The Tympanum of the Northern Portal in Former Premonstratensians Nuns ’Church in Strzelno
Abstract
The tympanum of the northern portal in former Premonstratensians nuns' church of the Holy Trinity in Strzelno has been discovered in 1953 and it is preserved in its original place. It is dated circa 1216.
The tympanum is extraordinary regarding its iconographic content and its form as well. Formally it is distinguished by its trifoliate shape and the richness of sculptural meanings applied in order to reach the maximum of relief expression of the bas – relief.
The bas – relief represents Christ in mandorla sitting down on the rainbow with a dove of the Holy Spirit over His head and treading the Lion and the Dragon.. Two Angels, two symbols of Evangelists and two Apostles surround Him. For its iconography the most important is the representation of two animal – headed symbols of Evangelists – Mark and Lucas instead of four Evangelists (or their symbols) surrounded Christ, which is the most common in such a representations, and two Apostles – Peter and Paul. These couples are connected since in 2nd century Christian writer Irenaus of Lyon has described their dependence in the tractate Adversus Haereses. In the same time, according to Irenaus, these Evangelists symbolize the Kingship (Mark – Lion) and the Ministry (Lucas – Ox) of Christ. The activity of treading the Dragon and the Lion (traditionally we have represented four beasts - except those ones there are also the Basilisk and the Aspis), in which we can assume symbols of the Satan and the Antichrist, point out the authority of Christ over these evil powers. The bird over Christ's head interpreted as a dove of the Holy Spirit may refer to the patrocimium of the church or shows the highest majesty of Christ by permanent presence of the Holy Spirit.
The element which completes the representation is the floral twig going out from mouths of masks on the archivolt of the tympanum. This is the symbolic illustration of the popular in the Middle Ages theme of Psychomachia.
In wider ecclesiastical and political context this representation may refer to the role of the Premonstratensians Order in introducing the church reform in Poland and the Papacy. In that time the Pope was famous Innocent III. During his pontificate the Papacy experienced the apogee of its significance. Innocent III put out the conception of double curacy of Christ and the idea of the Pope himself. The Pope, as a deputy of Christ on the earth was supposed to hold in his hand both spiritual (Christus Sacerdos) and secular (Christus Rex) powers. So representation from the tympanum of the northern portal pointed out the majesty of Christ by place around Him all symbols mentioned above might be the illustration of this idea. It is also very probable that the northern portal was the main entrance to the church.
References
Ameisenowa Z., Animal - headed Gods, Evangelists, Saints and Righteous Men, „Journal of the Warburg and Courtauld Institutes”, vol. 12, 1949, s. 21-45.
Beskow P., Rex Gloriae. The Kingship of Christ in the Early Church, Stockholm 1962.
Blankenburg von W., Heilige und dämonische Tiere, Leipzig 1943.
Bober A., Antologia Patrystyczna, Kraków 1966.
Budde R., Deutsche Romanische Skulptur 1050 - 1250, München 1979.
Chudziakowa J., Zespół architektury romańskiej w Strzelnie w świetle najnowszych badań, „Acta Uniwersitatis Nicolai Copernici”, Archeologia, T. 13, s. 5-27.
Crozet R., Le représentations anthropo-zoomorphiques des évangélistes dans l'enluminure et dans la peinture murale aux époques carolingienne et romane, „Cahiers de Civilisation Medievale”, R. 1, 1958, s. 182-187.
Deptuła Cz., Arrowezyjska reforma klasztorów w Polsce po roku 1180 a reforma premonstrateńska, „Roczniki Humanistyczne”, T. 17, 1969, s. 5-49.
Demus O., Romanesque mural painting, New York 1970.
Dobrzeniecki T., Maiestas Domini w zabytkach polskich i obcych z Polską związanych, cz.3, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, R.17, 1973, s. 5-86; R.18, s. 213-308; R. 19, 1975, s. 5-263.
Dreifaltigkeit [w:] Lexikon Christlicher Kunst. Themen. Gestalten. Symbole, Freiburg 1980.
Dubikajtis J., Dubikajtis J., Sulkowa G., Charakterystyka stratyfikacji wzgórza klasztornego w Strzelnie, [w:] Z badań nad średniowieczną architekturą Kujaw i Wielkopolski, Warszawa 1990, s. 31-88.
Dzieje sztuki polskiej, T.1, Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII wieku, pr. zb. pod red. M. Walickiego, Warszawa 1971.
Filarska B., Początki sztuki chrześcijańskiej, Lublin 1986.
Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990.
Geese U., Romanische Skulptur, [w:] Die Kunst der Romanik. Architektur, Skulptur, Malerei, Köln 1996.
Hani J., Symbolika świątyni chrześcijańskiej, Kraków 1994.
Historia Kościoła w Polsce, T. 1, red. ks. B. Kumor, ks. Z. Obertyński, Poznań–Warszawa 1974.
Holas A., Odkrycie tympanonu romańskiego w kościele ponorbertańskim w Strzelnie, „Ochrona Zabytków”, R. 7, 1954, s. 271-272.
Frey D., Bogenfeld, [w:] Reallexikon zur Deutschen Kunstgeschichte, Bd. 2, szp. 1002.
Focillon H., L'art des sculpteurs romans, Paris 1911.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. 11, Dawne województwo bydgoskie, z. 10, Mogilno, Strzelno, Trzemeszno i okolice, oprac. Z. Białłowicz-Krygierowa, Warszawa 1982.
Kępiński Z., Odkrycie w Strzelnie, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, R. 8, 1946, s. 202-207.
Kępiński Z., Symbolika Drzwi Gnieźnieńskich, [w:] Drzwi Gnieźnieńskie, red. M. Walicki, T. 2, Wrocław 1956, s. 257.
Knapiński R., Credo Apostolorum w romańskich drzwiach płockich, Płock 1992.
Knowles, D. Obolensky, Historia Kościoła, T. 2., Warszawa 1988.
Lucchesi Palli L., Erzengel, [w:] Lexikon der christlichen Ikonographie, Bd. 1, szp. 677.
Mathews T. F., The clash of gods. A Reinterpretation of early Christian Art, Princeton 1993.
Mazurczak U., Motywy inspiracji w średniowiecznych wizerunkach ewangelistów, Lublin 1992.
Meer Van der F., Maiestas Domini, théophanies de l'Apocalypse dans l'art chrétien: étude sur les origines d'une iconographie spéciale du Christ, Pontificio Istituto di Archeologia Cristiana, Cittá del Vaticano 1938.
Meer Van der F., Maiestas Domini, [w:] Lexikon der christlichen Ikonographie, Bd. 3, Freiburg 1968-1976, szp. 136.
Meer Van der F., Christus. Der Menschensohn in der abendlandischen Plastik, Freiburg 1980.
Merhautowa A., Romanische Kunst in Polen, der Tschechoslowakai, Ungarn, Rumunien, Jugoslawien, Wien 1974.
Molsdorf W., Christliche Symbolik der mittelalterischen Kunst, Graz 1968.
Mroczko T., Polska sztuka przedromańska i romańska, Warszawa 1978.
Neubauer E., Die romanischen skulptierten Bogenfeder in Sachsen und Thüringen, Berlin 1972.
Nilgen U., Ewangelistensymbole, [w:] Reallexikon zur deutschen Kunstgeschichte, Bd. 6, Stuttgart 1937-1973, szp. 519.
Panofsky E., Studies in Iconology. Humanistic Themes in the Art of the Renaissance, New York 1939.
Poeschke J., Taube, [w:] Lexikon der christlichen Ikonographie, Bd. 4, szp. 241.
Rechowicz M., Początki i rozwój kultury scholastycznej, [w:] Dzieje teologii katolickiej w Polsce, T. 1, Lublin 1974, s. 19-91.
Sauerländer W., Rzeźba średniowieczna, Warszawa 1978.
Sauerländer W., Romanesque Sculpture in its Architectural Context, [w:] Romanesque Frieze and its Spectator, ed. D. Kahn, London 1992, s. 17-43.
Schiller G., Ikonographie der christlichen Kunst, Gütersloh, Bd.1,1966; Bd.2, 1968; Bd.3, 1971; Bd.4, Tl.1 1976, Tl 2 1980.
Sikorski Cz., Historia budowlana strzeleńskich kościołów, [w:] Z dziejów Strzelna, Materiały z sesji 15. 05 i 20. 11 1993 r., Gniezno 1994, s. 30-46.
Skubiszewski P., Najstarsze dzieje wici półpalmetowej na wschodzie, [w:] Sztuka i historia. Księga pamiątkowa ku czci prof. Michała Walickiego, Warszawa 1966, s. 17-21.
Skubiszewski P., Programy obrazowe kielichów i paten romańskich, „Rocznik Historii Sztuki”, T. 13, 1981, s. 5-96.
Skubiszewski P., Le thème de la Parousie sur les voûtes de l'architecture „Plantegenet”, [w:] Civilisation Medievale, T. 3, De l'art comme mystagogie, red. Y. Christe, Poitiers 1996, s. 105-143.
Skubiszewski P., Sztuka Europy łacińskiej od VI do IX wieku, Lublin 2001.
Smoleń W., Ilustracje świąt kościelnych w polskiej sztuce, Lublin 1987.
Soćko A., Strzeleński zespół klasztorny w perspektywie rodowych fundacji margrabiów von Vettin. Architektura – rzeźba – historia, „Nasza Przeszłość”, T. 98, 2002, s. 99-161.
Stauch L., Drache, [w:] Reallexikon zur Deutschen Kustgeschichte, Bd. 4, szp. 347.
Świechowski Z., Die Bedeutung Italiens für die romanische Architektur in Polen, „Acta Historiae Artium Academiae Scientiorum Hungaricae„, T. 10, 1964, s. 1-55.
Świechowski Z., Znaczenie najnowszego odkrycia w Strzelnie, „Ochrona Zabytków, R. 7, 1954, s. 273-276.
Świechowski Z., Strzelno. Rzeźba romańska, Strzelno 1987.
Świechowski Z., Sztuka romańska w Polsce, [w:] Dzieje Sztuki w Polsce, T. 1, Warszawa 1990.
Świechowski Z., Strzelno romańskie, [w:] Strzelno romańskie. Zbiór studiów, Strzelno 1972, s. 19-38.
Świechowski Z., Studia nad rzeźbą w Strzelnie, „Rocznik Historii Sztuki”, R.8, 1970, s. 71-116.
Trawkowski S., Wprowadzenie zwyczajów arrowezyjskich w Wrocławskim klasztorze na Piasku, [w:] Wieki średnie, Prace ofiarowane Tadeuszowi Manteufflowi w 60 rocznicę urodzin, Warszawa 1962, s. 111-116.
Copyright (c) 2005 Roczniki Humanistyczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
