Творча еволюція Винниченка-драматурга

Abstract

[Abstrakt tylko w j. polskim / Abstract only in Polish]

Ewolucja twórcza Włodzimierza Winniczenki jako dramatopisarza

Włodzimierz Winniczenko (1880-1951) – jeden z wybitnych pisarzy ukraińskich pierwszej połowy XX w. Na początku wieku nagle i pewnie wszedł do literatury, opublikowawszy opowieści i opowiadania, które niszcząc artystyczne stereotypy wywoływały duże zainteresowanie publiczności. Od roku 1906, od czasu ukazania się drukiem dramatu Dysharmonia, wkrótce także powieści Uczciwość wobec siebie rozpoczyna się nowy okres, kiedy w twórczości autora przeważają gatunki dramatu i wielkiej prozy. Otwartość do niepojętej rzeczywistości w jej pięknych oraz wstrętnych aspektach, pragnienie ujęcia jak najszerszej gamy jej kontrastów i niuansów, śmiałe i często ostre przenikanie w tajemnicy ludzkiej duszy – wszystkie te osobliwości twórczości autora powodują złożoną i wyszukaną jej poetykę. Artystyczny styl pisarza charakteryzuje się niezwykłą wielostronnością, w której główne wydaje się niepowtarzalne połączenie naturalistycznej dokładności z symboliczną tajemniczością. Z ostatnią jest powiązana skłonność do artystycznej filozoficzności, do grupowania obrazowości w taki sposób, żeby prowadziła ona do odczuwania oraz uświadomienia znaczących problemów życiowych, więzi pospolitych a uniwersalnych.

O niezwykłej złożoności artystycznego stylu autora świadczy szczególnie jego ewolucja twórcza jako dramatopisarza. Polemizując z tradycyjnym dramatem realistycznym (pozytywistycznym), autor w swojej pierwszej sztuce Dysharmonia (1906) daje wzór nowego dramatu intelektualnego, którego poetyka jest bliska poetyce muzyki kakofonicznej czyli malarstwa surrealistycznego. Jako dramaty intelektualne (utwory w jakich głównym przedmiotem ujęcia artystycznego są pewne idei filozoficzne w ich stosunkach do codzienności) napisane są takie sztuki lat 1907-1909, jak Szczeble życia, Wielki Moloch, Memento. W sztuce Ludzie obcy (1909) autor powraca do poprzednio odrzucanych przez niego tradycji melodramatu. A w następnych utworach Bazar, Kłamstwo, Czarna Pantera i Biały Niedźwiedź (1910-1911) daje bardzo oryginalne i organiczne połączenie cech dramatu intelektualnego i melodramatu.

W następnym okresie twórczości (1911-1918) autor pracuje w dziedzinie komedii satyrycznej (Towarzystwa śpiewacze, Młoda krew i in.). Od roku 1918, kiedy ukazuje się napisana jako tragedia sztuka Między dwoma siłami, poszukiwania dramaturgiczne pisarza są związane głównie z tym gatunkiem, o czym świadczą szczególnie takie utwory, jak Grzech, Pieśń Izraela, Prorok.

Amplituda poszukiwań artystycznych W. Winniczenki jest bardzo szeroka. Rozwijając już dość poważne w czasie ukazania się jego pierwszych sztuk osiągnięcia nowego dramatu europejskiego, pisarz toruje drogę rozwojowi nowoczesnego dramatu swojej własnej literatury narodowej.