., Stablewscy herbu Oksza. Między dworem i Kościołem, „Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski” 4 (2009), s. 245-261.
Leśnowolski J., O właściwą ocenę patriotyzmu arcybiskupa Floriana Stablewskiego (1841-1906),
„Nasza Przeszłość” 25 (1966), s. 221-231.
Łukomski S., Arcybiskup Stablewski, kartki z jego życia i działania, Poznań [1933].
Matwiejczyk W., Niemieccy katolicy w Poznańskiem a polityka narodowościowa rządu pruskiego 1871-1914, Lublin: Wydawnictwo KUL 2009.
Matwiejczyk W., Tragizm ugody czy tragizm samotności? Florian Stablewski na stolicy arcybiskupiej w Gnieźnie i Poznaniu, w: Scientia et Fidelitate. Księga pamiątkowa Ewy i Czesława Deptułów Profesorów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, red. T. Panfil, Lublin: Wydawnictwo KUL 2013, s. 705-713.
Müller L., Nationalpolnische Presse, Katholizismus und katholischer Klerus. Ein kirchen- und zeitungsgeschichtlicher Ausschnitt aus den Tagen des Großkampfes zwischen Deutschtum und Polentum in den Jahren 1896-1899, Breslau 1931.
Neubach H., Der Gnesen-Posener Erzbischof Florian v. Stablewski und seine Stellung zur polnischen Bewegung in Posen und Oberschlesien (1894), w: Beiträge zur deutsch-polnischen Nachbarschaft. Festschrift für Richard Breyer zum 75. Geburtstag, red. C.J. Kenéz, H. Neubach, J. Rogall, Berlin–Bonn: Westkreuz 1992, s. 113-123.
Pietrzak J., Floryan Stablewski, 1891-1906, w: Na stolicy prymasowskiej w Gnieźnie i w Poznaniu.Szkice o prymasach Polski w okresie niewoli narodowej i w II Rzeczypospolitej, praca zbior., red. F. Lenort, Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1982, s. 245-250.
Pirko M., Arcybiskup Stablewski a strajk szkolny (1906-1907), „Euhemer – Przegląd Religioznawczy” 1968, nr 3-4 (69-70), s. 59-73.
Pirko M., Stanowisko arcybiskupa Floriana Stablewskiego na tle polityki rządowej w sprawie wrzesińskiej, „Studia z Dziejów Kościoła Katolickiego” 5(1967), nr 8, s. 88-106.
Stablewski S., Snop światła na postać Floriana Stablewskiego, arcybiskupa gnieźnieńskiego i poznańskiego. Z pedagogiki społecznej XIX stulecia, „Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski” 6(2011), s. 176-183.
Śmigiel K., Działalność arcybiskupa Floriana Stablewskiego na rzecz pacierza szkolnego i nauczania religii w języku polskim w latach 1901-1902 (strajk wrzesiński), „Saeculum Christianum” 1(1994), nr 2, s. 219-231.
Śmigiel K., Florian Stablewski. Arcybiskup gnieźnieński i poznański (1841-1906), Gniezno: Gaudentinum 1993.
Trzeciakowski L., Geneza powołania Floriana Stablewskiego na stolicę arcybiskupią gnieźnieńsko-poznańską, w: Polska – Niemcy – Europa. Studia z dziejów myśli politycznej i stosunków międzynarodowych, red. A. Czubiński, Poznań: UAM 1977, s. 185-196.
Trzeciakowski L., Polityka polskich klas posiadających w Wielkopolsce w erze Capriviego (1890-1984), Poznań: UAM 1960.
Zieliński Z., Arcybiskup Florian Oksza-Stablewski. Wokół kryteriów oceny reprezentanta Kościoła i społeczności polskiej w Poznańskiem, „Życie i Myśl” 36(1987), nr 1-2, s. 133-146, przedruk: Arcybiskup Florian Stablewski jako reprezentant interesów społeczności polskiej. Problem kryteriów oceny, w: tenże, Kościół i naród w niewoli, Lublin: RW KUL 1995, s. 258-272.
Copyright (c) 2017 Roczniki Humanistyczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
